- Στο βιβλίο σας -μια μελέτη που μας θυμίζει ότι πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο οι βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες είχαν ήδη γνωρίσει μια φάση έντονων οικονομικών συναλλαγών- αναλύετε τις διαφορές ανάμεσα σε κείνη την περίοδο και την τωρινή, αλλά και επιμένετε στις πολιτικές σκέψεις που υποκίνησε η παγκοσμιοποίηση ιδιαίτερα στο σοσιαλιστικό ρεύμα. Η πρώτη παγκοσμιοποίηση (1870-1914) αντιστοιχεί σε μια περίοδο όπου οι ευρωπαϊκές χώρες σημαδεύονταν από την αποικιοκρατική τους ιδεολογία. Ενα τμήμα της αριστεράς ασκεί σήμερα κριτική στην παγκοσμιοποίηση σαν μια μορφή νεοαποικιοκρατίας. Μπορεί η αριστερά να βρει στην προπολεμική παράδοση έναν άλλο τρόπο για να τοποθετείται απέναντι στις χώρες του Νότου;
- Στην εποχή της πρώτης παγκοσμιοποίησης τα κόμματα της αριστεράς και τα συνδικάτα τάσσονταν κατά της αποικιοκρατίας. Είναι γνωστές οι σπουδαίες ομιλίες του Ζαν Ζορές εναντίον των γαλλικών επεμβάσεων στο Μαρόκο και αλλού. Αλλά οι σοσιαλιστές έκαναν σαφή διάκριση ανάμεσα στις καταστάσεις όπου είχαμε να κάνουμε με ιμπεριαλιστικό επεκτατισμό της Γαλλίας και άλλων χωρών και στις πολύ διαφορετικές περιπτώσεις εξαγωγών κεφαλαίων, για παράδειγμα στη Ρωσία. Για τους σοσιαλιστές οι εξαγωγές κεφαλαίων προς χώρες όπως η Ρωσία σηματοδοτούσαν το άνοιγμα της διεθνούς οικονομίας.
Αυτό το άνοιγμα προσέφερε τη δυνατότητα σε πληθυσμούς έξω από τα σύνορά μας να επωφεληθούν από μιαν ανάπτυξη και από μιαν επέκταση της βιομηχανικής οικονομίας, που μέχρι τότε ευνοούσαν μόνον ένα περιορισμένο αριθμό χωρών. Οι σοσιαλιστές και τα συνδικάτα έβλεπαν επομένως το άνοιγμα των συνόρων σαν μια όψη της διεθνούς αλληλεγγύης.
Μπορούμε σήμερα να θεωρήσουμε την παγκοσμιοποίηση σαν ένα νεοαποικιοκρατικό εγχείρημα; Αν παρατηρήσουμε τις αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν επωφεληθεί περισσότερο από την παγκοσμιοποίηση, όπως η Κίνα, είναι δύσκολο να αντιληφθούμε τα πράγματα με αυτόν τον τρόπο. Οι κινέζοι ηγέτες ελέγχουν καλά τα σύνορά τους (παράδειγμα η αντίστασή τους απέναντι στην ασιατική οικονομική κρίση) και μπορούν να υποχρεώνουν τις ξένες επιχειρήσεις να προχωρούν σε μεταφορές τεχνολογίας.
Μια μορφή νεοαποικιοκρατίας υπάρχει στην αμερικανική συμπεριφορά στη Λατινική Αμερική ή στη γαλλική συμπεριφορά στην Αφρική. Χρειάζεται ωστόσο να διακρίνουμε τις δυο καταστάσεις και να μη συγχέουμε αδικαιολόγητα τα προβλήματα. Η ιδέα σύμφωνα με την οποία θα μπορούσαμε να επιλύσουμε το πρόβλημα της φτώχειας των δυο τρίτων του παγκόσμιου πληθυσμού, καθιερώνοντας δασμολογικά εμπόδια στις χώρες μας, δεν είναι αξιόπιστη. Οι μόνες γνωστές περιπτώσεις χωρών που βελτίωσαν το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού τους μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είναι εκείνες οι χώρες που μπόρεσαν να επωφεληθούν από το άνοιγμα των συνόρων τους.
