Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Βιβλία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Βιβλία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Σάββατο, Μαΐου 10, 2008

Gusher of Lies

The following is an excerpt from Robert Bryce's new book "Gusher of Lies" (Public Affairs Books, 2008). It first appeared in the Texas Observer.

From 1859, when Colonel Drake discovered oil in Pennsylvania, through 1973, the U.S. was the dominant player in the global energy business. For much of that time, America was both the dominant producer and dominant consumer of oil and gas on the planet.

That dominance extended into technology, finance, transportation, and refining. When it came to developing oil reserves and getting those reserves into the marketplace, the U.S. had no serious rivals. American drill bits, like those made by Hughes Tool Co., bored the holes. American companies, like Gulf Oil, or Standard Oil of New Jersey, did the seismic work, managed the production, built the pipelines, and did the refining. The drilling work was done by companies like Sedco. The drilling technology was developed by outfits like Halliburton. The bridges, or dams, or cities needed to support the cities that were created by the new oil wealth were built by Halliburton's subsidiary Brown & Root, or by American engineering giants like Bechtel. Texas-based law firms like Baker Botts or Vinson & Elkins handled much of the legal work. And all the while, the prolific oil fields in Texas, Oklahoma, and other states allowed the U.S. to effectively set the global price of crude.

Those days are gone.

A half century ago, American-based energy companies pumped about 45 percent of all the oil produced overseas. Today, that percentage is about 10 percent. Out of the top 20 oil-producing companies on the planet, 14 are national oil companies like Saudi Aramco or the National Iranian Oil Company. Furthermore, the national oil companies now control about 77 percent of the world's proven oil reserves. The international oil companies control less than 10 percent.

American energy companies are still big players in the global market, but they are no longer the dominant players. Instead of dictating terms, American energy companies and other international energy companies must now court the national oil companies who sit atop the vast majority of the world's remaining oil and gas deposits. That means that state-controlled outfits like Saudi Aramco, Russia's Gazprom and Venezuela's Petrleos de Venezuela (PDVSA), are, in many cases, able to dictate the rules by which the major oil companies must play.

At the same time that the big oil companies are losing their negotiating strength, rising demand from China, India, and other developing countries is allowing the national oil companies to change their focus. Instead of looking first to export their products to Western consumers, they are looking east.

Long before the rise of OPEC, and years before Saudi Arabia became the key player in the global oil business, the world's most important oil cartel was based in downtown Austin, Texas.

Between the 1930s and the early 1970s, the three members of the Texas Railroad Commission were the most important people in the global oil business. They met once per month to set "allowables" -- the volume of oil that each operator in the state was allowed to produce from his wells that month. The allowables were set to meet current oil demand and not a barrel more. The Texas cartel operated in a straightforward manner. The three commissioners looked at oil inventories. If they were rising, they cut production. If inventories were falling, they allowed production to rise. And because the Railroad Commission controlled the flow of oil from the world's most prolific fields -- the ones in Texas -- the system worked. No other entity was able to control the supply of oil with the discipline and effectiveness of the commission. And by controlling the prices in the burgeoning American market, the Texas cartel effectively determined world prices, too.

By the late 1940s and 1950s, increasing amounts of oil were being discovered in Texas, Venezuela, the Persian Gulf and elsewhere. And those discoveries led to an enormous oversupply of oil production capacity. So the Railroad Commission simply cut the allowable for Texas producers, thereby balancing supply with demand. Even in a potentially glutted market, prices didn't fall. In fact, they rose, giving every producer even bigger profits. As one economist explained it, the system allowed the big American oil companies to "fix their own prices and make them stick." Another study, done in 1949 by the U.S. Senate's Small Business Committee, said the Railroad Commission's system formed "a perfect pattern of monopolistic control over oil production and the distribution thereof and ultimately the price paid by the public."

The Railroad Commission may have been a cartel and it may have had monopolistic control, but it also brought stability to a chaotic market. Without the cartel, oil producers were constantly being whipsawed by prices, going back and forth between boom and bust, between underproduction and overproduction, as prices rose and fell in chaotic patterns. In the absence of the cartel, producers rushed to get as much oil out of the ground as they could in order to profit before the market became even more saturated with oil.

Neighbors with wells tapping into the same field would overproduce oil from their well to assure that "their" oil wasn't pumped out by adjacent landowners. The chaos in the American oil business reached its acme in the early 1930s, shortly after prospectors discovered the giant East Texas oilfield. After several years of legal wrangling at the state and federal level, the Railroad Commission was empowered to impose production limits and "unitize" fields thereby apportioning the underground oil rights to the owners of the land above.

But Texas' dominance of the industry went far beyond legal issues and oil prices. That oil was a strategic weapon during times of war and crisis. Texas oil provided a critical advantage in World War II. The Big Inch and Little Big Inch pipelines, both of which were built in record time during the war, provided huge quantities of fuel to the East Coast and became key elements of the American war effort. (That said, it's worth noting that America's domestic oil production couldn't keep pace with demand during the war. In both 1944 and 1945, at the height of World War II, the U.S. was a net crude importer. The war years are notable for another fact: the last time the U.S. was a net crude exporter was 1943.)

A surfeit of Texas oil prevented the Arab oil producers from using the threat of an oil embargo to pressure European countries and the U.S. during the Suez Crisis in 1956 and the Six Day War in 1967.

But America's dominance of the global oil business couldn't last forever. And the end of its dominance can be traced to a specific date: March 16, 1972. At the meeting on that day, the three members of the Texas Railroad Commission met and declared "a 100 percent allowable for next month." In other words, the state's oil producers could run their wells at full capacity. Without explicitly saying so, the commissioners had admitted that Texas' oil wells had reached the limits of their productive capacity. The U.S. oil business, which, for four decades, had near-total dominance of the world market, no longer had the ability to supply extra oil to the market, and therefore drive prices down. Without that ability to produce more oil than the market needed, the Railroad Commission's power as a cartel was lost.

Although few people recognized it at the time, the commissioners' move was an inevitable result of the peak in America's overall oil production. In 1970, two years before the Railroad Commission's announcement, U.S. oil production hit its all-time high of 9.6 million barrels of oil per day. And ever since 1970, America's oil production has been in a gradual decline (In 2005, U.S. oil production averaged just 5.1 million barrels per day, its lowest level since 1949.)

The stability and price protection that the U.S. got from the Railroad Commission was only part of America's ability to control the world's oil supply. American oil companies were also protected from OPEC by federal laws, which limited the amount of oil that could be imported into the U.S. In 1959, Congress mandated that no more than 20 percent of America's oil supply could come from foreign producers.

America's independence from foreign oil producers meant that a new organization, the Organization of the Petroleum Exporting Countries -- which was founded in the early 1960s by Saudi Arabia, Iran, Iraq, Kuwait, and Venezuela -- could not control the world's price of oil. Nor could the OPEC members -- who generally had lower production costs than American producers -- gain much market share in the U.S.

One of the biggest backers of the quota on imported oil during the 1960s and 1970s, was a Republican Congressman from Texas named George H.W. Bush. And the language he used to justify the import quotas was remarkably similar to the rhetoric being used by today's advocates for energy independence. For instance, in early 1970, Bush spoke to an oil industry group in Beaumont, Texas, telling them that he was introducing legislation that would protect them from foreign oil. Bush's legislation was designed to further reduce the amount of foreign oil that could be imported into the U.S. to 12 percent of total demand -- a decrease from the 20 percent limit that was being enforced at the time. Bush told the group that imposing the quota would stimulate oil and gas drilling in Texas and make the U.S. less dependent on foreign oil. "This is particularly true now," he told them, "when instability in the Middle East severely threatens sources of our petroleum imports from that region of the world."

But neither the protectionist strategies advocated by Bush nor the Railroad Commission's pricing power would last. America's increasing oil consumption and declining oil production assured that. In April 1973, the import quota on foreign oil ended. And just six months after that, America was hit by the biggest energy crisis in its history, the Arab Oil Embargo.

Nearly all of the discussions about energy independence and global warming include prominent mentions of the need for better energy efficiency. The argument is simple: if only we used energy more efficiently, then consumption will fall and everything will be better. There's no doubt that efficiency is a marvelous thing. It allows consumers to get more work out of the same pound of coal, or gallon of gasoline, or windmill blade, or photovoltaic cell. And the more efficient a given process becomes, the more profitably it can be used. A car that gets 30 miles per gallon can effectively deliver much of the same value as one that gets 15 miles per gallon -- and do so at half of the fuel cost. A compact fluorescent light bulb that consumes 18 watts of electricity and yet delivers the same amount of light as an incandescent bulb using 60 watts makes a great deal of economic sense.

But efficiency alone won't deliver energy salvation. Proof of that can be had by looking at other technological innovations. In the early days of the personal computer, there were claims that the computer would result in the advent of the paperless office. That didn't happen. Instead, whole new industries, like desktop publishing, were born, resulting in ever greater amounts of paper consumption. Likewise, predictions that greater efficiency would result in lower energy consumption have proven utterly and completely wrong.

For decades, energy maven Amory Lovins has been claiming that greater efficiency would lower energy demand. For instance, in 1984, Lovins told Business Week magazine that, "we see electricity demand ratcheting downward over the medium and long term. The long-term prospects for selling more electricity are dismal .... We will never get, we suspect, to a high enough price to justify building centralized thermal power plants again. That era is over."

Except that it isn't.

America's electricity production has jumped by about 66 percent since Lovins made his declaration, rising from 2,400 billion kilowatt-hours in 1984 to just over 4,000 billion kilowatt-hours in 2005. And to meet that demand, utilities have built dozens of centralized thermal power plants. In fact, Lovins has repeatedly been proven wrong when it comes to energy trends. In 1976, he predicted that renewable energy would be supplying 30 percent of the total energy demand in America by 2000. The reality was closer to 1 to 2 percent. And yet, "inexplicably" notes Vaclav Smil, of the University of Manitoba, "Lovins retains his guru aura no matter how wrong he is."

Just as Lovins wrongly predicted that efficiency would quell electricity demand, there is a widespread belief that federal mandates for higher-mileage cars will result in less fuel consumption. In September 2005 after Hurricane Katrina caused fuel supply problems in the southern U.S., the New York Times published an editorial which concluded that the U.S. cannot drill its "way out of oil dependency and high prices. The only sure relief will come through improved fuel efficiency."

The Times' editorial board may be convinced, but there's precious little evidence to prove that fact. History shows that as the U.S. economy has grown more energy efficient, energy consumption has continued climbing. In 1980, the U.S. was using about 15,000 Btus per dollar of GDP. By 2004, the energy intensity of the U.S. economy had improved dramatically so that just over 9,000 Btus were required for each dollar of GDP. The EIA expects those efficiency gains to continue. By 2030, the EIA projects that energy intensity will fall from about 9,000 Btus per dollar of GDP to about 5,800 Btus per dollar of GDP. But even with that dramatic increase in efficiency, overall energy consumption in the U.S. will rise by more than 30 percent, going from 100.1 quadrillion Btus in 2005 to 131.1 quadrillion Btus in 2030. (A quadrillion Btus is equal to about 172 million barrels of crude oil.)

What's true for the broad economy is also true for automobiles. Toyota Priuses and other hybrid cars are cool. But they are, as one Houston-based oil industry analyst put it, a "Band-aid on an amputee." Even dramatic increases in America's automobile fuel efficiency will likely only slow the rate of growth in the amount of oil we are importing from abroad. In late 2004, a group of Washington power brokers and insiders calling themselves the National Commission on Energy Policy, looked at the Corporate Average Fuel Economy (CAFE) standard, the federal mandate that requires the automakers to meet certain efficiency targets. The group determined that even if Congress mandated that the domestic auto fleet increase its average fuel economy to 44 miles per gallon -- a major increase over the 27.5 miles-per-gallon standard in effect in 2007 -- America's motor fuel consumption will still increase by 3.7 million barrels per day by 2025.

Indeed, America's motor fuel consumption continues ever upward. For instance, in February 1983, the U.S. was using about 259 million gallons of gasoline per day. By February 2007, that figure had jumped by 44 percent to nearly 373 million gallons per day.

There are a number of reasons why American motorists are using more fuel.

First and foremost among them: Americans have a lot of machines that burn motor fuel. In 2005, (the last year for which statistics are available) the U.S. had 247.4 million registered motor vehicles. That's more than double the number of vehicles that were on American roads in 1970. In addition to the huge number of vehicles, Americans owned over 224,000 general aviation aircraft and 12.9 million recreational boats. And of course, those numbers don't count the proliferation of other machines that use motor fuel, i.e., snow blowers, generators, tractors, lawnmowers, and chainsaws, to name but a few.

Second, Americans are keeping their vehicles longer, which means that older, less efficient cars will be staying on the road for substantially longer periods. In 2005, the average motor vehicle in the United States was nine years old. That's a big jump when compared to 1990, when the average vehicle was just 6.5 years old. People are keeping their cars longer for a simple reason: today's cars are much higher quality than they were two decades ago.

Third, given America's huge motor fleet and its age, replacing it with a more fuel efficient fleet will take decades. This long lag time between the scrapping of older cars in favor of newer more efficient ones is often overlooked. It simply doesn't make sense for most consumers to get rid of their current vehicle -- even if their fuel bills are relatively high -- to replace it with a more efficient one.

While consumers pay homage to the Toyota Prius and other super-efficient hybrid cars, they are still buying SUVs and pickups that use lots of fuel. In 2005, the number of hybrid vehicles sold in America doubled to about 200,000. That same year, hybrids were outsold by SUVs by a ratio of 23 to 1. In 2006, hybrid sales continued their upward trend, with sales increasing by 28 percent over the year-earlier numbers. But even with that increase, hybrids still only accounted for about 1.5 percent of all the cars sold in America. Those sale numbers show that American drivers love the concept of energy independence and hate the fact that the U.S. buys foreign oil. But when it comes time to strap on their seat belts, they aren't as interested in efficiency as they are in the comfort, convenience and power offered by larger vehicles.

The limits of energy efficiency were made clear by Peter Huber and Mark Mills in their provocative 2005 book on the energy business, The Bottomless Well. The two concluded that "efficiency doesn't lower demand, it raises it." They explain that the pursuit of energy efficiency has been the "one completely consistent and bipartisan cornerstone of national energy policy since the 1970s." And yet, even though overall energy efficiency has increased dramatically since that time, "demand has risen apace." This passage explains why energy demand will almost surely continue rising:

Efficiency may curtail demand in the short term, for the specific task at hand. But its long-term impact is just the opposite. When steam-powered plants, jet turbines, car engines, light bulbs, electric motors, air conditioners, and computers were much less efficient than today, they also consumed much less energy. The more efficient they grew, the more of them we built, and the more we used them -- and the more energy they consumed overall. Per unit of energy used, the United States produces more than twice as much GDP today as it did in 1950 -- and total energy consumption in the United States has also risen three-fold.Efficiency fails to curb demand because it lets more people do more, and do it faster -- and more/more/faster invariably swamps all the efficiency gains.

Huber and Mills were not the first to conclude that efficiency does not reduce consumption. In 1865, a noted British economist, William Stanley Jevons, published a book that would become his most famous work, The Coal Question. Jevons' book was the beginning of what is now known as the field of energy economics. After studying coal consumption patterns in Britain and assuming (wrongly) that his country's coal deposits would soon be exhausted, Jevons concluded that "It is wholly a confusion of ideas to suppose that the economical use of fuels is equivalent to a diminished consumption. The very contrary is the truth." This observation has since come to be known as the Jevons Paradox.

In 2003, Vaclav Smil published a magnificent book, Energy at the Crossroads, which provides readers with a comprehensive understanding of the history of energy consumption, the problems with forecasting energy use, and the challenges facing any transition away from fossil fuels. When it comes to energy efficiency, Smil -- like Huber, Mills, and Jevons -- concludes that history is "replete with examples demonstrating that substantial gains in conversion (or material use) efficiencies stimulated increases of fuel and electricity (or additional material) use that were far higher than the savings brought by these innovations."

None of this is offered to imply that efficiency is bad. Efficiency is wonderful. It is an essential part of America's ever-evolving economy. It makes sense to wring more work out of each unit of energy. Energy efficiency conserves capital. It is good for the environment. It is good for rich and poor alike. Efficiency helps reduce the impact of energy price volatility and possible oil price shocks on consumers. In 2002, two economists at the Congressional Research Service, Marc Labonte and Gail Makinen, wrote a report on this issue which concluded that efficiency "has reduced, and can continue to reduce, the effect of these shocks on the overall economy."

While efficiency is laudable, efficiency alone cannot -- will not -- mean that America uses less energy. Nor will it make the U.S. energy independent.

From the book "Gusher of Lies" by Robert Bryce. Reprinted by arrangement with PublicAffairs, a member of the Perseus Books Group. Copyright 2008.

Κυριακή, Μαρτίου 23, 2008

Εκδόσεις ΛΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ: τρομοκρατία - ανατροπή εργασιακών σχέσεων - απολύσεις

Ζουν ανάμεσά μας!!
Τον τελευταίο καιρό συμβαίνουν παράξενα και τραγελαφικά γεγονότα στις εκδόσεις Λιακόπουλος (ΑΣΑΝΑ ΕΠΕ). Ναι, καλά διαβάσατε! Σε αυτόν τον εκδότη που παπαριάζει τα μυαλά των ανθρώπων με ιστορίες για Νεφελίμ, Ελοχίμ και άλλους αγρίους. Το τρέξιμο πάει σύννεφο! Δρομολόγια των εξωτερικών διανομέων από Πέραμα μέχρι Σούνιο και από Γλυφάδα μέχρι Ωρωπό… Μόνο δρομολόγια από την κοίλη Γη μέχρι τις πολυκατοικίες στον πλανήτη Άρη δεν έχουν γίνει ακόμα -αν και τα μεταφορικά που χρεώνει στους πελάτες για τέτοιες αποστάσεις είναι-… Συνεχής και έλεγχος με τηλέφωνα αλλά και παρακολούθηση από κάμερες στην αποθήκη. Ολόκληρη βιομηχανία υποταγής συνειδήσεων… Και μέσα σε όλο αυτά να πλήρωνε και καμιά υπερωρία! Κατά δήλωση του ιδίου, οι υπερωρίες δεν πληρώνονται αφού «νέα παιδιά είστε, αντέχετε».Και οι πουτινιές δεν τελειώνουν εδώ.
Όταν η πραγματικότητα ξεπερνά και την πιο αχαλίνωτη φαντασία
Οι εκδόσεις Λιακόπουλος θεώρησαν πως μπορούν να απαλλαγούν από το περιττό εργατικό-μισθολογικό κόστος. Έτσι, πριν μερικές μέρες προχώρησαν σε μια συνειδητά σχεδιασμένη ενέργεια. Αφού πρώτα μείωσαν τους μισθούς (περιορισμός των bonus) και εντατικοποίησαν τρομερά τη δουλειά, εν συνεχεία ανακοίνωσαν στους διανομείς ότι από εδώ και στο εξής καταργούνται οι συμβάσεις με το ΙΚΑ (μέσω οικιοθελούς-υποχρεωτικής παραίτησης) και μετατρέπονται οι εργασιακές σχέσεις σε ΤΕΒΕ δελτίο παροχής υπηρεσιών. Αντίθετη άποψη δεκτή : ΑΠΟΛΥΣΗ. Και αυτό έγινε τελικά. Όσοι συνάδελφοι αρνήθηκαν να αποδεχτούν τα νέα δεδομένα (τηλεφωνήτριες, διανομείς) απολύθηκαν, συνολικά έξι στον αριθμό και έπεται συνέχεια. Απειλές σε όσους συμμετείχαν στις απεργίες, αναγκαστικές άδειες σε δηλωμένες απεργίες, απόλυση συναδέλφου στις 18 Μάρτη, μια μέρα πριν την απεργία, συμπληρώνουν το αντιδραστικό σκηνικό.
Δεν τρώμε βαλανίδια
Η κυβέρνηση και η εργοδοσία έχουν αποκαλύψει τις προθέσεις τους! Ελαστικές σχέσεις, εξοντωτική δουλειά και μισθοί πείνας συνθέτουν τη μίζερη πραγματικότητα που ζούμε σαν εργαζόμενοι. Ταυτόχρονα, η επέκταση των ορίων ηλικίας για συνταξιοδότηση και οι συντάξεις των 500 ευρώ διαμορφώνουν ένα ζοφερό μέλλον.
Η μόνη λύση είναι ο συλλογικός αγώνας για τα δικαιώματά μας, για όλα όσα μας ανήκουν. Όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να σηκωθούμε από καναπέδες-ντιβάνια-κρεβάτια-πολυθρόνες και να βγούμε στους δρόμους. Να οργανωθούμε στο σωματείο μας και συλλογικά να διεκδικήσουμε την ανατροπή των αντιασφαλιστικών μεταρρυθμίσεων.
Για το ζήτημα των συναδέλφων στις εκδόσεις Λιακόπουλος, διεκδικούμε:
-Καμία αλλαγή των εργασιακών σχέσεων από ΙΚΑ σε ΤΕΒΕ. Μόνο σταθερές εργασιακές σχέσεις ΙΚΑ.
-Να αποσυρθεί η κάμερα από την αποθήκη.
-Καταβολή ΟΛΩΝ των χρωστούμενων στους εργαζομένους.
-Αύξηση των μισθών.
-Να σπάσει η τρομοκρατία στις εκδόσεις Λιακόπουλος.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΒΙΒΛΙΟΥ-ΧΑΡΤΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ

Εκδόσεις ΛΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ: τρομοκρατία - ανατροπή εργασιακών σχέσεων - απολύσεις


Τρίτη, Ιανουαρίου 08, 2008

«Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» Α΄, Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου: ΚΑΙ ΜΗ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ!!!