- Θυμίζετε στο βιβλίο σας τα επιχειρήματα που ωθούσαν τους σοσιαλιστές στις αρχές του προηγούμενου αιώνα να τάσσονται υπέρ της παγκοσμιοποίησης: προοπτική βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των εργατών (οικονομικό επιχείρημα) και πάλη ενάντια στον εθνικισμό (πολιτικό επιχείρημα). Οι σοσιαλιστές θα μπορούσαν να επαναλάβουν σήμερα παρόμοια επιχειρήματα ή η επιχειρηματολογία τους πρέπει να αλλάξει εξαιτίας της μεταβολής του ιστορικού πλαισίου;
- Βλέπω ταυτόχρονα μια πιθανή συνέχεια και αναγκαίες αλλαγές. Πρώτα η συνέχεια: οι προπολεμικοί σοσιαλιστές είχαν κατανοήσει ότι ήταν δυνατό να φανταστούν πολιτικές αναδιανομής ταυτόχρονα με το άνοιγμα στη διεθνή οικονομία. Κάθε φορά που προτεινόταν μια οικονομική ή κοινωνική μεταρρύθμιση προπολεμικά (μείωση του χρόνου εργασίας, φορολόγηση του εισοδήματος, δημιουργία ασφαλίσεων για τα εργατικά ατυχήματα κ.λπ.) ορισμένοι αντιτάσσονταν στο όνομα αυτού που δεν αποκαλούσαν ακόμα «ανταγωνιστικότητα» της Γαλλίας. Ωστόσο οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις επιβλήθηκαν χωρίς να επιβεβαιωθούν οι πιο ζοφερές προγνώσεις για τη βιομηχανική παρακμή της Γαλλίας. Σήμερα η παγκοσμιοποίηση και η Ευρώπη χρησιμοποιούνται ως άλλοθι προκειμένου να μην γίνουν οι μεταρρυθμίσεις, οι οποίες ωστόσο είναι αναγκαίες αν δεν θέλουμε να υποστούν όλο το κόστος της παγκοσμιοποίησης οι πιο αδύναμοι τομείς του πληθυσμού.
Σήμερα στις ΗΠΑ, αν χάσει κάποιος τη δουλειά του, χάνει και την ιατρική του ασφάλιση, τη σύνταξή του κ.λπ. Δεν θα έχουν όλοι οι άνθρωποι μια μόνιμη απασχόληση σε όλη τους τη ζωή και είναι αναγκαίο να σκεφτούμε νέες μορφές ασφάλειας για να εξουδετερώσουμε το σοκ των οικονομικών μετασχηματισμών. Χρειάζεται επομένως να σκεφτούμε ένα νέο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, υπερασπίζοντας ταυτόχρονα το άνοιγμα των συνόρων. Αυτό είναι το μάθημα των κοινωνικών αγώνων της πρώτης παγκοσμιοποίησης.
Οι αναπτυσσόμενες χώρες αναμφίβολα έχουν ακόμη ανάγκη από έναν ορισμένο προστατευτισμό. Από την πλευρά μας χρειάζεται να αναρωτηθούμε για την επίπτωση που έχουν στον υπόλοιπο κόσμο τα μέτρα προστασίας που εμείς διατηρούμε στις χώρες μας. Το αληθινό πρόβλημα της Μπουρκίνα Φάσο δεν είναι η παγκοσμιοποίηση, αλλά οι επιδοτήσεις που παρέχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες σε 25.000 αμερικανούς βαμβακοπαραγωγούς.
Η αναγκαία μεταβολή πηγάζει από τη μορφή που παίρνει σήμερα η παγκοσμιοποίηση. Αυτή προκαλεί ένα σημαντικό κατακερματισμό του παραγωγικού συστήματος. Δεν γίνονται πλέον σήμερα όλες οι δραστηριότητες που είναι αναγκαίες για την παραγωγή ενός προϊόντος στους κόλπους μιας κάθετα οργανωμένης επιχείρησης στο εσωτερικό των εθνικών συνόρων. Η δυσκολία μας είναι να φανταστούμε πολιτικές απασχόλησης προσαρμοσμένες σε αυτό το νέο σύστημα παραγωγής (...).
7 - 11/01/2004