"Το σχολικό εγχειρίδιο βρίθει από οφθαλμοφανή σφάλματα στις περιοδολογικές κατατάξεις και από δεκάδες ανακρίβειες στο πραγματολογικό υλικό. Για αδιευκρίνιστο λόγο ο διηγηματογράφος Δημοσθένης Βουτυράς τοποθετείται έτσι στο κεφάλαιο «Η ποίηση μέχρι το 1930». Ο γεννημένος στα 1883 Νίκος Καζαντζάκης αφρόνως περιλαμβάνεται στη γενιά του ’30. Ο μεσοπολεμικός Νίκος Καββαδίας συγκαταλέγεται στο κεφάλαιο των μεταπολεμικών ποιητών, ενώ οι μεταπολεμικοί πεζογράφοι Αρης Αλεξάνδρου και Σπύρος Πλασκοβίτης αυθαιρέτως μετακυλίονται από την πρώτη στη δεύτερη μεταπολεμική γενιά. Κάνοντας μάλιστα ένα ακροβατικό άλμα, ο μεσοπολεμικός Γιάννης Μαγκλής παραδόξως προσγειώνεται ανάμεσα στους μεταδικτατορικούς συγγραφείς. Δαιμονικά δισυπόστατος, ο Στράτης Μυριβήλης εμφανίζεται να έχει γεννηθεί ταυτόχρονα στη Μικρά Ασία και στη Μυτιλήνη, ενώ ο Στρατής Τσίρκας παρουσιάζεται να δημοσιεύει πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (σε ηλικία, αν πάλι πιστέψουμε το εγχειρίδιο, τριών ετών). Ο εισηγητής του σύντομου μεταπολεμικού πεζογραφήματος Γιώργος Ιωάννου παρουσιάζει ένα άλλου τύπου «μυθιστόρημα» (ευτυχώς εντός εισαγωγικών) ενώ ο Τίτος Πατρίκιος συγκαταλέγεται στους λογοτέχνες της Αντίστασης αλλά όχι στους ποιητές της ήττας(!). Ευτυχώς πάντως που το βιβλίο δεν έχει πολλά ποιητικά παραθέματα διότι οι οκτώ στίχοι του Μίλτου Σαχτούρη από τη συλλογή «Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο» έχουν πέντε τυπογραφικά λάθη, ενώ ο στίχος από «Το ψωμί» της ίδιας συλλογής γράφει «Πάντα θα ’χουμε ανάγκη από ουρανό» αντί του σωστού «Ας μη το κρύβουμε / διψάμε για ουρανό!».

Εξαιτίας των φραστικών του ακυριολεξιών, το βιβλίο βρίθει ακόμα από ανοησίες. Στην Ελλάδα, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος συνεχίστηκε μέχρι το 1949, με μια σκληρότερη όμως μορφή: εκείνη του εμφυλίου πολέμου – ενώ μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι ξένοι θιασώτες του νεορεαλισμού ζούσαν, σύμφωνα με τη σχολική ιστορία, «στην παρανομία (όπως ο Μοράβια), στη φυλακή (όπως ο Παβέζε) ή στην εξορία (όπως ο Κάρλο Λέβι), ενώ άλλοι εντάχθηκαν στην Αντίσταση» [υποθέτω κατά των Συμμάχων που είχαν νικήσει τους Ναζί!]. Υπόδειγμα επιστημονικής ακριβολογίας, το γλωσσάρι υπερηφάνως αποκαλύπτει στη μαθητική κοινότητα ότι ο εσωτερικός μονόλογος αποτελεί «τεχνική με την οποία ο συγγραφέας εκφράζει τον εσωτερικό του κόσμο και τις διάφορες καταστάσεις που περνούν “εσωτερικά” μέσα του». Και για να μη θεωρηθεί ότι υπερβάλλω ως προς το ακαταλόγιστο του βιβλίου, παραθέτω αυτούσια την περιγραφή της υπόθεσης του «Νούμερου 31328». Στα δεκαοκτώ του χρόνια συνέλαβαν οι Τούρκοι [τον Βενέζη] «και τον έστειλαν σε στρατόπεδο καταναγκαστικών έργων, στο εσωτερικό της χώρας, δίνοντας στον καθένα ένα νούμερο. Εκεί χιλιάδες από τους αιχμαλώτους πέθαναν από τις κακουχίες. Οσοι όμως έτυχε να επιβιώσουν, όπως ο νεαρός Βενέζης, στη συνέχεια στην ανταλλαγή των πληθυσμών που ακολούθησε, τέθηκαν υπό την προστασία του Ερυθρού Σταυρού. Το νούμερο λοιπόν που τους είχε δοθεί, τελικά τους έσωσε».


Επονείδιστο σχολικό βιβλίο

Tης Eλισαβετ Kοτζια


Πέμπτη, Δεκεμβρίου 06, 2007

Κυκλοφόρησε βιβλίο του Παναγιώτη Δημητρά για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα

5 Δεκεμβρίου 2007

Κυκλοφόρησε βιβλίο του Παναγιώτη Δημητρά για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα


ΕΚΔΟΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΓΙΩΡΓΟΥ & ΚΩΣΤΑ ΔΑΡΔΑΝΟΥ
Gutenberg ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ – τυπωθήτω – ΣΠΟΥΔΗ – φαντασία

Διδότου 37, 10680 Αθήνα, τηλ. 210-36.42.003, fax 210-36.42.030, e-mail: info@dardanosnet.gr


Σ ε ι ρ ά: Α Ν Τ Ι Ρ Ρ Η Σ Ε Ι Σ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
(Νοέμβριος 2007)


Παναγιώτης Δημητράς

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΑ ΧΑΜΕΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Η σκοτεινή πλευρά της ελληνικής δημοκρατίας

Πρόλογος: Γιώργος Τσιάκαλος

τυπωθήτω-αντιρρήσεις, σελ 325

Στη σειρά Αντιρρήσεις των εκδόσεων «τυπωθήτω» μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΔΗΜΗΤΡΑ Αναζητώντας τα χαμένα δικαιώματα στην Ελλάδα – η σκοτεινή πλευρά της Ελληνικής Δημοκρατίας. Πρόκειται για ένα βιβλίο που περιγράφει μοναδικά την εικόνα των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Ελλάδα, στους τομείς των γυναικών, των παιδιών, της εμπορίας γυναικών και παιδιών για σεξουαλική εκμετάλλευση ή επαιτεία, των Ρομά, των εθνικών μειονοτήτων και της βίας των αστυνομικών και άλλων οργάνων επιβολής της τάξης που συνοδεύεται από σχεδόν πλήρη ατιμωρησία.
Ένα βιβλίο γραμμένο από τον ιδρυτή και επί 15 χρόνια εκπρόσωπο του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι, μια ευκαιρία για κάθε καλόπιστο να συνειδητοποιήσει το τεράστιο δικαιωματικό έλλειμμα του υποτιθέμενου ελληνικού «κράτους δικαίου» – δικαιωματικό έλλειμμα που τελικά είναι και «δημοκρατικό έλλειμμα. Ένα βιβλίο που σπάζει μια «συνωμοσία της σιωπής» στα θέματα παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων: ελάχιστα ΜΜΕ τα αναφέρουν, συνήθως αποσπασματικά και ευκαιριακά, αν όχι απλώς για να εντυπωσιάσουν. Όσο για την υποτιθέμενη αλλά στην ουσία ανύπαρκτη «κοινωνία των πολιτών», με ελάχιστες εξαιρέσεις, συνήθως προτιμά να παριστάνει πως τα αγνοεί, αν δεν είναι σε μερικά από αυτά –όπως στο θέμα των εθνικών μειονοτήτων– άμεσα ή έμμεσα αρωγός των παραβατών των δικαιωμάτων.
Στον Πρόλογό του, ο Καθηγητής της Παιδαγωγικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γιώργος Τσιάκαλος αναφέρει μεταξύ άλλων: «Το βιβλίο αποτελεί καθρέφτη της χώρας μας, ο οποίος δεν έρχεται να ικανοποιήσει ανάγκες ματαιοδοξίας αλλά ανάγκες επιβίωσης και καλλιέργειας του δημοκρατικού πολιτισμού. Το βιβλίο εστιάζει στις κοινωνικές, νομικές και πολιτικές κηλίδες που πρέπει και μπορούν να εξαλειφθούν. Αλλά ταυτόχρονα εκθέτει τα αίτια και τους υπαίτιους της δημιουργίας, διατήρησης και αναπαραγωγής τους, και γι’ αυτό θα προκαλέσει τις κραυγές εκείνων που, δήθεν, υπερασπίζονται την υπόληψη της πατρίδας […]. Το βιβλίο δεν αφήνει περιθώρια για αντιρρήσεις σε ό,τι αφορά την τεκμηρίωσή του. Οι αναγνώστες του αποκομίζουν ένα έγκυρο σώμα πληροφοριών για την κατάσταση των δικαιωμάτων στην Ελλάδα […]. Εύχομαι το βιβλίο να διαβαστεί από όλους εκείνους που ταυτίζουν τη δική τους υπόληψη με την εκτίμηση που απολαμβάνει η Ελλάδα. Είναι βέβαιο ότι τότε θα αντιληφθούν πως η “αναζήτηση των χαμένων δικαιωμάτων στην Ελλάδα” και η τοποθέτησή τους στη θέση που δικαιούνται αποτελεί το μόνο μέσο για να αποχτήσει νόημα η φράση ότι “η Ελλάδα ήταν και είναι το λίκνο της Δημοκρατίας”».

******

Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1953. Διδάκτορας Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Harvard University των ΗΠΑ (1979), λέκτορας στα αμερικανικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα American College in Greece, University of Maryland και University of Laverne, και μεταξύ 1989-1992 Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (πρώην ΑΣΟΕΕ), από όπου υποχρεώθηκε σε παραίτηση λόγω της ενασχόλησής του με τα δικαιώματα των μειονοτήτων στην Ελλάδα. Μεταξύ 1998-2005 δίδαξε το μάθημα «Κράτος και Μειονότητες στα Βαλκάνια» ως Επισκέπτης Καθηγητής στο Central European University (Βουδαπέστη). Το 1979 ίδρυσε το γραφείο δημοσκοπήσεων «Ευρωδήμ» που διεύθυνε μέχρι το 1990. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Ομάδας για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων το 1992 και του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) το 1993, του οποίου είναι επί 14 συνεχόμενα χρόνια Εκπρόσωπος.

Βιβλία του:

Κοινωνικές Τάξεις και Εκλογική Συμπεριφορά στη Γαλλία: Η Πολιτική Οικονομία της Ταξικής Ψήφου κατά την Πέμπτη Δημοκρατία, διδακτορική διατριβή (PhD) στο Harvard University των ΗΠΑ, 1971

Πολιτικός Περίγυρος, Κόμματα και Εκλογές στην Ελλάδα, δύο τόμοι, «Λύχνος», Αθήνα, 1991.

Minority Rights in Europe (επιμ.), περιοδικό Speaking About Rights (Canadian Human Rights Foundation, 1999)

Αναγνώριση των Μειονοτήτων στην Ευρώπη: Προστατεύοντας Δικαιώματα και Αξιοπρέπεια Minority Rights Group International (MRGI) – και σε ελληνική μετάφραση από το ΕΠΣΕ και το MRGI, 2004

******


Οι ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ είναι μια σειρά βιβλίων με κείμενα και θέσεις που φιλοδοξούν να καταγράψουν τις δυνατότητες της ανθρώπινης συνύπαρξης (δηλαδή της πολιτικής) απέναντι σε θεσμοθετημένες βεβαιότητες και «μεγάλες Αλήθειες»: απέναντι στην ανελευθερία και τον ολοκληρωτισμό, απέναντι στον εθνικισμό, το ρατσισμό και τον αποκλεισμό, απέναντι σε κάθε ορθο-δοξία (που, σχεδόν πάντοτε, κυοφορεί τη μισαλλοδοξία) και κάθε κοσμοδιορθωτισμό – άρα απέναντι σε κάθε αυτοκατάφαση (ακόμη και στην ενδεχόμενη αυτοκατάφαση των συγγραφέων τους). Ο στόχος τους δεν είναι να γίνουν κανενός είδους μανιφέστο ή ευαγγέλιο, αλλά να ανοίξουν συζητήσεις – και, εφόσον αξιωθούν γόνιμες αναγνώσεις, να γεννήσουν νέες αντιρρήσεις και αγωνίες.

Τα 5 πρώτα βιβλία των ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΩΝ που κυκλοφόρησαν από τον Μάιο του 2006 μέχρι σήμερα είναι τα ακόλουθα:

Ασκήσεις ελευθερίας του ΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΥ (γεν. 1935), μια ανθολογία με ανέκδοτα και εκδομένα κείμενα του πλέον εμβληματικού Έλληνα αντιρρητικού συγγραφέα.

Απέναντι στα εργαστήρια του ρατσισμού του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΣΙΑΚΑΛΟΥ (γεν. 1946), ένα βιβλίο για το πώς τα κοινωνικά και πολιτισμικά στερεότυπα εκτρέφουν το φόβο και γεννούν το ρατσισμό, τη μισαλλοδοξία και τον αποκλεισμό.

Σημειώσεις για το τρεμάμενο σώμα του ΘΑΝΑΣΗ ΤΡΙΑΡΙΔΗ (γεν. 1970), μια απόπειρα διερεύνησης του πιθανοτήτων του φθαρτού ανθρώπινου σώματος απέναντι σε έθνη, θρησκείες και τη βία της μιας «αλήθειας».

Ασκήσεις φιλελευθερισμού του ΠΑΣΧΟΥ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗ (γεν. 1963), μια οξύτατη συλλογή άρθρων απέναντι στα εθνικά ιδεολογήματα, τον θρησκευτικό φανατισμό, τον ολοκληρωτισμό, την ανελευθερία, τον ανορθολογισμό και τα κάθε λογής δόγματα.

Αναζητώντας τα χαμένα δικαιώματα στην Ελλάδα του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΔΗΜΗΤΡΑ (γεν. 1953), ένα βιβλίο για την εικόνα των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Ελλάδα, στους τομείς των γυναικών, των παιδιών, της εμπορίας ανθρώπων, των Ρομά, τις εθνικές μειονότητες, της (σχεδόν πάντοτε ατιμώρητης) αστυνομικής βίας..

Εκτός των παραπάνω, είναι ήδη προγραμματισμένα στη σειρά των ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΩΝ τα βιβλία των ΔΙΟΝΥΣΗ ΓΟΥΣΕΤΗ και ΤΑΚΗ ΜΙΧΑ.

Κυριακή, Σεπτεμβρίου 30, 2007

Μαυρίλα

του Χρίστου Ζαφείρη

Η επικαιρότητα των ημερών μάς τροφοδοτεί με δυο σοβαρές πολιτικές εκτροπές. Η μια εκπαιδευτική φαινομενικά, αλλά άκρως πολιτική και σκοταδιστική. Η δεύτερη, εσωκομματική εξωτερικά, αποκαλύπτει έναν πολιτικό κόσμο αυταπάτης με ξεπερασμένα ιδεολογήματα «ψυχικής ενότητας» και συντροφικότητας, που εξελίσσεται σε τυπικό παράδειγμα συντροφικών μαχαιρωμάτων και αλαζονικού πνεύματος, με αποκλειστικό στόχο τη διατήρηση ή κατάληψη της εξουσίας.

Το πρώτο είναι σοβαρότερο και καθολικό. Ενδιαφέρει άμεσα τα παιδιά μας και την εθνική αυτογνωσία και πλήττει την αξιοπιστία, τους θεσμούς και την αλήθεια. O λόγος για το βιβλίο Ιστορίας του Δημοτικού και τους κυβερνητικούς χειρισμούς. Μπροστά στο πολιτικό κόστος και στην προσπάθεια να αφαιρέσει την πίεση από τα ακροδεξιά έδρανα της Βουλής, έφτασε στην οριστική απόσυρση του βιβλίου παρά τις ισχυρές αντιδράσεις της εκπαιδευτικής κοινότητας να παραμείνει το διορθωμένο βιβλίο. Είναι μια σκοταδιστική πράξη που ισοδυναμεί με καύση βιβλίων, κάτι που γινόταν σε άλλες, αλήστου μνήμης εποχές.

Κάποιοι στην κυβέρνηση, πετώντας τη δημοκρατική λεοντή, ενεργούν ως απόλυτοι μονάρχες, εμπαίζοντας τους εκπαιδευτικούς και την κοινή γνώμη, με μοναδικό γνώμονα τις κομματικές σκοπιμότητες. Με την απόφαση της απόσυρσης του βιβλίου, μετά την εκλογική νίκη, απλώς έδειξαν τις σκοταδιστικές τους θέσεις και την οπισθοδρόμηση για ένα θέμα που είναι αποκλειστική υπόθεση εκπαιδευτικών θεσμών και αρμόδιων επιστημόνων. Η μαυρίλα της «φιλελεύθερης» παράταξης εκδηλώθηκε τώρα ολοκληρωμένα, αφού πρώτα απέβαλε από τους κόλπους της και ταπείνωσε ένα στέλεχός της που τίμησε τον πολιτικό λόγο και διακρινόταν για τη δημοκρατική του συνέπεια και πράξη.

Και τι έγινε με την ικανοποίηση των επικριτών του βιβλίου; Ξαναγυρίσαμε στο παλιό που είχε κριθεί αρνητικά στην τάξη, πληρώνοντας έτσι τη «νύφη» του συντηρητισμού τα παιδιά μας, που θα έπρεπε να τα σεβαστούν και να τα βγάλουν έξω από τα αντιδραστικά παιχνίδια τους.

Oσο για τη σύγκρουση σχετικά με την ηγεσία στο ΠΑΣOΚ, ας σταματήσει πια η καθημερινή σπέκουλα ότι είναι το κυρίαρχο θέμα της ελληνικής κοινωνίας. Νισάφι, πια! Τα σοβαρά θέματα είναι μπροστά μας: η δύσκολη καθημερινότητα, το ασφαλιστικό, η ανεργία, το μέλλον των παιδιών μας. Ποιον αφορούν, τελικά, οι κόντρες για την κομματική κουτάλα;

Έχει και η Ιστορία την ιστορία της...

Γράφει ο Δημοσθένης Κούρτοβικ
Η σύγχρονη ιστοριογραφία είναι αντικειμενικότερη  από την παραδοσιακή. Αυτό το εξηγεί πολύ ωραία  ο Αντώνης Λιάκος με τη διάκριση που κάνει ανάμεσα στο να ρωτάμε τις πηγές και το να τις αφουγκραζόμαστε. Οι παλιότεροι ιστορικοί ρωτούσαν τις πηγές, δηλαδή υπέβαλλαν κατά κάποιον τρόπο τις απαντήσεις. Οι νεότεροι τις αφουγκράζονται που σημαίνει ότι τις διαβάζουν  ενάντια στο ρεύμα της δικής τους εποχής
Η σύγχρονη ιστοριογραφία είναι αντικειμενικότερη από την παραδοσιακή. Αυτό το εξηγεί πολύ ωραία ο Αντώνης Λιάκος με τη διάκριση που κάνει ανάμεσα στο να ρωτάμε τις πηγές και το να τις αφουγκραζόμαστε. Οι παλιότεροι ιστορικοί ρωτούσαν τις πηγές, δηλαδή υπέβαλλαν κατά κάποιον τρόπο τις απαντήσεις. Οι νεότεροι τις αφουγκράζονται που σημαίνει ότι τις διαβάζουν ενάντια στο ρεύμα της δικής τους εποχής
Φοβάμαι πως η εξαιρετική νηφαλιότητα, η συστηματική μάλιστα αποφυγή πολεμικών τόνων, που διακρίνουν το βιβλίο του καθηγητή Αντώνη Λιάκου δεν θα διευκολύνουν τη συνεννόησή του μ΄ εκείνους που του επιτέθηκαν με αφορμή και τη συζήτηση για το περιώνυμο βιβλίο Ιστορίας της Στ΄ Δημοτικού. ΄Ισα ίσα, αισθάνομαι πως αυτά ακριβώς τα γνωρίσματα του ύφους του αναδεικνύουν καθαρότερα το χάσμα που χωρίζει τη δική τους αντίληψη περί του τι είναι Ιστορία από την αντίληψη της σύγχρονης ιστοριογραφίας, όπως αυτή διαμορφώθηκε μετά την έκλειψη του ιστορισμού και την ανάδυση, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, της σχολής των Αnnales.
Η ουσία αυτού του βιβλίου βρίσκεται συμπυκνωμένη σε μια φράση από τον πρόλογο του συγγραφέα: «Κυρίως επιχειρεί το βιβλίο μια αλλαγή οπτικής: από το εξιστορούμενο αντικείμενο στο ιστορούν υποκείμενο». Ακούω θριαμβικούς αλαλαγμούς από την απέναντι όχθη: ορίστε, ο Λιάκος προδόθηκε από μόνος του και ξεσκέπασε και τους ομοίους του, Ρεπούση κ.λπ., λέει πως δεν τον νοιάζει η ιστορική αλήθεια, πως δεν υπάρχει καν ιστορική αλήθεια, υπάρχουν μόνον οι ιστορικοί, τα «ιστορούντα υποκείμενα», που μπορούν επομένως να γράφουν την Ιστορία όπως γουστάρουν ή όπως τους υπαγορεύουν οι πάτρονές τους, ο Σόρος φερ΄ ειπείν ή κάποιο σκοτεινό αμερικάνικο ινστιτούτο. Εδώ βρίσκεται το σπέρμα της παρεξήγησης, η θρυαλλίδα που πυροδοτεί εφόδους εναντίον ανεμόμυλων. Δεν ήταν τα συνωμοτικά σχέδια των αρχιερέων της παγκοσμιοποίησης ή η μεταμοντέρνα αυθαιρεσία που έφεραν την αλλαγή υποδείγματος στην ιστοριογραφία. Ούτε είπε κανείς ότι μπορούμε να αναπαριστάνουμε το ιστορικό παρελθόν κατά το συμφέρον μας ή κατά το δοκούν. Απεναντίας, η σύγχρονη ιστοριογραφία ξεκίνησε από έναν βαθύ προβληματισμό γύρω από τη φύση της ιστορικής γνώσης, έναν σκεπτικισμό για την αξιοπιστία του τρόπου που οι ιστορικοί αναπαριστούσαν ώς τότε το ιστορικό παρελθόν. Η παλιότερη ιστοριογραφία θεωρούσε ότι το παρελθόν ήταν «εκεί έξω», δεδομένο, περιμένοντας τον ιστορικό να το ανακαλύψει και να το εξηγήσει. Η νεότερη ιστοριογραφία αναγνωρίζει ότι ο ιστορικός δεν είναι ένας εξωτερικός παρατηρητής του παρελθόντος, αλλά ότι η εικόνα που σχηματίζει γι΄ αυτό το παρελθόν επηρεάζεται σημαντικά από τις έννοιες που χρησιμοποιεί, και οι έννοιες αυτές είναι συνάρτηση της εποχής του, είναι δηλαδή και αυτές ιστορικά καθορισμένες.
Πώς αποκτούμε γνώσεις για το ιστορικό παρελθόν; Μελετώντας τις πηγές, φυσικά. Αλλά οι πηγές, όταν δεν σωπαίνουν γι΄ αυτά που θέλουμε να μάθουμε, μιλούν μια γλώσσα που άλλοτε ξενίζει εμάς τους συγχρόνους, τόσο ώστε να δυσκολευόμαστε πολύ να την αποκωδικοποιήσουμε, και άλλοτε μας φαίνεται παραπλανητικά οικεία, όπως όταν ένας όρος, π.χ. ο όρος έθνος, αλλάζει σημασία από τη μια ιστορική περίοδο στην άλλη. Επομένως, ο τρόπος που «ανακρίνουμε» τις πηγές προδικάζει σε σημαντικό βαθμό τις απαντήσεις που θα πάρουμε, και ο τρόπος αυτός δεν μπορεί παρά να είναι ο τρόπος της δικής μας εποχής. Όταν π.χ. ρωτάμε «ποια ήταν η ιστορική διαδρομή του ελληνικού έθνους από την αρχαιότητα ώς σήμερα;», θα βρούμε σίγουρα στις πηγές στοιχεία (ελληνική γλώσσα, χρήση του όρου ΄Ελληνας) τα οποία επιβεβαιώνουν αυτό που προϋποθέσαμε, ότι δηλαδή υπάρχει από την αρχαιότητα το ελληνικό έθνος όπως το εννοούμε σήμερα. Τις αντίθετες ενδείξεις είτε θα τις παραβλέψουμε είτε θα τις ερμηνεύσουμε έτσι ώστε να ταιριάζουν, έστω και με τη βία, στο σχήμα μας.
Νά γιατί η στροφή της ιστοριογραφίας από το εξιστορούμενο αντικείμενο στο ιστορούν υποκείμενο. Σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται για περιφρόνηση των πηγών (πώς είναι δυνατό να γραφτεί Ιστορία ερήμην των πηγών;), αλλά για συνείδηση του γεγονότος ότι το ιστορικό παρελθόν αλλάζει ανάλογα με τη ματιά του ιστορικού, ότι «κατασκευάζεται» με τα εννοιολογικά εργαλεία που αυτός χρησιμοποιεί και, συνεπώς, δεν είναι δεδομέ νο μια για πάντα. Η ιστοριογραφία παρακολούθησε, έτσι, έναν γενικότερο προβληματισμό γύρω από τις προϋποθέσεις και τους περιορισμούς της γνώσης που αποκτούμε με την παρατήρηση, προβληματισμό που σφράγισε στον 20ο αιώνα όλες τις κοινωνικές επιστήμες, τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, ακόμη και τη φυσική. Δεν υπάρχει πια ο παντεπόπτης παρατηρητής, που καταγράφει αντικειμενικά ό, τι βλέπει, αλλά ένας παρατηρητής που ξέρει ότι αυτό που βλέπει εξαρτάται από την οπτική γωνία που επέλεξε για να προσεγγίσει το αντικείμενό του, το οποίο μπορεί από μια άλλη οπτική γωνία να φανεί διαφορετικό.
Αυτό δεν σημαίνει καθόλου ότι η σύγχρονη ιστοριογραφία απορρίπτει την ύπαρξη αντικειμενικής αλήθειας. Σημαίνει όμως ότι απορρίπτει την απόλυτη, οριστική αλήθεια υπέρ μιας άλλης, που είναι μερικότερη, σχετικότερη και συνεχώς υπό αίρεσιν. Από μια πολύ σημαντική άποψη, μάλιστα, μπορεί κανείς να πει ότι η σύγχρονη ιστοριογραφία είναι αντικειμενικότερη από την παραδοσιακή. Αυτό το εξηγεί πολύ ωραία ο Λιάκος με τη διάκριση που κάνει ανάμεσα στο να ρωτάμε τις πηγές και το να τις αφουγκραζόμαστε. Οι παλιότεροι ιστορικοί ρωτούσαν τις πηγές, δηλαδή υπέβαλλαν κατά κάποιον τρόπο τις απαντήσεις. Οι νεότεροι αφουγκράζονται τις πηγές, που σημαίνει ότι τις διαβάζουν ενάντια στο ρεύμα, τις συνήθειες, τις παραδοχές της δικής τους εποχής, ότι προσπαθούν να είναι δεκτικοί σε πράγματα που δεν περιμένουν να ακούσουν. Γιατί ξέρουν καλά αυτό που επιμένουν να αγνοούν οι περισσότεροι συγγραφείς «ρεαλιστικών» ιστορικών μυθιστορημάτων: ότι η ανεπίγνωστη και αθέλητη μεροληψία ενός σύγχρονου παρατηρητή μπορεί να τον κάνει να παραχαράξει το ιστορικό παρελθόν, με το να προβάλει σ΄ αυτό στάσεις, ιδέες, νοοτροπίες, αξίες και αισθήματα της δικής του ιστορικής περιόδου.
Η διαφορά ανάμεσα στην ιστοριογραφία που ρωτάει τις πηγές και την ιστοριογραφία που τις αφουγκράζεται ορίζει και μια διαφορά του σκοπού της ιστορικής έρευνας. Η παράδοση του ιστορισμού προσπαθούσε να εξηγήσει το παρελθόν. Η νεότερη ιστοριογραφία προσπαθεί να το νοηματοδοτήσει: να ανακαλύψει το νόημα που έδιναν οι άνθρωποι μιας εποχής σ΄ αυτά που έκαναν, το νόημα που είχε για εκείνους αυτό που έγινε. Από μια άποψη, αυτό συνιστά περιορισμό της εμβέλειας της σύγχρονης ιστοριογραφίας: δεν υπάρχει πια ιστορικό πεπρωμένο, δεν υπάρχει κάποιο βαθύτερο ή «ανώτερο», ενιαίο νόημα της ιστορικής κίνησης. Από μια άλλη άποψη όμως έχουμε να κάνουμε με μια πράξη απελευθέρωσης: το παρόν δεν είναι πια αναγκασμένο να λογοδοτεί συνεχώς στο παρελθόν, να συνεχίζει σ΄ έναν δρόμο προκαθορισμένο από εκείνο.
Ο Λιάκος έχει πλήρη συνείδηση ότι και αυτή η προσέγγιση της Ιστορίας μπορεί να οδηγήσει, ήδη μάλιστα οδηγεί εδώ κι εκεί, σε στρεβλώσεις, σε νέους δογματισμούς, σε εκφυλιστικές χρήσεις της σχετικοποιημένης και μερικευμένης ιστορικής αλήθειας. Μιλάει π.χ. για την πραγματικά μεταμοντέρνα αντίληψη του ιστορικού παρελθόντος που σχηματίζουν οι σύγχρονοι τουρίστες, με το να διατρέχουν τις ιστορικές περιόδους όπως ένα θεματικό πάρκο με στοιβαγμένα μνημεία των πιο διαφορετικών εποχών. Μιλάει για τις ταυτοτικές ομάδες οι οποίες επιχειρούν να απολυτοποιήσουν τη δική τους αλήθεια, που έφερε στο φως η νεότερη ιστοριογραφία. Δεν είμαι βέβαιος ότι έχει κάποια συγκεκριμένη πρόταση για την αναχαίτιση τέτοιων τάσεων. Λέει, αρκετά επιφυλακτικά είναι αλήθεια, ότι, εφόσον οι άνθρωποι μπορούν να μετέχουν σε διαφορετικές ταυτότητες, είναι δυνατό να υπάρξει μια συνομιλία διαφορετικών ιστορικών λόγων χωρίς κανένας από αυτούς να χάσει την αυτονομία του. Αυτό όμως είναι μια μάλλον ευχολογική απάντηση και ο Λιάκος το ξέρει. ΄Ενας τέτοιος διάλογος προϋποθέτει ότι κάθε ταυτοτική κοινότητα έχει προχωρήσει σε μια κριτική επεξεργασία του ιστορικού παρελθόντος της. Και οι εμπειρίες των ημερών μας, η ίδια η συζήτηση για το βιβλίο Ιστορίας, δείχνουν ότι ακόμη και σε ανοιχτές, υποτίθεται, κοινωνίες εκδηλώνονται ισχυρές και μαζικές αντιστάσεις σε μια τέτοια επεξεργασία. Γι΄ αυτό ο Λιάκος λέει ότι υπάρχει και στην ιστορία κάτι ανάλογο των «κομμάτων του δημοκρατικού τόξου», όπως αποκαλούνται στην Ιταλία, και ότι πέρα από αυτό δεν νοείται διάλογος. Αλλά τα «δημοκρατικά τόξα» έχουν σήμερα παραφυάδες που μπορεί να συναντιούνται με τις ρίζες της άλλης πλευράς. Το ζήτημα, ευτυχώς ή δυστυχώς, είναι κοινωνικό και πολιτικό, όχι ακαδημαϊκό.
Μου μένει μια τελευταία παρατήρηση, που δεν θα την ονόμαζα ένσταση, αλλά ανησυχία μου ή και αμηχανία μου. ΄Οσο ορθό, όσο πρέπον και αν είναι να αναζητούμε το νόημα των ιστορικών γεγονότων μέσα στα συμφραζόμενα της εποχής τους, η ανθρώπινη φύση, για να χρησιμοποιήσω μια παλιομοδίτικη, αλλά πολύ ζόρικη για να πεθάνει έννοια, δεν παύει να ζητάει μια ολιστική ερμηνεία του κόσμου και της ιστορικής εμπειρίας, σαν αυτή που προσφέρει ο μύθος. Κάτι λέει ο Λιάκος στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του για την ομοιότητα της ιστορίας με τον μύθο...


Οι διανοητές συνέβαλαν στη νίκη του σκοταδισμού

Το παρελθόν και το μέλλον

Τo1995, η αμερικανική Γερουσία, με ψήφους 99 έναντι μόνον μίας, ψήφισε υπέρ της απόσυρσης ενός εγχειριδίου Ιστορίας. Ήταν το τέλος ενός «πολιτιστικού πολέμου» που είχε διαρκέσει 18 μήνες

Του ΠΑΥΛΟΥ ΤΣΙΜΑ

Στις 18 Ιανουαρίου 1995, η αμερικανική Γερουσία, με ψήφους 99 έναντι μόνο μίας, ψήφισε υπέρ της απόσυρσης ενός εγχειριδίου Ιστορίας. Ήταν ένα γενικό κείμενο οδηγιών και κανόνων για τη διδασκαλία της Ιστορίας στα αμερικανικά σχολεία, με τίτλο «Νational Standards for Ηistory». Η ψήφος των γερουσιαστών σήμανε το τέλος ενός «πολιτιστικού πολέμου» που είχε διαρκέσει 18 μήνες.
Το εγχειρίδιο είχε συνταχθεί από μια μεγάλη ομάδα επιστημόνων, με στόχο να εισαγάγει τη διδασκαλία της Ιστορίας όχι ως τελειωμένη, παραδομένη αλήθεια, αλλά ως ανοιχτό πεδίο κριτικής σκέψης, όχι ως αλυσίδα ηρωικών κατορθωμάτων στρατηγών και ηγετών, αλλά ως κοινωνική διαδικασία, όχι ως αμερικανοκεντρική, πατριωτική αφήγηση του κόσμου, αλλά ως εξοικείωση των παιδιών με την πολυπολιτισμική πραγματικότητα. Μα προτού τυπωθεί το βιβλίο, ένα άρθρο στη «Wall Street Journal», με την υπογραφή της κ. Λιν Τσέινι, συζύγου του μετέπειτα (και ώς σήμερα) θηριώδους αντιπροέδρου των ΗΠΑ, κήρυττε τον μέχρις εσχάτων πόλεμο εναντίον του.
Τα τότε επιχειρήματα της κ. Τσέινι ηχούν τώρα γνώριμα στα ελληνικά αυτιά. Οι συγγραφείς, «αποδομητές της Ιστορίας», «μεταμοντέρνοι οπαδοί του πολιτιστικού σχετικισμού», αποσιωπούσαν τα μεγάλα έπη του αμερικανικού έθνους, είχαν 6 αναφορές στη Ηarriet Τrubman, μια έγχρωμη γυναίκα που έπαιξε ρόλο στην απελευθέρωση των σκλάβων, και μόνο δύο στον George Washington, δεν ανέφεραν λέξη για τον γενναίο στρατηγό Robert Ε. Lee, υπερέβαλλαν σε αφηγήσεις για τη σφαγή των Ινδιάνων και γενικά δεν καλλιεργούσαν το πατριωτικό, αμερικανικό φρόνημα στους μαθητές.
Η κ. Τσέινι έπαιξε στην Αμερική τον ρόλο που καθ΄ ημάς έπαιξαν ο κ. Άνθιμος και ο Ψωμιάδης. Ο διάσημος Ρας Λίμπο, ακροδεξιός αστέρας του ραδιοφώνου, έπαιξε τον ρόλο του Αδώνιδος Γεωργιάδη. Και στο παιχνίδι μπήκαν πολλοί (όχι πάντως και αριστεροίαυτό παραμένει ελληνική πρωτοτυπία). Το βιβλίο διασύρθηκε, λέξεις και φράσεις αποσπάστηκαν, διάφοροι «συνωστισμοί» χρησιμοποιήθηκαν για να το ισοπεδώσουν και τελικά, όταν οι Ρεπουμπλικανοί κέρδισαν την πλειοψηφία του Κογκρέσου, το εγχειρίδιο καταδικάστηκε ως αντιπατριωτικό.
Ο πόλεμος για τα «Standards» ήταν ο κορυφαίος από μια σειρά «πολιτιστικών πολέμων»- από τις οικογενειακές αξίες και την άμβλωση ώς την αποβολή του Δαρβίνου από τα σχολεία και το ιερό δικαίωμα στην οπλοφορία- τους οποίους η σκληρή, χριστιανική, ευαγγελική Δεξιά είχε επιλέξει να δώσει από τις αρχές της δεκαετίας του ΄80, από τα χρόνια του Ρέιγκαν. Μέσω των πολέμων αυτών κατέκτησε την ηγεμονία στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα πρώτα, στην αμερικανική κοινωνία κατόπιν.
Το ενδιαφέρον είναι ότι, όπως στην Ελλάδα το ΠΑΣΟΚ, έτσι και στην Αμερική οι Δημοκρατικοί προτίμησαν να μείνουν αμέτοχοι στους «πολιτιστικούς πολέμους» για να μην εισπράξουν τη δυσαρέσκεια μιας όλο και συντηρητικότερης μεσαίας τάξης. Για να ανακαλύψουν εντέλει ότι βρέθηκαν όμηροι των νικητών, αιχμάλωτοι (όπως και η ρεαλιστική, φιλελεύθερη πτέρυγα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος) μιας νεοδεξιάς, πουριτανικής και πατριωτικής, ευαγγελικής ηγεμονίας στο πεδίο των αξιών και των ιδεών. Κι ότι, όπως έγραψε πρόσφατα ένας σχολιαστής, ανάμεσα στην καταδίκη ενός σχολικού εγχειριδίου και τη συναίνεση στην εισβολή στο Ιράκ περνά μια αόρατη μα υπαρκτή κόκκινη γραμμή...
Οι αντίστοιχοι ελληνικοί «πολιτιστικοί πόλεμοι» άρχισαν τη δεκαετία του ΄90. Η διαμάχη για το δικαίωμα του Οδυσσέα Τσενάι να κρατήσει την ελληνική σημαία ήταν ένας από τους πρώτους τέτοιους πολέμους, η αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες ένας άλλος, το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού ο έσχατος και κορυφαίος των πολέμων. Το ΠΑΣΟΚ έμεινε άλλοτε σιωπηλό και αμέτοχο, άλλοτε πολέμησε με μισή καρδιά και ενίοτε βρισκόταν στο πλευρό της νεοσυντηρητικής συμμαχίας.
Το πολιτικό αποτέλεσμα μιας σειράς από ήττες στους «πολιτιστικούς πολέμους» της περασμένης δεκαετίας είναι ήδη ορατό. Στα θύματα του στρατοπέδου των ηττημένων δεν συγκαταλέγονται μόνον η κ. Ρεπούση ή ο κ. Παπανδρέου, αλλά και η κ. Γιαννάκου και ολόκληρη η φιλελεύθερη, μη χριστοδουλική πτέρυγα της Ν.Δ. Το είχε προβλέψει ο Όργουελ στο περίφημο «1984»: Οι διαμάχες περί την Ιστορία είναι πάντα μάχες για την εξουσία. Γιατί «όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον, και το παρελθόν το ελέγχει όποιος ελέγχει το παρόν».

Δευτέρα, Αυγούστου 06, 2007

Τρίτη, Ιουλίου 31, 2007

Πολιτικό θρίλερ με το βιβλίο της Ιστορίας

Από τα Google-News (GR), σήμερα:


Πολιτικό θρίλερ με το βιβλίο της Ιστορίας
Ελεύθερος Τύπος - Πριν από 4 ώρες
Την Τετάρτη ή την Πέμπτη - σύμφωνα με πηγές στο υπουργείο Παιδείας - θα δώσει στη δημοσιότητα την αναθεωρημένη μορφή του βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού η υπουργός Παιδείας κυρία Μαριέττα Γιαννάκου. Μετά τις αλλαγές που θα δημοσιοποιηθούν, ...
Κοπτοραπτική στην Ιστορία! Ελευθεροτυπία
Συνωστισμός διορθώσεων στο βιβλίο της Ιστορίας Τα Νέα Οnline
Ο Φιλελεύθερος - Η Καθημερινή - Ελεύθερος Τύπος - Aegean Times
όλα τα 10 άρθρα ειδήσεων »

Τρίτη, Ιουλίου 24, 2007

Ο Aστός


Κάντε Κλικ για Μεγέθυνση
Βιβλίο - Ο αστός









Πνευματικές προϋποθέσεις και ιστορική πορεία του δυτικού καπιταλισμού
Ο Αστός δεν αποτελεί απλώς έναν ανθρώπινο χαρακτήρα ανάμεσα σε άλλους. Συνιστά έναν ψυχολογικό και συνάμα κοινωνιολογικό και ιστορικό τύπο, ο οποίος ενσαρκώθηκε στην καπιταλιστική οργάνωση της οικονομίας και της κοινωνίας, σφραγίζοντας έτσι τον νεώτερο δυτικό πολιτισμό. Ο Sombart εντοπίζει τα ιδιαίτερα γνωρίσματα της αστικής-καπιταλιστικής νοοτροπίας σε αντιπαράθεση με την προαστική οικονομική συμπεριφορά, εξηγεί το ρόλο του σταθμιστικού λογισμού στη γένεση της καπιταλιστικής επιχείρησης και συνάμα εκθέτει τα φιλοσοφικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά ρεύματα, τα οποία συνέτειναν στην εμπέδωση και την εξάπλωση του καπιταλιστικού πνεύματος. Το βιβλίο του Sombart αγκαλιάζει τα προβλήματα του καπιταλιστικού φαινομένου σε όλο τους το εύρος και από πολλαπλές σκοπιές, συνδέει δηλαδή την ψυχολογική και κοινωνιολογική με την οικονομολογική και ιδεολογική ανάλυση. Ακριβώς γι' αυτό συνιστά κλασική συμβολή στην έρευνα του νεώτερου δυτικού πολιτισμού στο σύνολό του.

Συγγραφέας: Ζόμπαρτ Βέρνερ

Σάββατο, Μαΐου 19, 2007

Blog, Ειδήσεις από το δικό σου δωμάτιο


...απόψε, στις 20.00 στο περίπτερο 15 της Δ.Ε.Θ.(stand 38)...

Τρίτη, Απριλίου 17, 2007

Η βιομηχανία της Ιστορίας

«Η κατασκευή μιας νέας Ιστορίας, στην υπηρεσία νέων καθεστώτων, κρατών, εθνικών κινημάτων, ομάδων που αναζητούν μια ταυτότητα, είναι πλέον μια παγκόσμια βιομηχανία», γράφει στην αυτοβιογραφία του ο Έρικ Χόμπσμπαουμ.

Παρασκευή, Μαρτίου 30, 2007

Τι να πούμε στα παιδιά...

Tου Πασχου Mανδραβελη/ pmandravelis@kathimerini. gr

Eυτυχώς τα κανάλια δεν ρώτησαν, στα συνήθη επετειακά ρεπορτάζ, τους μικρούς μαθητές ποιος ήταν ο Γρηγόρης Φαράκος. Αν κρίνουμε από τα δευτερόλεπτα που αφιέρωσαν τα δελτία ειδήσεων στον θάνατο αυτής της μεγάλης προσωπικότητας της Αριστεράς, οι απαντήσεις των μαθητών θα ήταν πιο αστείες από εκείνες που ακούσαμε όπως π. χ. «την 25η Μαρτίου γιορτάζουμε την απελευθέρωσή μας από τους Γερμανούς».

Τα ρεπορτάζ που γίνονται στις αυλές των σχολείων δις ετησίως (28η Οκτωβρίου και 25η Μαρτίου) και επιχειρούν να δείξουν την άγνοια των μαθητών για την ελληνική ιστορία κατάντησε ένας βαρετός θεσμός στα τηλεοπτικά πράγματα. Πιθανώς αποτελούν και χλεύη στη νέα γενιά, αφού κάποιοι «φάροι της γνώσης» με το ματσούκι ρωτούν τους αδαείς μαθητές για τα ιστορικά γεγονότα κάθε επετείου.

Φυσικά οι τηλεθεατές δεν βλέπουν όλες τις απαντήσεις, αλλά τις πικάντικες. Εκείνες που θέλουν τον Καραϊσκάκη γήπεδο, και τον Αθανάσιο Διάκο ρεστοράν στο 200ό χλμ. της Εθνικής Οδού. Αυτά τα τηλεοπτικά ρεπορτάζ αποτυπώνουν τίποτε, παρά το άγχος των αρχισυντακτών να γεμίσουν με ανοησίες την «μπενχουριάδα» που ονομάζουν «δελτίο ειδήσεων».

Πιο άηθης όμως πρακτική είναι οι μορφασμοί και τα σχόλια των τηλεπαρουσιαστών μετά το ρεπορτάζ σχετικά με την άγνοια των μικρών μαθητών. Εκείνοι που δεν βρήκαν χρόνο στο δελτίο ειδήσεων ή δεν μπόρεσαν να εκτιμήσουν την ιστορική συνεισφορά ενός Γρηγόρη Φαράκου, θλίβονται για το γεγονός ότι 12χρονα παιδιά δεν γνωρίζουν την Ιστορία. Μια ακόμη ιστορία δημοσιογραφικής υποκρισίας...

Η προβληματική όμως σχέση της νέας γενιάς με την ιστορία δεν προκύπτει, από τις τηλεοπτικές ανοησίες που μεταδίδονται, αλλά από τη δημοσκόπηση της VPRC που δημοσίευσε το Σάββατο η «Καθημερινή». Το πιο ανησυχητικό στοιχείο της έρευνας υπήρχε στον πίνακα «ενδιαφέρον για την ελληνική ιστορία». Εκεί ανακαλύπτουμε ότι το 27% των νέων 18-24 ετών δηλώνουν ότι δεν νοιάζονται για το τι έκαναν οι πρόγονοί μας -προς δόξαν όλων εκείνων που κόπτονται για την εθνικώς ορθή διαπαιδαγώγηση των νέων και ζητούν να αποσυρθεί το βιβλίο της ιστορίας ΣΤ΄ Δημοτικού και να επιστρέψουμε στο «παλιό, καλό» εγχειρίδιο. Το 29% της ίδιας ηλικιακής κατηγορίας δεν αναγνωρίζει την επέτειο. Κάτι που σημαίνει ότι η παλιά διδασκαλία της Ιστορίας απομακρύνει τους νέους. Οι αγαθοί μύθοι και οι νοηματικές ασυνέχειες στην ιστορική αφήγηση (για να εξυπηρετηθούν εθνικά ιδεολογήματα) δεν γίνονται κατανοητά από τους νέους κι αυτοί αντιδρούν στρέφοντας την πλάτη τους στην Ιστορία.

Η πολεμική στο βιβλίο της ΣΤ΄ Δημοτικού δεν έχει να κάνει με τα λάθη του. Σφάλματα υπάρχουν και σε βιβλία Γεωγραφίας και γι’ αυτό το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ακολουθεί τη διαδικασία ελέγχου και διόρθωσης. Ενα χρόνο μετά την κυκλοφορία κάθε βιβλίου συλλέγονται οι παρατηρήσεις εκπαιδευτικών και ειδικών ανά γνωστικό πεδίο και κάθε εγχειρίδιο διορθώνεται. Η πολεμική έχει να κάνει με τον τρόπο που αφηγούμαστε την Ιστορία στα παιδιά. Αντί να την κάνουμε ενδιαφέρουσα και με λογική συνοχή (κάτι που παρ’ όλα τα λάθη του επιχειρεί το συγκεκριμένο εγχειρίδιο) τη στρεβλώνουμε κατά τέτοιο τρόπο που τα παιδιά διαισθάνονται τις αντιφάσεις. Και αδιαφορούν.

Εχουμε χρέος προς τη μεγαλειώδη ιστορία αυτού του τόπου να την αφηγηθούμε χωρίς παρωπίδες και σκοπιμότητες. Η μέχρι τώρα προσέγγισή της δεν βλάπτει την ιστορία - αυτή υπήρξε ασχέτως της χρήσης που εμείς κάνουμε. Βλάπτει όμως τη νέα γενιά: το ένα τρίτο απ’ αυτούς δεν ξέρει καν την επανάσταση. Οι υπόλοιποι δεν κατανοούν τη σημασία της. Οχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά ως παγκόσμιο ιστορικό γεγονός.

Τετάρτη, Μαρτίου 28, 2007

Πατριδοκαπηλία

Το υποκατάστατο της ελλείπουσας ελληνικής παιδείας

Του ΚΩΣΤΑ Ε. ΜΠΕΗ

Το Σάββατο, για πρώτη φορά, παρακολούθησα στην τηλεόραση όλη την πλοκή ποδοσφαιρικού αγώνα. Αυτού των εθνικών ομάδων Τουρκίας - Ελλάδας. Είδα λοιπόν τις ασχημίες των οπαδών του φερόμενου ως ελληνικού φίλαθλου πνεύματος, όπως είδα και το πλήθος από αντίτυπα του βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού, που άλλοι ευέξαπτοι έκαψαν μπροστά στο μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη. Κρούσματα, όλ' αυτά, που αποπνέουν τη νοοτροπία, την οποία μας κληροδότησε η πριν από 17 αιώνες εισβολή του υστερικού πάθους της εγγύς Ανατολής. Καμώματα όσων αδυνατούν να εκφράζουν τις αντιθέσεις των με λόγο. Τον λόγο, ως εκφορά σκέψεων, και τον λόγο ως έμφρονη συμμετοχή σε σοβαρό διάλογο. Ακουσα ακόμη το Σάββατο τις από θρόνου πολιτικές διακηρύξεις νεόκοπου αρχιερέα, καθώς αδικούσε το καλό του όνομα. Ομως με ανακούφιση στη συνέχεια επικεντρώθηκε η προσοχή μου στη σεμνή παρουσία του αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημητρίου κατά την τελετή της ελληνικής παλιγγενεσίας στον Λευκό Οίκο. Αυτά, και άλλα παρόμοια, είναι στιγμιότυπα από τη σύγχρονη Ελλάδα, καθώς η συνετή πλειοψηφία περιορίζεται στο να βλέπει, ν' ακούει και να σιωπά.

Οφείλω εξ αρχής να σημειώσω ότι δεν έχω ξεφυλλίσει το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού. Ούτε χρόνο μήτε παιδαγωγική εμπειρία έχω και πολύ περισσότερο μου λείπει η νομιμοποίηση για τέτοια ενασχόληση. Περιορίζομαι λοιπόν στις ακόλουθες λιτές παραδοχές:

* Οτι δεν έχω συναντήσει βιβλία που να μην έχουν ελλείψεις. Ακόμη και δικά μου βιβλία, όταν τα ξαναπιάνω στα χέρια μου, με απόσταση χρόνου, μελαγχολώ, καθώς συνειδητοποιώ πόσες αξιόλογες διαστάσεις είχαν διαφύγει την προσοχή μου, όταν έγραφα.

* Οτι, σε μη ευκαταφρόνητη έκταση, αναξιόπιστα ήταν και τα βιβλία Ιστορίας με τα οποία γαλουχηθήκαμε στα σχολεία η δική μου γενιά, καθώς κι εκείνη των παιδιών μου, έτσι ώστε να μη δικαιολογείται ο ορυμαγδός για όποιες ατέλειες του νέου βιβλίου. Και ότι η εκ μέρους των αναγνωστών προσέγγιση ενός νέου βιβλίου άλλες εντυπώσεις αφήνει με την πρώτη ανάγνωση και άλλες όταν αργότερα το ξαναδιαβάζουμε με απόσταση.

Οπωσδήποτε αρκετοί καταλόγισαν στο νέο βιβλίο της Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού ότι υποστηρίζει την ασυνέχεια του Ελληνισμού. Τους διέφυγε ότι σ' έναν όντως εμπνευσμένο λόγο του ο Ισοκράτης, παραμερίζοντας την απαίτηση του Ηροδότου για το όμαιμον1, είχε αναφέρει πως στα πανάρχαια χρόνια οι Αθηναίοι ήταν άξεστοι και κακομαθημένοι, ζώντας δίχως νόμους. Και συνεχίζει με την παρατήρηση ότι αυτή η κατάσταση ανατράπηκε, όταν οι Αθηναίοι συνετίστηκαν και θέσπισαν νόμους, των οποίων την ισχύ με πάθος υπερασπίζονταν.2 Μ' αυτόν τον τρόπο τόσο πολύ ξεπέρασαν όλους τους άλλους λαούς, ώστε το όνομα των Ελλήνων να πάψει να προσδιορίζει τα μέλη κάποιας φυλής, αλλά όλους εκείνους που εγκατέλειψαν τ' άγρια πάθη της φύσης και αναδείχθηκαν σε μετόχους της δικής μας, της ελληνικής, παιδείας.3

Το λάθος, λοιπόν, που πολλοί καταλόγισαν στο νέο βιβλίο της Ιστορίας, αναφορικά με τη σταθερή συνέχεια του καθαρού αίματος των Ελλήνων, είναι αβάσιμο:

- Πρώτον, αφού οι Ελληνες δεν καθιερώθηκαν ιστορικά με το καθαρό αίμα τους, κατά το πρότυπο καύχησης της χιτλερικής Γερμανίας για το καθαρό αίμα των Τευτόνων. Η ελληνικότητα είχε και έχει πνευματική διάσταση. Και

- Δεύτερον, αφού η ιστορική αλήθεια δεν μπορεί ν' αποκρύπτεται, αναφορικά με τους 16 αιώνες που μεσολάβησαν από τους διωγμούς των ελληνικών ιερών (ήδη από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης, Θεοδόσιο), καθώς και από το βίαιο κλείσιμο των φιλοσοφικών σχολών περιλαμβανομένης και της Ακαδημίας του Πλάτωνα (από τον Ιουστινιανό) έως την ίδρυση της νέας ελληνικής πολιτείας.

Αυτή η δεύτερη διάσταση συγκροτεί την όντως πικρή ιστορική πραγματικότητα, που συνήθως αποσιωπάται, εγώ δε, την πρωταντίκρισα ακούγοντας έναν ξενιτεμένο συμπατριώτη μας, από τους πιο διαπρεπείς φιλοσόφους της εποχής μας, τον John Anton. Μου έλεγε λοιπόν ο Γιάννης πως ο καταστροφέας του Ελληνισμού δεν ήταν ο Αλκιβιάδης, όπως κοινώς πιστεύεται. Ηταν ένας άλλος, πολύ πιο ορμητικός, απερίσκεπτος και ολέθριος νεανίας - ο Μεγαλέξαντρος... Πήρε στα ισχυρά χέρια του τον Ελληνισμό, ένα κομμάτι ατόφιο μάλαμα, και το 'κανε χρυσόσκονη, που το εξανέμισε στα πέρατα της οικουμένης. Και οι μεν βάρβαροι της Ασίας φωτίστηκαν, όμως ο Ελληνισμός έχασε τις εγγενείς του δυνάμεις αντίστασης. Με αποτέλεσμα, από τη Δύση μεν να υποστεί τη βάναυση ρωμαϊκή κατάκτηση, ενώ από την Ανατολή να υποστεί την ακάθεκτη εισβολή των τρομολάγνων μύθων της Ασίας.

Βεβαίως, ο Ελληνισμός προσπάθησε ν' αντισταθεί σ' αυτήν την πολιτισμική εισβολή. Με έσχατους προμάχους τον Πλωτίνο, τον Ιουλιανό και τον Λιβάνιο. Είναι ακόμη αλήθεια ότι, ήδη από τον δέκατο αιώνα και μ' αφορμή τη συνεχώς επιδεινούμενη αντιπαλότητα με τη λατινική Δύση, άρχισε και στο Βυζάντιο σοβαρή στροφή προς την ελληνική φιλοσοφία, ιδίως την πλατωνική. Ομως οι λέξεις «εξαθλίωση» και «αποκτήνωση» είναι πολύ φτωχές για να προσδιορίσουν τον εκπεσμό της Αθήνας. Πολύ περισσότερο, των άλλων ελλαδικών περιοχών. Αρκεί να διαβάσει κάποιος όσα με επανειλημμένες επιστολές απόγνωσης διεκτραγωδούσε ο λόγιος Μιχαήλ Χωνιάτης (1182-1204), όταν κατέφθασε στην Αθήνα, ως επίσκοπος του κοπρώνα, που τότε συγκροτούσε το άλλοτε παλλάδιο της σοφίας και των τεχνών. Κι όμως εδώ, στην κυρίως Ελλάδα, δεν είχαμε ακόμη ξεπέσει στο έσχατο όριο της παρακμής.

Με είχε προ ετών ρωτήσει διαπρεπής Αυστριακός συνάδελφος, με εδραία γνώση της ελληνικής Ιστορίας καθώς και με αγνά φιλελληνικά συναισθήματα, αν, αναφορικά με την επιβίωση του Ελληνισμού, μέσα από την περιπέτεια του Μεσαίωνα, θεωρούσα την οθωμανική τυραννία χειρότερη απειλή από εκείνην της Φραγκοκρατίας. Οι εκτιμήσεις μας συνέπιπταν. Οσο βαρειά κι αν είναι η παραδοχή, οι φανατικοί Ανθενωτικοί της Κερκόπορτας ήταν (οι αθεόφοβοι!) πιο διορατικοί: Καλύτερα το τουρκικό φακιόλι παρά η παπική τιάρα! Διαφορετικά, θα είχαμε καταντήσει ανερμάτιστοι Φραγκολεβαντίνοι...

Οταν, στην εποχή μας, καταφερόμαστε εναντίον του σκοταδισμού και των αντιαισθητικών κρουσμάτων κάποιων εραστών της εκκλησιαστικής ηγεμονίας, είναι λάθος να παραβλέπουμε ότι, στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, οι ιερές χριστιανικές ακολουθίες, τις οποίες ασφαλώς με καημό και κατάνυξη τελούσαν οι τότε ημιμαθείς ιερείς, διαφύλαξαν μέσα στις στάχτες άσβεστους τους πυρήνες του ελληνικού πνεύματος.

Μέσ' απ' αυτήν τη διαδικασία, καθώς και με τα ελληνικά χριστιανικά ονόματα που έδιναν κατά τη βάπτιση στα παιδιά τους, διατήρησαν οι ραγιάδες τη σπίθα της ελληνικής συνείδησης και το όραμα της παλιγγενεσίας.

Μέσ' απ' αυτήν τη διαδικασία εξελληνίστηκαν σταδιακά και όσοι Αρβανίτες, Βλάχοι ή Σλάβοι είχαν από αιώνων εγκατασταθεί στα δικά μας χέρσα χώματα. Κάτι πολύ πιο σημαντικό. Σ' αυτούς τους μισόσβηστους πυρήνες μεταλαμπάδευσαν οι Ελληνες της Διασποράς τα νάματα του Διαφωτισμού. Και από άθλιους Ρωμιούς και καταφρονεμένους Γκρεκούς μπόρεσαν και μας ανέδειξαν εκ νέου σε Ελληνες. Αυτούς τους Ελληνες, των οποίων το προγονικό κλέος έλαμψε απ' το '21 ώς τον επάρατο Διχασμό, με κάποιες μεταγενέστερες αναλαμπές αντίστασης στον Αξονα και στην εσωτερική Κατοχή.

1. Ηρόδοτος, 8.144.14-16: το δε Ελληνικόν, εόν όμαιμόν τε και ομόγλωσσον, και θεών ιδρύματά τε κοινά και θυσίαι ήθεά τε ομότροπα.

2. Ισοκράτης, Πανηγυρικός, 39.1-6

3. Ο.π.50.1-8: και το των Ελλήνων όνομα πεποίηκεν μηκέτι του γένους, αλλά της διανοίας δοκείν είναι, και μάλλον Ελληνας καλείσθαι τους της παιδεύσεως της ημετέρας ή τους της κοινής φύσεως μετέχοντας


www.kostasbeys.gr


ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 28/03/2007

Το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού και ο Ευφυής Σχεδιασμός

ΒΑΣΩ ΚΙΝΤΗ

Τα τελευταία χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες παλαιο-συντηρητικοί και νεο-συντηρητικοί, ευαγγελιστές και τηλε-ευαγγελιστές, προασπιστές της παράδοσης και των οικογενειακών αξιών, θρησκόληπτοι γονείς και χριστιανικές οργανώσεις, κραυγαλέοι δημοσιογράφοι και ραδιοφωνικοί παραγωγοί, πολιτικοί του ρεπουμπλικανικού κόμματος, ο ίδιος ο πρόεδρος Μπους, προσπαθούν να επιβάλουν στα σχολεία τη διδασκαλία της λεγόμενης θεωρίας του Ευφυούς Σχεδιασμού, μιας θρησκευτικής υπόθεσης, η οποία θέλουν να εκτοπίσει, αν όχι να αντικαταστήσει, τη δαρβινική θεωρία της εξέλιξης. Αυτός ο εσμός συντηρητικών και χριστιανών φανατικών θεωρεί ότι δικαιούται να επιβάλει στην εκπαίδευση τη δική του ιδεολογική γραμμή, αφήνοντας στο περιθώριο την επιστήμη και τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας.

Πόσο απέχουν από αυτή την κατάσταση όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα με το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού; Δεν έχουμε και εδώ χριστιανούς φανατικούς, τον Αρχιεπίσκοπο σε παροξυσμό, ιδεοληπτικούς διανοουμένους, λαϊκιστές δημοσιογράφους, επαγγελματίες εθνικιστές, συντηρητικούς πολιτικούς, φαιδρές περσόνες των τηλεπαραθύρων που κραυγάζουν σε όλους τους τόνους για να επιβάλουν τη δική τους ιδεολογική γραμμή στην ελληνική εκπαίδευση, περιφρονώντας την επιστημονική κοινότητα των Ελλήνων ιστορικών, τα ευρήματα της έρευνας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, τους θεσμούς της ελληνικής Δημοκρατίας που μεριμνούν για την εκπαίδευση;

Οι Έλληνες ιστορικοί, εκπροσωπούμενοι από τα επιστημονικά τους περιοδικά, υποστήριξαν το βιβλίο. Περιέχει, είπαν, τους κοινούς τόπους της ελληνικής ιστοριογραφίας και εισάγει στην ελληνική εκπαίδευση νέες παιδαγωγικές πρακτικές που βρίσκονται στην αιχμή της έρευνας. Με ποια επιχειρήματα αντιδρούν όσοι πολεμούν το βιβλίο με λυσσώδες πάθος; Με τα επιχειρήματα, έτσι τα μάθαμε, έτσι τα παραλάβαμε, έτσι θέλουμε να συνεχιστούν. Δεν γνωρίζουν - και δεν ενδιαφέρονται να μάθουν - τι παράγει η ιστορική έρευνα, αδιαφορούν για τη διεθνή εμπειρία, περιφρονούν την επιστήμη με το πείσμα και την τυφλότητα ενός αυτάρεσκου επαρχιωτισμού. Σε μια μονότονα επαναλαμβανόμενη διεκδίκηση ιδιαιτερότητας και θλιβερού απομονωτισμού, επικαλούνται τις παραδόσεις μας, την κληρονομιά μας, τα ιερά και τα όσια, για να καθηλώσουν την ελληνική εκπαίδευση στην αέναη εμπέδωση στερεοτύπων. Η εκπαίδευση γι' αυτούς στρέφεται πάντοτε στο παρελθόν, δεν θέτει στόχους για το μέλλον, δεν πειραματίζεται, δεν ερευνά. Και η Ιστορία δεν είναι τίποτε άλλο, θεωρούν, παρά η επαναβεβαίωση όσων γνωρίζουμε ήδη. Υπάρχουν αλήθειες οι οποίες έχουν ανακαλυφθεί κι εμείς πρέπει να τις διαιωνίζουμε. Μ' αυτή τη λογική καμία Ιστορία όσων καταδικάστηκαν στη σιωπή δεν θα ερχόταν ποτέ στην επιφάνεια. Αν δεν αμφισβητηθούν παραδεδομένες αλήθειες και αν δεν τεθούν νέα ερωτήματα, η Ιστορία αποστεώνεται και μουμιοποιείται.

Ποιους, λοιπόν, αν όχι τους επαγγελματίες ιστορικούς (και βέβαια τους δασκάλους), πρέπει να εμπιστεύεται η ελληνική πολιτεία για τη συγγραφή και την αξιολόγηση του βιβλίου; Αυτοί μετέφεραν στο έργο τους τα κοινώς αποδεκτά πορίσματα της κοινότητάς τους, αυτοί μετέχουν στην έρευνα και αυτοί παρακολουθούν τι συμβαίνει διεθνώς, τόσο στον χώρο της Ιστορίας όσο και στον χώρο της διδασκαλίας της Ιστορίας. Ούτε οι αγανακτισμένοι Έλληνες χριστιανοί ούτε τα παροπλισμένα μέλη της Ακαδημίας το κάνουν. Ο καθένας, ασφαλώς, μπορεί να εκφράζει τη γνώμη του και για το πόσο χρήσιμη είναι η αφήγηση, και για τα λάθη που βρίσκει και για το ποια είναι τα ακριβέστερα ρήματα. Το μπαράζ όμως των επιθέσεων δεν είναι έκφραση γνώμης, αλλά κίνημα σκοταδισμού που θέλει να αφαιρέσει τη δικαιοδοσία της εκπαίδευσης από την επιστημονική κοινότητα και τους θεσμούς της ελληνικής πολιτείας, και να την παραδώσει στις ιδεολογικές αγκυλώσεις και στους σχεδιασμούς ενός οπισθοδρομικού λόμπι. Όπως ακριβώς γίνεται με την υπόθεση του Ευφυούς Σχεδιασμού στην Αμερική. Οι μαθητές στην Ελλάδα - που δεν είναι μόνο Έλληνες - δικαιούνται καλύτερη Παιδεία, η οποία συγχρονίζει το βήμα της με τις ζωντανές δυνάμεις της επιστήμης και της κοινωνίας.

Η Βάσω Κιντή διδάσκει Φιλοσοφία της Ιστορίας στο Τμήμα ΜΙΘΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών