Κυριακή, Σεπτεμβρίου 30, 2007

Μαυρίλα

του Χρίστου Ζαφείρη

Η επικαιρότητα των ημερών μάς τροφοδοτεί με δυο σοβαρές πολιτικές εκτροπές. Η μια εκπαιδευτική φαινομενικά, αλλά άκρως πολιτική και σκοταδιστική. Η δεύτερη, εσωκομματική εξωτερικά, αποκαλύπτει έναν πολιτικό κόσμο αυταπάτης με ξεπερασμένα ιδεολογήματα «ψυχικής ενότητας» και συντροφικότητας, που εξελίσσεται σε τυπικό παράδειγμα συντροφικών μαχαιρωμάτων και αλαζονικού πνεύματος, με αποκλειστικό στόχο τη διατήρηση ή κατάληψη της εξουσίας.

Το πρώτο είναι σοβαρότερο και καθολικό. Ενδιαφέρει άμεσα τα παιδιά μας και την εθνική αυτογνωσία και πλήττει την αξιοπιστία, τους θεσμούς και την αλήθεια. O λόγος για το βιβλίο Ιστορίας του Δημοτικού και τους κυβερνητικούς χειρισμούς. Μπροστά στο πολιτικό κόστος και στην προσπάθεια να αφαιρέσει την πίεση από τα ακροδεξιά έδρανα της Βουλής, έφτασε στην οριστική απόσυρση του βιβλίου παρά τις ισχυρές αντιδράσεις της εκπαιδευτικής κοινότητας να παραμείνει το διορθωμένο βιβλίο. Είναι μια σκοταδιστική πράξη που ισοδυναμεί με καύση βιβλίων, κάτι που γινόταν σε άλλες, αλήστου μνήμης εποχές.

Κάποιοι στην κυβέρνηση, πετώντας τη δημοκρατική λεοντή, ενεργούν ως απόλυτοι μονάρχες, εμπαίζοντας τους εκπαιδευτικούς και την κοινή γνώμη, με μοναδικό γνώμονα τις κομματικές σκοπιμότητες. Με την απόφαση της απόσυρσης του βιβλίου, μετά την εκλογική νίκη, απλώς έδειξαν τις σκοταδιστικές τους θέσεις και την οπισθοδρόμηση για ένα θέμα που είναι αποκλειστική υπόθεση εκπαιδευτικών θεσμών και αρμόδιων επιστημόνων. Η μαυρίλα της «φιλελεύθερης» παράταξης εκδηλώθηκε τώρα ολοκληρωμένα, αφού πρώτα απέβαλε από τους κόλπους της και ταπείνωσε ένα στέλεχός της που τίμησε τον πολιτικό λόγο και διακρινόταν για τη δημοκρατική του συνέπεια και πράξη.

Και τι έγινε με την ικανοποίηση των επικριτών του βιβλίου; Ξαναγυρίσαμε στο παλιό που είχε κριθεί αρνητικά στην τάξη, πληρώνοντας έτσι τη «νύφη» του συντηρητισμού τα παιδιά μας, που θα έπρεπε να τα σεβαστούν και να τα βγάλουν έξω από τα αντιδραστικά παιχνίδια τους.

Oσο για τη σύγκρουση σχετικά με την ηγεσία στο ΠΑΣOΚ, ας σταματήσει πια η καθημερινή σπέκουλα ότι είναι το κυρίαρχο θέμα της ελληνικής κοινωνίας. Νισάφι, πια! Τα σοβαρά θέματα είναι μπροστά μας: η δύσκολη καθημερινότητα, το ασφαλιστικό, η ανεργία, το μέλλον των παιδιών μας. Ποιον αφορούν, τελικά, οι κόντρες για την κομματική κουτάλα;

Έχει και η Ιστορία την ιστορία της...

Γράφει ο Δημοσθένης Κούρτοβικ
Η σύγχρονη ιστοριογραφία είναι αντικειμενικότερη  από την παραδοσιακή. Αυτό το εξηγεί πολύ ωραία  ο Αντώνης Λιάκος με τη διάκριση που κάνει ανάμεσα στο να ρωτάμε τις πηγές και το να τις αφουγκραζόμαστε. Οι παλιότεροι ιστορικοί ρωτούσαν τις πηγές, δηλαδή υπέβαλλαν κατά κάποιον τρόπο τις απαντήσεις. Οι νεότεροι τις αφουγκράζονται που σημαίνει ότι τις διαβάζουν  ενάντια στο ρεύμα της δικής τους εποχής
Η σύγχρονη ιστοριογραφία είναι αντικειμενικότερη από την παραδοσιακή. Αυτό το εξηγεί πολύ ωραία ο Αντώνης Λιάκος με τη διάκριση που κάνει ανάμεσα στο να ρωτάμε τις πηγές και το να τις αφουγκραζόμαστε. Οι παλιότεροι ιστορικοί ρωτούσαν τις πηγές, δηλαδή υπέβαλλαν κατά κάποιον τρόπο τις απαντήσεις. Οι νεότεροι τις αφουγκράζονται που σημαίνει ότι τις διαβάζουν ενάντια στο ρεύμα της δικής τους εποχής
Φοβάμαι πως η εξαιρετική νηφαλιότητα, η συστηματική μάλιστα αποφυγή πολεμικών τόνων, που διακρίνουν το βιβλίο του καθηγητή Αντώνη Λιάκου δεν θα διευκολύνουν τη συνεννόησή του μ΄ εκείνους που του επιτέθηκαν με αφορμή και τη συζήτηση για το περιώνυμο βιβλίο Ιστορίας της Στ΄ Δημοτικού. ΄Ισα ίσα, αισθάνομαι πως αυτά ακριβώς τα γνωρίσματα του ύφους του αναδεικνύουν καθαρότερα το χάσμα που χωρίζει τη δική τους αντίληψη περί του τι είναι Ιστορία από την αντίληψη της σύγχρονης ιστοριογραφίας, όπως αυτή διαμορφώθηκε μετά την έκλειψη του ιστορισμού και την ανάδυση, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, της σχολής των Αnnales.
Η ουσία αυτού του βιβλίου βρίσκεται συμπυκνωμένη σε μια φράση από τον πρόλογο του συγγραφέα: «Κυρίως επιχειρεί το βιβλίο μια αλλαγή οπτικής: από το εξιστορούμενο αντικείμενο στο ιστορούν υποκείμενο». Ακούω θριαμβικούς αλαλαγμούς από την απέναντι όχθη: ορίστε, ο Λιάκος προδόθηκε από μόνος του και ξεσκέπασε και τους ομοίους του, Ρεπούση κ.λπ., λέει πως δεν τον νοιάζει η ιστορική αλήθεια, πως δεν υπάρχει καν ιστορική αλήθεια, υπάρχουν μόνον οι ιστορικοί, τα «ιστορούντα υποκείμενα», που μπορούν επομένως να γράφουν την Ιστορία όπως γουστάρουν ή όπως τους υπαγορεύουν οι πάτρονές τους, ο Σόρος φερ΄ ειπείν ή κάποιο σκοτεινό αμερικάνικο ινστιτούτο. Εδώ βρίσκεται το σπέρμα της παρεξήγησης, η θρυαλλίδα που πυροδοτεί εφόδους εναντίον ανεμόμυλων. Δεν ήταν τα συνωμοτικά σχέδια των αρχιερέων της παγκοσμιοποίησης ή η μεταμοντέρνα αυθαιρεσία που έφεραν την αλλαγή υποδείγματος στην ιστοριογραφία. Ούτε είπε κανείς ότι μπορούμε να αναπαριστάνουμε το ιστορικό παρελθόν κατά το συμφέρον μας ή κατά το δοκούν. Απεναντίας, η σύγχρονη ιστοριογραφία ξεκίνησε από έναν βαθύ προβληματισμό γύρω από τη φύση της ιστορικής γνώσης, έναν σκεπτικισμό για την αξιοπιστία του τρόπου που οι ιστορικοί αναπαριστούσαν ώς τότε το ιστορικό παρελθόν. Η παλιότερη ιστοριογραφία θεωρούσε ότι το παρελθόν ήταν «εκεί έξω», δεδομένο, περιμένοντας τον ιστορικό να το ανακαλύψει και να το εξηγήσει. Η νεότερη ιστοριογραφία αναγνωρίζει ότι ο ιστορικός δεν είναι ένας εξωτερικός παρατηρητής του παρελθόντος, αλλά ότι η εικόνα που σχηματίζει γι΄ αυτό το παρελθόν επηρεάζεται σημαντικά από τις έννοιες που χρησιμοποιεί, και οι έννοιες αυτές είναι συνάρτηση της εποχής του, είναι δηλαδή και αυτές ιστορικά καθορισμένες.
Πώς αποκτούμε γνώσεις για το ιστορικό παρελθόν; Μελετώντας τις πηγές, φυσικά. Αλλά οι πηγές, όταν δεν σωπαίνουν γι΄ αυτά που θέλουμε να μάθουμε, μιλούν μια γλώσσα που άλλοτε ξενίζει εμάς τους συγχρόνους, τόσο ώστε να δυσκολευόμαστε πολύ να την αποκωδικοποιήσουμε, και άλλοτε μας φαίνεται παραπλανητικά οικεία, όπως όταν ένας όρος, π.χ. ο όρος έθνος, αλλάζει σημασία από τη μια ιστορική περίοδο στην άλλη. Επομένως, ο τρόπος που «ανακρίνουμε» τις πηγές προδικάζει σε σημαντικό βαθμό τις απαντήσεις που θα πάρουμε, και ο τρόπος αυτός δεν μπορεί παρά να είναι ο τρόπος της δικής μας εποχής. Όταν π.χ. ρωτάμε «ποια ήταν η ιστορική διαδρομή του ελληνικού έθνους από την αρχαιότητα ώς σήμερα;», θα βρούμε σίγουρα στις πηγές στοιχεία (ελληνική γλώσσα, χρήση του όρου ΄Ελληνας) τα οποία επιβεβαιώνουν αυτό που προϋποθέσαμε, ότι δηλαδή υπάρχει από την αρχαιότητα το ελληνικό έθνος όπως το εννοούμε σήμερα. Τις αντίθετες ενδείξεις είτε θα τις παραβλέψουμε είτε θα τις ερμηνεύσουμε έτσι ώστε να ταιριάζουν, έστω και με τη βία, στο σχήμα μας.
Νά γιατί η στροφή της ιστοριογραφίας από το εξιστορούμενο αντικείμενο στο ιστορούν υποκείμενο. Σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται για περιφρόνηση των πηγών (πώς είναι δυνατό να γραφτεί Ιστορία ερήμην των πηγών;), αλλά για συνείδηση του γεγονότος ότι το ιστορικό παρελθόν αλλάζει ανάλογα με τη ματιά του ιστορικού, ότι «κατασκευάζεται» με τα εννοιολογικά εργαλεία που αυτός χρησιμοποιεί και, συνεπώς, δεν είναι δεδομέ νο μια για πάντα. Η ιστοριογραφία παρακολούθησε, έτσι, έναν γενικότερο προβληματισμό γύρω από τις προϋποθέσεις και τους περιορισμούς της γνώσης που αποκτούμε με την παρατήρηση, προβληματισμό που σφράγισε στον 20ο αιώνα όλες τις κοινωνικές επιστήμες, τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, ακόμη και τη φυσική. Δεν υπάρχει πια ο παντεπόπτης παρατηρητής, που καταγράφει αντικειμενικά ό, τι βλέπει, αλλά ένας παρατηρητής που ξέρει ότι αυτό που βλέπει εξαρτάται από την οπτική γωνία που επέλεξε για να προσεγγίσει το αντικείμενό του, το οποίο μπορεί από μια άλλη οπτική γωνία να φανεί διαφορετικό.
Αυτό δεν σημαίνει καθόλου ότι η σύγχρονη ιστοριογραφία απορρίπτει την ύπαρξη αντικειμενικής αλήθειας. Σημαίνει όμως ότι απορρίπτει την απόλυτη, οριστική αλήθεια υπέρ μιας άλλης, που είναι μερικότερη, σχετικότερη και συνεχώς υπό αίρεσιν. Από μια πολύ σημαντική άποψη, μάλιστα, μπορεί κανείς να πει ότι η σύγχρονη ιστοριογραφία είναι αντικειμενικότερη από την παραδοσιακή. Αυτό το εξηγεί πολύ ωραία ο Λιάκος με τη διάκριση που κάνει ανάμεσα στο να ρωτάμε τις πηγές και το να τις αφουγκραζόμαστε. Οι παλιότεροι ιστορικοί ρωτούσαν τις πηγές, δηλαδή υπέβαλλαν κατά κάποιον τρόπο τις απαντήσεις. Οι νεότεροι αφουγκράζονται τις πηγές, που σημαίνει ότι τις διαβάζουν ενάντια στο ρεύμα, τις συνήθειες, τις παραδοχές της δικής τους εποχής, ότι προσπαθούν να είναι δεκτικοί σε πράγματα που δεν περιμένουν να ακούσουν. Γιατί ξέρουν καλά αυτό που επιμένουν να αγνοούν οι περισσότεροι συγγραφείς «ρεαλιστικών» ιστορικών μυθιστορημάτων: ότι η ανεπίγνωστη και αθέλητη μεροληψία ενός σύγχρονου παρατηρητή μπορεί να τον κάνει να παραχαράξει το ιστορικό παρελθόν, με το να προβάλει σ΄ αυτό στάσεις, ιδέες, νοοτροπίες, αξίες και αισθήματα της δικής του ιστορικής περιόδου.
Η διαφορά ανάμεσα στην ιστοριογραφία που ρωτάει τις πηγές και την ιστοριογραφία που τις αφουγκράζεται ορίζει και μια διαφορά του σκοπού της ιστορικής έρευνας. Η παράδοση του ιστορισμού προσπαθούσε να εξηγήσει το παρελθόν. Η νεότερη ιστοριογραφία προσπαθεί να το νοηματοδοτήσει: να ανακαλύψει το νόημα που έδιναν οι άνθρωποι μιας εποχής σ΄ αυτά που έκαναν, το νόημα που είχε για εκείνους αυτό που έγινε. Από μια άποψη, αυτό συνιστά περιορισμό της εμβέλειας της σύγχρονης ιστοριογραφίας: δεν υπάρχει πια ιστορικό πεπρωμένο, δεν υπάρχει κάποιο βαθύτερο ή «ανώτερο», ενιαίο νόημα της ιστορικής κίνησης. Από μια άλλη άποψη όμως έχουμε να κάνουμε με μια πράξη απελευθέρωσης: το παρόν δεν είναι πια αναγκασμένο να λογοδοτεί συνεχώς στο παρελθόν, να συνεχίζει σ΄ έναν δρόμο προκαθορισμένο από εκείνο.
Ο Λιάκος έχει πλήρη συνείδηση ότι και αυτή η προσέγγιση της Ιστορίας μπορεί να οδηγήσει, ήδη μάλιστα οδηγεί εδώ κι εκεί, σε στρεβλώσεις, σε νέους δογματισμούς, σε εκφυλιστικές χρήσεις της σχετικοποιημένης και μερικευμένης ιστορικής αλήθειας. Μιλάει π.χ. για την πραγματικά μεταμοντέρνα αντίληψη του ιστορικού παρελθόντος που σχηματίζουν οι σύγχρονοι τουρίστες, με το να διατρέχουν τις ιστορικές περιόδους όπως ένα θεματικό πάρκο με στοιβαγμένα μνημεία των πιο διαφορετικών εποχών. Μιλάει για τις ταυτοτικές ομάδες οι οποίες επιχειρούν να απολυτοποιήσουν τη δική τους αλήθεια, που έφερε στο φως η νεότερη ιστοριογραφία. Δεν είμαι βέβαιος ότι έχει κάποια συγκεκριμένη πρόταση για την αναχαίτιση τέτοιων τάσεων. Λέει, αρκετά επιφυλακτικά είναι αλήθεια, ότι, εφόσον οι άνθρωποι μπορούν να μετέχουν σε διαφορετικές ταυτότητες, είναι δυνατό να υπάρξει μια συνομιλία διαφορετικών ιστορικών λόγων χωρίς κανένας από αυτούς να χάσει την αυτονομία του. Αυτό όμως είναι μια μάλλον ευχολογική απάντηση και ο Λιάκος το ξέρει. ΄Ενας τέτοιος διάλογος προϋποθέτει ότι κάθε ταυτοτική κοινότητα έχει προχωρήσει σε μια κριτική επεξεργασία του ιστορικού παρελθόντος της. Και οι εμπειρίες των ημερών μας, η ίδια η συζήτηση για το βιβλίο Ιστορίας, δείχνουν ότι ακόμη και σε ανοιχτές, υποτίθεται, κοινωνίες εκδηλώνονται ισχυρές και μαζικές αντιστάσεις σε μια τέτοια επεξεργασία. Γι΄ αυτό ο Λιάκος λέει ότι υπάρχει και στην ιστορία κάτι ανάλογο των «κομμάτων του δημοκρατικού τόξου», όπως αποκαλούνται στην Ιταλία, και ότι πέρα από αυτό δεν νοείται διάλογος. Αλλά τα «δημοκρατικά τόξα» έχουν σήμερα παραφυάδες που μπορεί να συναντιούνται με τις ρίζες της άλλης πλευράς. Το ζήτημα, ευτυχώς ή δυστυχώς, είναι κοινωνικό και πολιτικό, όχι ακαδημαϊκό.
Μου μένει μια τελευταία παρατήρηση, που δεν θα την ονόμαζα ένσταση, αλλά ανησυχία μου ή και αμηχανία μου. ΄Οσο ορθό, όσο πρέπον και αν είναι να αναζητούμε το νόημα των ιστορικών γεγονότων μέσα στα συμφραζόμενα της εποχής τους, η ανθρώπινη φύση, για να χρησιμοποιήσω μια παλιομοδίτικη, αλλά πολύ ζόρικη για να πεθάνει έννοια, δεν παύει να ζητάει μια ολιστική ερμηνεία του κόσμου και της ιστορικής εμπειρίας, σαν αυτή που προσφέρει ο μύθος. Κάτι λέει ο Λιάκος στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του για την ομοιότητα της ιστορίας με τον μύθο...


Οι διανοητές συνέβαλαν στη νίκη του σκοταδισμού

Το παρελθόν και το μέλλον

Τo1995, η αμερικανική Γερουσία, με ψήφους 99 έναντι μόνον μίας, ψήφισε υπέρ της απόσυρσης ενός εγχειριδίου Ιστορίας. Ήταν το τέλος ενός «πολιτιστικού πολέμου» που είχε διαρκέσει 18 μήνες

Του ΠΑΥΛΟΥ ΤΣΙΜΑ

Στις 18 Ιανουαρίου 1995, η αμερικανική Γερουσία, με ψήφους 99 έναντι μόνο μίας, ψήφισε υπέρ της απόσυρσης ενός εγχειριδίου Ιστορίας. Ήταν ένα γενικό κείμενο οδηγιών και κανόνων για τη διδασκαλία της Ιστορίας στα αμερικανικά σχολεία, με τίτλο «Νational Standards for Ηistory». Η ψήφος των γερουσιαστών σήμανε το τέλος ενός «πολιτιστικού πολέμου» που είχε διαρκέσει 18 μήνες.
Το εγχειρίδιο είχε συνταχθεί από μια μεγάλη ομάδα επιστημόνων, με στόχο να εισαγάγει τη διδασκαλία της Ιστορίας όχι ως τελειωμένη, παραδομένη αλήθεια, αλλά ως ανοιχτό πεδίο κριτικής σκέψης, όχι ως αλυσίδα ηρωικών κατορθωμάτων στρατηγών και ηγετών, αλλά ως κοινωνική διαδικασία, όχι ως αμερικανοκεντρική, πατριωτική αφήγηση του κόσμου, αλλά ως εξοικείωση των παιδιών με την πολυπολιτισμική πραγματικότητα. Μα προτού τυπωθεί το βιβλίο, ένα άρθρο στη «Wall Street Journal», με την υπογραφή της κ. Λιν Τσέινι, συζύγου του μετέπειτα (και ώς σήμερα) θηριώδους αντιπροέδρου των ΗΠΑ, κήρυττε τον μέχρις εσχάτων πόλεμο εναντίον του.
Τα τότε επιχειρήματα της κ. Τσέινι ηχούν τώρα γνώριμα στα ελληνικά αυτιά. Οι συγγραφείς, «αποδομητές της Ιστορίας», «μεταμοντέρνοι οπαδοί του πολιτιστικού σχετικισμού», αποσιωπούσαν τα μεγάλα έπη του αμερικανικού έθνους, είχαν 6 αναφορές στη Ηarriet Τrubman, μια έγχρωμη γυναίκα που έπαιξε ρόλο στην απελευθέρωση των σκλάβων, και μόνο δύο στον George Washington, δεν ανέφεραν λέξη για τον γενναίο στρατηγό Robert Ε. Lee, υπερέβαλλαν σε αφηγήσεις για τη σφαγή των Ινδιάνων και γενικά δεν καλλιεργούσαν το πατριωτικό, αμερικανικό φρόνημα στους μαθητές.
Η κ. Τσέινι έπαιξε στην Αμερική τον ρόλο που καθ΄ ημάς έπαιξαν ο κ. Άνθιμος και ο Ψωμιάδης. Ο διάσημος Ρας Λίμπο, ακροδεξιός αστέρας του ραδιοφώνου, έπαιξε τον ρόλο του Αδώνιδος Γεωργιάδη. Και στο παιχνίδι μπήκαν πολλοί (όχι πάντως και αριστεροίαυτό παραμένει ελληνική πρωτοτυπία). Το βιβλίο διασύρθηκε, λέξεις και φράσεις αποσπάστηκαν, διάφοροι «συνωστισμοί» χρησιμοποιήθηκαν για να το ισοπεδώσουν και τελικά, όταν οι Ρεπουμπλικανοί κέρδισαν την πλειοψηφία του Κογκρέσου, το εγχειρίδιο καταδικάστηκε ως αντιπατριωτικό.
Ο πόλεμος για τα «Standards» ήταν ο κορυφαίος από μια σειρά «πολιτιστικών πολέμων»- από τις οικογενειακές αξίες και την άμβλωση ώς την αποβολή του Δαρβίνου από τα σχολεία και το ιερό δικαίωμα στην οπλοφορία- τους οποίους η σκληρή, χριστιανική, ευαγγελική Δεξιά είχε επιλέξει να δώσει από τις αρχές της δεκαετίας του ΄80, από τα χρόνια του Ρέιγκαν. Μέσω των πολέμων αυτών κατέκτησε την ηγεμονία στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα πρώτα, στην αμερικανική κοινωνία κατόπιν.
Το ενδιαφέρον είναι ότι, όπως στην Ελλάδα το ΠΑΣΟΚ, έτσι και στην Αμερική οι Δημοκρατικοί προτίμησαν να μείνουν αμέτοχοι στους «πολιτιστικούς πολέμους» για να μην εισπράξουν τη δυσαρέσκεια μιας όλο και συντηρητικότερης μεσαίας τάξης. Για να ανακαλύψουν εντέλει ότι βρέθηκαν όμηροι των νικητών, αιχμάλωτοι (όπως και η ρεαλιστική, φιλελεύθερη πτέρυγα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος) μιας νεοδεξιάς, πουριτανικής και πατριωτικής, ευαγγελικής ηγεμονίας στο πεδίο των αξιών και των ιδεών. Κι ότι, όπως έγραψε πρόσφατα ένας σχολιαστής, ανάμεσα στην καταδίκη ενός σχολικού εγχειριδίου και τη συναίνεση στην εισβολή στο Ιράκ περνά μια αόρατη μα υπαρκτή κόκκινη γραμμή...
Οι αντίστοιχοι ελληνικοί «πολιτιστικοί πόλεμοι» άρχισαν τη δεκαετία του ΄90. Η διαμάχη για το δικαίωμα του Οδυσσέα Τσενάι να κρατήσει την ελληνική σημαία ήταν ένας από τους πρώτους τέτοιους πολέμους, η αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες ένας άλλος, το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού ο έσχατος και κορυφαίος των πολέμων. Το ΠΑΣΟΚ έμεινε άλλοτε σιωπηλό και αμέτοχο, άλλοτε πολέμησε με μισή καρδιά και ενίοτε βρισκόταν στο πλευρό της νεοσυντηρητικής συμμαχίας.
Το πολιτικό αποτέλεσμα μιας σειράς από ήττες στους «πολιτιστικούς πολέμους» της περασμένης δεκαετίας είναι ήδη ορατό. Στα θύματα του στρατοπέδου των ηττημένων δεν συγκαταλέγονται μόνον η κ. Ρεπούση ή ο κ. Παπανδρέου, αλλά και η κ. Γιαννάκου και ολόκληρη η φιλελεύθερη, μη χριστοδουλική πτέρυγα της Ν.Δ. Το είχε προβλέψει ο Όργουελ στο περίφημο «1984»: Οι διαμάχες περί την Ιστορία είναι πάντα μάχες για την εξουσία. Γιατί «όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον, και το παρελθόν το ελέγχει όποιος ελέγχει το παρόν».

Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 27, 2007

SOS από τα καμένα της Ηλείας





Τοξική κρίση στην Ελλάδα

«Πρέπει να πάρουμε θέση κατά του εξασθενούς χρωμίου. Έχω παλέψει την ίδια μολυσματική ουσία σε πολύ μικρότερες ποσότητες εδώ στην Αμερική, η περίπτωση όμως του Ασωπού είναι κάτι που ξεπερνά τον ανθρώπινο νου. Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για τους Έλληνες είναι να γίνουμε μοχλός πίεσης στην ελληνική κυβέρνηση».

Η γνωστή Αμερικανίδα δικηγόρος Έριν Μπρόκοβιτς, όπως είχε δεσμευθεί στην εφημερίδα Τα Νέα πριν από περίπου ένα μήνα, κινεί τις διαδικασίες ώστε να δοθεί λύση στο πρόβλημα του Ασωπού. Προσυπογράφει μάλιστα μαζί με τον παγκόσμιο περιβαλλοντικό οργανισμό «Φίλοι της Γης», μία ανακοίνωση η οποία κυκλοφόρησε την Τετάρτη στο Internet.



«Τοξική κρίση στην Ελλάδα. Απαιτείται διεθνής πίεση για τον Ασωπό. Aνθρωποι σε ένα σύγχρονο κράτος πεθαίνουν από μια κατάσταση που μπορεί να προβλεφθεί και να διορθωθεί», τονίζει ο παγκόσμιος περιβαλλοντικός οργανισμός «Φίλοι της Γης».




Ασυμφωνία για το μέγεθος της μόλυνσης στον Ασωπό (25/9/2007)

Εφιάλτης για τους κατοίκους των Οινοφύτων το μολυσμένο νερό του Ασωπού (9/8/2007)

Η εξέγερση στη Μιανμάρ

Επιδρομές σε μοναστήρια και εκατοντάδες συλλήψεις από τη χούντα της Μιανμάρ

Η εικόνα “http://assets.in.gr/dGenesis/assets/Content5/Photo/834580_b.jpg” δεν μπορεί να προβληθεί επειδή περιέχει σφάλματα.

Χύθηκε αίμα στη Μιανμάρ, αψηφά τις διεθνείς προειδοποιήσεις η χούντα (26/9/2007)

U.N. urges calm amid Myanmar clashes (CNN, 27/9/2007)

Burma monasteries in night raids (BBC, 27/9/2007)

Με βία και δακρυγόνα αντιμετώπισε η αστυνομία της Μιανμάρ τους βουδιστές μοναχούς (26/9/2007)

Η στρατιωτική χούντα παρατάσσει δυνάμεις στην πρωτεύουσα της Μιανμάρ (25/9/2007)

Να κατεβάσει το στρατό στους δρόμους απειλεί το καθεστώς της Μιανμάρ (25/9/2007)

Νέα πρωτοφανής σε όγκο διαδήλωση βουδιστών μοναχών στη Μιανμάρ (24/9/2007)

Βουδιστές μοναχοί και πολίτες στη μεγαλύτερη πορεία της 20ετίας στη Μιανμάρ (23/9/2007)

Συμβολική πορεία προς την οικία της αγωνίστριας Αούνγκ Σαν Σούου Κίι στη Μιανμάρ (22/9/2007)

Οι βουδιστές μοναχοί ξεσηκώνονται κατά της στρατιωτικής χούντας στη Μιανμάρ (19/9/2007)
Η εικόνα “http://assets.in.gr/dGenesis/assets/Content5/Photo/834874_b.jpg” δεν μπορεί να προβληθεί επειδή περιέχει σφάλματα.

Μιανμάρ

Cyber-dissidents
Burmese bloggers are using the internet to bypass the regime's control

Κυριακή, Σεπτεμβρίου 23, 2007

Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 20, 2007

Νεκρώνουν 5 υγροβιότοποι

Το δημοκρατικό σοσιαλιστικό κίνημα στην Ελλάδα

Χαράλαμπος Πρωτόπαπας

Το δημοκρατικό σοσιαλιστικό κίνημα στην Ελλάδα.

Η περίοδος που θα εξετάσουμε είναι από το ’47 μέχρι το ’60. Ακολούθησε το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και την κατοχή στην Ελλάδα και αρχίζει από τα μέσα του εμφυλίου πολέμου. Στη λήξη του εμφυλίου πολέμου, εκτός από τα ανθρώπινα θύματα λόγω των πολεμικών συγκρούσεων , τον πόλεμο, την αντίσταση, την πείνα, ενδιαμέσως έχουμε τις μεγάλες καταστροφές, τις μετακινήσεις πληθυσμών μέσα στον ελληνικό χώρο οι οποίες επαυξήθηκαν από τον εμφύλιο μέχρι το τέλος του. Τεράστιες οικονομικές καταστροφές υπέστη η χώρα κατά τον πόλεμο, ιδιαίτερα έργα υποδομής και ιδίως κατά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων, τίναξαν πάρα πολλά έργα στον αέρα. Ο εμφύλιος πόλεμος ήταν αναγκαστικά μετακινήσεις πληθυσμών, υποχρεωτικές σε μία φάση λόγω των στρατιωτικών εντολών για την εκκένωση των περιοχών για να μη βρίσκουν οι αντάρτες καταφύγιο. Υπήρξαν λοιπόν μεγάλες μετακινήσεις οι οποίες συνεχίστηκαν και μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου για το φόβο της συμβιώσεως και των αντιποίνων. Ίσως το τραγούδι ‘Θα σε πάρω να φύγουμε σε άλλη γη, σε άλλα μέρη’ εκείνης της εποχής περίπου αποδίδει τη διάθεση πάρα πολλών ελλήνων την εποχή εκείνη. Κοινωνικές ανακατατάξεις είναι αρκετές, όμως ουσιαστικά ο αστικός κόσμος της πόλης ανορθώνεται σιγά σιγά, και με το Σχέδιο Μάρσαλ, και με μία καπιταλιστική ανάπτυξη που προχωράει. Ταυτόχρονα, διέξοδο για τον πλεονάζοντα πληθυσμό, που ήταν πολύ πολυάριθμος στις αγροτικές περιοχές, που ήταν περίπου όλη η επαρχιακή Ελλάδα, αποτέλεσε η μετανάστευση.

Η διήγησή μου δεν θα εστιαστεί στις κοινωνικές συγκρούσεις και αντιθέσεις που ήταν , παρά και εναντίον της εγκαταστάσεως του μετεμφυλιακού κράτους, των εξαιρετικών νόμων και ψηφισμάτων αλλά και της σκληρής πραγματικότητας. Αλλά περισσότερο στα γεγονότα της κεντρικής πολιτικής σκηνής της Ελλάδας και στις ιδέες και στη δράση των οπαδών του δημοκρατικού σοσιαλισμού.

Το ’46 άρχισε να διαφαίνεται ιδιαίτερα από το καλοκαίρι ότι ένας εμφύλιος πόλεμος απειλεί την Ελλάδα. Στην κυβέρνηση βρίσκεται το Λαϊκό Κόμμα που πλειοψήφησε στις εκλογές του ’46, έχει με τους συνεργαζομένους πάνω από 200 βουλευτές, η Βουλή είχε 350 βουλευτές. Η ΕΠΕ (Εθνική Πολιτική Ένωση) Συμμαχία, Βενιζέλος, Παπανδρέου, Κανελλόπουλος 70, οι Φιλελεύθεροι του Σοφούλη 42 και 28 ο Ζέρβας και κάποιοι άλλοι. Η πίεση του κόμματος των Φιλελευθέρων με αλλά και του εξωτερικού παράγοντα αναγκάζει το Λαϊκό Κόμμα και προσωπικά τον Κ. Τσαλδάρη να αποδεχτεί την απώλεια της πρωθυπουργίας. Έτσι σχηματίζεται κυβέρνηση Μαξίμου, 24/1/1947 στην οποία συμμετείχε το Λαϊκό Κόμμα και η ΕΠΕ αλλά και άλλοι παράγοντες όπως ο Ζέρβας, η οποία διατηρήθηκε μέχρι τον Αύγουστο του 47, οπότε και αυτή την κυβέρνηση τη διαδέχθηκε η κυβέρνηση μικτή Φιλευθέρων-Λαϊκών, δηλαδή του συνασπισμού της δεξιάς και της αριστεράς του κέντρου αφού σε αυτή δεν μετείχαν ο Βενιζέλος, ο Καννελόπουλος, ο Παπανδρέου και ο Ζέρβας. Στο μεταξύ το Μάρτιο του 47 είχε σημειωθεί το πολυσήμαντο γεγονός της διακήρυξης του Δόγματος Τρούμαν. Κατά τη διάρκεια της υπουργοποιήσεως Κανελλόπουλου στο υπουργείο Ναυτικών έλαβε χώρα μία δραματική συζήτηση ανάμεσα σε αυτόν και το συμβούλιο της νεολαίας του κόμματός του που κατέληξε σε ασυμφωνία και τη θυμάμαι σαν και τώρα. Ενώ η νεολαία επέμενε ότι ο κόσμος πηγαίνει και πρέπει να πάει προς τα αριστερά ενώ ο Κανελλόπουλος αντέτεινε ότι τουλάχιστον η Δυτική Ευρώπη αλλά και όλος ο κόσμος πηγαίνει δεξιά. Έτσι ωρίμασε στα περισσότερα από τα στελέχη της νεολαίας του, της ενωτικής νεολαίας όπως τη λέγαμε ότι το κόμμα δεν πρόκειται να ακολουθήσει το σοσιαλιστικό χαρακτήρα που αυτοί θεωρούσαν απαραίτητο και έπρεπε να βρεθεί μια άλλη διέξοδος.

Με βάση την πλειοψηφία της Εθνικής Ενωτικής Νεολαίας και μερικών ομάδων ανεξαρτήτων στελεχών της νεολαίας των Φιλελευθέρων δημιουργείται η ΠΟΔΝ, Πανελλήνια Οργάνωση Δημοκρατικής Νεολαίας. Ο τίτλος ήταν προβοκατόρικος αλλά προκρίθηκε ακριβώς διότι θα προκαλούσε αίσθηση και προκάλεσε εκείνη την εποχή λειτουργούσε η Παγκόσμια Οργάνωση Δημοκρατικής Νεολαίας (ΠΟΔΝ) με μεγάλη απήχηση αλλά υπο την επιρροή της Σοβιετικής Ένωσης.

Το ‘Μαθητής’ το περιοδικό το οποίο έβγαζε η ΠΟΔΝ υπέδειξε το σύνθημα «αντίσταση-δημοκρατία-σοσιαλισμός». Για την Ελλάδα συνέχεια της αντίστασης, για μας δηλαδή, ήταν η δημοκρατία και ολοκλήρωση της δημοκρατίας ο σοσιαλισμός. Η ζωή της ΠΟΔΝ κράτησε ως το 1953 απετέλεσε ένα ιδιότυπο φαινόμενο μιας νεολαίας που αγωνιζόταν χωρίς να υπάρχει κόμμα πίσω της. Δεν την έφτιαξε κόμμα, προσπαθούσε να κάνει το πρόπλασμα για να γίνει αργότερα και το κόμμα. Ένα κόμμα με βάση το δημοκρατικό σοσιαλισμό που θα ταίριαζε στη σοσιαλιστική διεθνή που αναδιοργανώθηκε την εποχή εκείνη και στα περισσότερα κράτη σοσιαλιστικά ή σοσιαλδημοκρατικά ή εργατικά κόμματα της Ευρώπης είχε αρχίσει να κυριαρχεί.

Τα κόμματα τα σοσιαλιστικά που είναι γύρω στη Βόρειο Θάλασσα λέγονταν εργατικά, τα κόμματα τα σοσιαλιστικά της Κεντρικής Ευρώπης λέγονταν πάντα σοσιαλδημοκρατικά, της Νοτίου Ευρώπης σκέτο σοσιαλιστικά.

Η ΠΟΔΝ και ο ‘Μαχητής’ ήταν συντεταγμένη κατά του Δημοκρατικού Στρατού, όπως ταυτόχρονα ήταν κατά της ακροδεξιάς και γενικότερα της δεξιάς. Η ΠΟΔΝ θεωρεί τους κομμουνιστές ως αφελής συνοδοιπόρους της σταλινικής τραγωδίας και της Σοβιετικής εξωτερικής πολιτικής. Με τη λήξη του εμφυλίου πολέμου ζητάει κατοχύρωση της δημοκρατίας, γρήγορη αμνηστία και δημιουργία ενώς καθεστώτος ουσιαστικής δημοκρατίας. Έχει κακές σχέσεις με την ηγετική ομάδα του σοσιαλιστικού κόμματος ΣΚΕΛΔ το οποίο ιδρύθηκε ως ΕΛΔ (Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας) στην κατοχή από τον Ηλία Τσιριμώκο και ως ΣΚΕΛΔ (Σοσιαλιστικό Κόμμα ΕΛΔ) μετά την κατοχή από τον Σβώλο, Τσιριμώκο, Καζαντζάκη και λοιπούς σοσιαλιστές και γνωστούς αριστερούς. Ο λόγος που η ΠΟΔΝ είχε κακές σχέσεις με το ΣΚΕΛΔ ήταν εξαιτίας της στάσης του Σβώλου και του Τσιριμώκου το Δεκέμβρη του 44 διότι δεν παραιτήθησαν πριν από τα Δεκεμβριανά και κατά τη γνώμη μας κακώς παραιτήθησαν και ήταν από αυτούς που συνετέλεσαν στην πρόκληση του προοιμίου του Εμφυλίου. Η ΠΟΔΝ διατηρούσε φιλικές σχέσεις με την ομάδα της ΑΣΟ (Ανεξάρτητη Σοσιαλιστική Ομάδα) που ήταν μειοψηφία στην ΕΛΔ για τους αυτούς λόγους με την ΠΟΔΝ, λόγω των Δεκεμβριανών. Στην ΑΣΟ ήταν στελέχη ο Σπύρος Καλογερόπουλος, ο λεγόμενος από τους μαθητές του ‘κουτσός άσσος’, Σταύρος Παπαϊωάννου, μετέπειτα διευθυντής της Βιομηχανικής Σχολής, Νικόλαος Ευαγγελόπουλος που έγινε εκδότης του Φιλελευθέρου, ο Γιάννης ο Κοκορέλης και άλλοι. Η ζωή της ΠΟΔΝ είχε και αυτή τις διακυμάνσεις της, τις εσωτερικές αλλά τελικά γενικός γραμματέας της ήταν ο υποφαινόμενος, άλλοτε εκλεγόμενος με μεγάλη πλειοψηφία και άλλοτε με οριακή. Στον ‘Μαχητή’ υπήρξαν υπεύθυνοι κατά καιρούς ο υποφαινόμενος, ο Μιχάλης Δεσσύλας, ο Βασίλης Μαυρίδης, ο Βύρων Σταματόπουλος. Μεταξύ των σημαντικότερων συνεργατών που έγραψαν τις περισσότερες φορές ήταν ο Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου, αρθρογράφος της ‘Ελευθερίας’, ο Κωνσταντίνος Σκλάβος, εκ των πνευματικών ηγετών του Σπάρτακου, έγραφε στον Μαχητή με το ψευδώνυμο Βρεττός. Ο Σπάρτακος ήταν μια ιδιαίτερη μορφή του κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα, εμφανίστηκε το 25-26 με διαφωνούντες με τη γραμμή του τότε ΚΚΕ. Ο Σπάρτακος ήταν και ένα φύλλο πολύ θεωρητικό, δυστυχώς δεν έχω τεύχη του διότι χαθήκαν κατά τη διάρκεια της δεύτερης συλλήψεώς μου κατά τη δικτατορία. Μεταξύ των συνεργατών του Μαχητή μπορούμε να αναφέρουμε τον Γεώργιο Κουμάντο, ζει αυτός, ο Μανώλης Κόρακας, δεν ζει πια, ο Ζαφείρης ο Στάλης, που δεν ζει, αλλά και ο Βασίλης ο Φίλιας, γνωστός, ο οποίος ζει.

Ο Μαχητής κινείται στα πλαίσια του δημοκρατικού σοσιαλισμού, όπως διατυπώθηκε από το σοσιαλιστικό μανιφέστο της Φρανκφούρτης. Αυτά τα πλαίσια του δημοκρατικού σοσιαλισμού προσπάθησα με ένα δωδεκάλογο το τι είναι ο δημοκρατικός σοσιαλισμός, υπάρχει το τεύχος του Μαχητή το 21. Το 49 τελειώνει ο εμφύλιος, γίνονται οι εκλογές του 50 με αναλογική και σχηματίζεται στην αρχή κυβέρνηση Βενιζέλου, αργότερα Πλαστήρα και μετά χάνουμε τρεις εκλογές. Στις εκλογές του 50 το Σοσιαλιστικό Κόμμα συνεργάζεται με την τότε Δημοκρατική Αριστερά, δεν ήταν η ΕΔΑ τότε, ενώ οι υποψήφιοί του κατηγορούνται από τον Ζαχαριάδη ως γνωστόν ως πράκτορες της αστικής μπουρζουαζίας.

Η ΠΟΔΝ και ο Μαχητής υποστηρίζουν τον Πλαστήρα και στις τρεις εκλογές, 50, 51 και 52. ΤΟ ΣΚΕΛΔ στις εκλογές του 51 κατεβαίνει μόνο του στις εκλογές και παίρνει περί τους χίλιους ψήφους. Ως αποτέλεσμα αυτού του εκλογικού αποτελέσματος είχαμε αργότερα τη διάλυσή της.

Λέσχη ‘Χαρίλαος Τρικούπης’ είναι ένα σωματείο και ίδρυμα που πρέπει να αναφέρω, είναι ένας πολιτικός όμιλος κατεξοχήν Βενιζελογενών, δημοκρατικών, αντι-βασιλικών οπαδών και φίλων του Πλαστήρα. Η ΠΟΔΝ τότε έχει γραφεία στο κτίριο Χαλκοκονδύλη. Εκεί υπάρχει μια μεγάλη αίθουσα, την οποία η ΠΟΔΝ μοιράζεται με τη λέσχη Τρικούπης, κάποιες μέρες την είχαμε εμείς, κάποιες μέρες την είχαν εκείνοι. Η διακεκριμένοι ήταν ο Κολυβάς, αργότερα υπουργός δικαιοσύνης, η σύζυγός του Θάλεια Κολυβά, έγινε πρόεδρος της ενώσεως των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη, ο ναύαρχος Καββαδίας, Σακελλαρόπουλος και πολύ άλλοι.

Η λέσχη Τρικούπης υπήρξε ένα είδος προπλάσματος της ΕΠΕΚ. Περί τα τέλη του 48 εκπρόσωποι της ΠΟΔΝ, οι Δεσύλλας, Κυριακόπουλος και εγώ, Μιχάλης Δεσσύλας, αδερφός του Νικόλαου Δεσύλλα. Εμείς οι τρεις επισκεφθήκαμε τον Πλαστήρα πριν από τη λήξη του εμφυλίου. Δεν ενθουσιαστήκαμε από τη συζήτηση, αυτό είναι μια εξομολόγηση. Μας φάνηκε ότι ο Πλαστήρας δεν μπορούσε να ηγηθεί ενός σύγχρονου σοσιαλιστικού κινήματος όπως εμείς το ονειρευόμασταν. Όσο και αν η καρδιά και η παλληκαριά του ακουμπούσε σε ένα μεγάλο κομμάτι του ελληνικού λαού. Τα περισσότερα στελέχη της ΑΣΟ αναφέραμε πριν, τους διαφωνούντες με την ηγεσία Σβώλου, Τσιριμώκου στην ΕΛΔ, πέρασαν στην ΕΠΕΚ. Η ΠΟΔΝ και ο Μαχητής το 50 υποστηρίξαμε τον Πλαστήρα και μου μένει πάντοτε ένα πολύ μεγάλο ερώτημα το οποίο εγώ επέρασα στη ζωή μου 2-3 φορές και άλλοι θα περάσουν. ΤΙ μπορείς να κάνεις που έχει μεγάλη λαϊκή βάση και λαϊκή απήχηση όταν ο αρχηγός και η ηγεσία δε συμφωνεί με ορισμένες αρχές οι οποίες είναι πράγματι πρωτοπόρες και σωστές. Μπαίνοντας μέσα βοηθάς κανέναν άλλον εκτός από το αξίωμα που θα πάρεις. Μένοντας απ’ έξω βεβαίως μένεις στην αφάνεια.

Το 48 έγινε μια θυελλώδης συζήτηση στην ΠΟΔΝ όταν εννέα επιφανείς και καθαροί Πλαστηρικοί όπως ο Κολυβάς, νομίζω και ο Καρτάλης κηρύχθηκαν υπέρ της συνεννόησης κυβερνήσεως-ανταρτών για τον τερματισμό της σύγκρουσης, δηλαδή υπέρ της λήξης της σύγκρουσης του εμφυλίου με συνεννόηση. Η πρόταση του Βύρωνα Σταματόπουλου να συνταχθούμε με το αίτημα των εννέα απερρίφθη από την πλειοψηφία. Η πλειοψηφία τάχθηκε υπέρ της στρατιωτικής λύσεως. Απ’ όσα θυμάμαι δεν είμαι σίγουρος γιατί δεν έχω και αρχεία, τα αρχεία καταστράφηκαν, την πρώτη φορά το 67 το Δεκέμβρη και τη δεύτερη φορά το 69, δεν έμεινε τίποτα.

Αντώνης Σιχνής, Μιχάλης Δεσσύλας, Ευάγγελος Κυριακόπουλος, Βασίλης Φίλιας, ο υποφαινόμενος, Νικολακόπουλος, Γεώργιος Χουβαρδάς δικηγόρος, Νίκος Δελλάκης και Βύρων Σταματόπουλος.

Η ΠΟΔΝ κατά την κρίση μου έδωσε στην Ελλάδα και μέσα στον ελληνικό χώρο που κατεκλυζετο από θεωρητικά όργανα και από εξύμνηση των σταλινικών προτύπων, τις θέσεις του δημοκρατικού σοσιαλισμού, του σοσιαλιστικού κινήματος που για να είναι σοσιαλιστικό έπρεπε να είναι δημοκρατικό, όπως αργότερα διακήρυξαν γνωστοί Έλληνες θεωρητικοί, ο Καστοριάδης –Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα-, Πουλαντζάς, του οποίου το ίδρυμα αποτελεί ενσάρκωση, το ΚΚΕ Εσωτερικού, αργότερα η ΕΑΡ και οι διαγραφέντες από το ΚΚΕ το 1991-92.

Η Ένωση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη είναι ένας οργανισμός, ένα σωματείο που πρέπει να συζητήσουμε γι’ αυτή της περίοδο μέχρι καο το 60. Εϊναι τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη. Η Ελληνική Ένωση αυτή ιδρύθηκε πριν από τον πόλεμο, δραστηριοποιήθηκε και κατά την περίοδο 54-55, έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στο δημόσιο βίο της χώρας. Από τα διακεκριμένα στελέχη της ενώσεως ήταν ο Κ. Στεφανάκης, αργότερα έγινε υπουργός Δικαιοσύνης επί Καραμανλή, ο Ηλίας ο Τσιριμώκος, ο Στρατής ο Σωμερίτης, ο Ηλίας ο Παρασκευάς, ο Τάκης ο Κύρκος, μεγαλύτερος αδελφός του Λεωνίδα και συμμαθητής μου, ο Ασημάκης Πανσέληνος, συγγραφέας, ο Γιάννης Λαουτάρης δικηγόρος και πολλοί άλλοι. Η Ένωση λειτουργεί από την επαναδραστηριοποίησή της στο πλαίσιο των εκτάκτων ψηφισμάτων της Συντακτικής Βουλής του 46 τα οποία καταργήθηκαν μόνο το 1974 από την κυβέρνηση στην οποία είχα και εγώ την τιμή να μετέχω. Ήταν ένα πλέγμα ψηφισμάτων που είχαν ψηφιστεί για τις ανάγκες του εμφυλίου πολέμου και κατά συνέπεια δεν έκαναν τίποτε άλλο παρά η δημοκρατία που υπήρχε να λειτουργεί λειψή ή κολοβή. Πρόεδρος της Ενώσεως κατά τα τελευταία χρόνια πριν τη δικτατορία ήταν η Θάλεια Κολυβά, γενικός γραμματέας ο Στρατής ο Σωμερίτης ο οποίος 21/4/67 βρέθηκε στο Παρίσι για μια ημερίδα της Ένωσης και παρέμεινε εκεί μέχρι το τέλος της δικτατορίας. Υπήρξε ένας από τους πολύ γνωστούς και διακεκριμένους πρωταγωνιστές του αγώνα για τη δημοκρατία στην Ελλάδα, τους προβαλλομένους τουλάχιστον. Πρόεδρος της Διεθνούς Ενώσεως των Δικαιωμάτων ήταν η κυρία Κοέν. Η Διεθνής Ένωση έκανε πριν από τη νίκη της Ένωσης Κέντρου ένα μεγάλο συνέδριο στην Αθήνα και πάρα πολλοί επιφανείς Ευρωπαίοι ήρθαν για να συνδράμουν την ένωση των δικαιωμάτων την ελληνική, η οποία έφερε το βάρος της νομικής κάλυψης, της προπαγανδιστικής κάλυψης και της λειτουργίας περισσότερο στις επαρχιακές πόλεις του εκδημοκρατισμού, τον οποίο είχε τότε ανάγκη το ελληνικό κράτος.

Ο Σοσιαλιστικός Σύνδεσμος ιδρύθηκε το 53. Το 54 εγκρίθηκε το καταστατικό του. Η πρώτη συνέλευση έγινε στην ένωση εμπορουπαλλήλων που τότε ήταν στην Πλατεία Μητροπόλεως. Ιδρυτές του ήταν τα στελέχη του Σοσιαλιστικού Κόμματος ΕΛΔ και στελέχη της ΠΟΔΝ. Η ΠΟΔΝ το 53 δεν παίρνει απόφαση να διαλυθεί, όπως πήρε η ΕΛΔ, όμως δεν λειτουργούσε. Έγινε ένας οργανισμός πλέον πολιτικός και όχι κόμμα που θα διαδίδει τις σοσιαλιστικές ιδέες, διότι όταν κατέβηκαν μόνοι τους στις εκλογές του 51 δεν πήραν τους ψήφους που περίμενε, το 52 μάλλον Σβώλος και Τσιριμώκος συνεργάστηκαν με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Δεν υπήρχε Ένωση Κέντρου τότε. Από το 52 μέχρι το 61 είμαστε σε μια διαρκή αμφισβήτηση-σύγκρουση των διαφόρων στελεχών του βενιζελογενούς χώρου, ο οποίος παρέσυρε σε αυτές τις συγκρούσεις, ενώ ο χώρος της δεξιάς πολιτικά ενοποιείται κάτω από τον Καραμανλή, ο βενιζελογενής χώρος είναι σε διαρκή αναβρασμό, ενώ και η εσωτερική ζωή στην ΕΔΑ δεν είναι ήσυχη και ομαλή, ιδιαίτερα ανάμεσα στις σχέσεις του ΚΚΕ με άλλους παράγοντες. Στο Σοσιαλιστικό Σύνδεσμο το 56 ήταν σύνδεσμος ο Δημήτρης Στρατής, αυτό νομίζω είναι σημαδιακό, πρώην γερουσιαστής, στέλεχος του εργατικού κινήματος, γερουσιαστής στη Γερουσία του 29 όταν ήταν ο Βενιζέλος, και ηγέτης της εργατικής κίνησης των 115 σωματείων που είχε αρκετά μεγάλη δραστηριότητα στο συνδικαλιστικό χώρο με μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει τον κρατικοδίαιτο συνδικαλισμό των Μακρή-Θεοδώρου.

Σημαντική ημερομηνία για τον Σοσιαλιστικό Σύνδεσμο υπήρξε το φθινόπωρο του 56 όταν έγινε η εισβολή των Σοβιετικών στην Ουγγαρία. Στο Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου έγινε μια θυελλώδης συνεδρίαση για να αποφασιστεί η θέση του Συνδέσμου απέναντι στα γεγονότα. Ο Δημήτρης Στρατής είχε ταχθεί υπέρ της Σοβιετικής επέμβασης, η Αγνή ΔΡοσοπούλου υπέβαλε πρόταση μομφής κατά του προέδρου, σε ένα συμβούλιο ήμασταν παρόντες 11. Υπέρ της πρότασης Ρουσοπούλου ψήφισαν αυτή, ο Σωμερίτης και εγώ. Τέσσερις ψήφισαν λευκό, μεταξύ των οποίων ο Τσιριμώκος και τέσσερα κατά. Ύστερα από αυτά, ο Στρατής παραιτήθηκε, εφτά ήταν σαφώς εναντίον του, τέσσερις ήταν υπέρ, και αργότερα έγινε πρόεδρος η Αγνή Δροσοπούλου. Η Αγνή Δροσοπούλου ήταν γνωστή δικηγόρος και από τις πρώτες φεμινίστριες, αγωνίστρια. Είχε υποβάλλει αίτηση να γίνει δικαστής στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Της απερρίφθη γιατί ήταν γυναίκα, δεν την εξέτασαν καν. Αργότερα έγινε στέλεχος της ΕΛΔ και αργότερα του Σοσιαλιστικού Κόμματος της ΕΛΔ, και παράλληλα ήταν δοκιμιογράφος που έγραφε εύκολα, απλά και όμορφα, με έναν τρόπο που εντυπωσίαζε για την νεανικότητά του. Η Δροσοπούλου αγωνίστηκε αργότερα κατά της δικτατορίας παντοιοτρόπως, αθόρυβα αλλά αποτελεσματικά.

Πρόεδρος του Σοσιαλιστικού Συνδέσμου η Αγνή Δροσοπούλου ήταν από τα τέλη του 56 μέχρι το 64. Τα μέλη του τα υπολογίζω σε καμιά τριακοσαριά στην Αθήνα, κάποιους άλλους στη Θεσσαλονίκη και σε διάφορες άλλες πόλεις. Τα μέλη του δεν ανήκουν στο ίδιο κόμμα, ιδιομορφία επομένως, ο σοσιαλιστικός σύνδεσμος δεν είναι κόμμα. Έχει λοιπόν την ταλαιπωρία τα μέλη του να ανήκουν κατά καιρούς σε διαφορετικά κόμματα. Και όταν πλησιάζουν εκλογές, δεν τα πάνε καλά μεταξύ τους, και εκλογές είχαμε αρκετά τακτικά. Μετά τη διάλυση της ΕΛΔ και ενώ έχει αποφασιστεί η ίδρυση του Σοσιαλιστικού Συνδέσμου, η αντιπαράθεση ανάμεσα στον Τσιριμώκο και τον Σβώλο πήρε δημόσιο χαρακτήρα με την απόφαση του Σβώλου να συμπράξει με τον Γεώργιο Καρτάλη στην ίδρυση του ΔΗΚΕΛ (Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζομένου Λαού). Εμφανίζεται περίπου το 54. Το κόμμα αυτό έχει 4 ή 5 βουλευτές που είχαν εκλεγεί με την ΕΠΕΚ το 52 και αποσπάστηκαν, όπως ο Αλλαμανής και άλλοι, καθώς και αρκετοί τέως βουλευτές της ΕΠΕΚ και από την ΕΛΔ. Ο Στέλιος Δημόπουλος, ήταν βουλευτής των φιλελευθέρων το 36, ακολούθησε το Σβώλο όλο το διάστημα, κάποια στιγμή έφτασε και κοντά μας όταν ο Σβώλος έφυγε. Ο Σβώλος πέθανε νωρίς, μετά τις εκλογές του 56. Ο Καρτάλης πέθανε πριν τις εκλογές του 58. Το ΔΗΚΕΛ ήταν ένα κόμμα με σαφή χαρακτηριστικά σοσιαλιστικού δημοκρατικού κόμματος, το οποίο απέφευγε όμως τη λέξη σοσιαλισμός. Ο Καρτάλης, και από συζήτηση που είχα κάνει μαζί του έλεγε ότι την οικονομία μπορούμε να την ελέγξουμε, η κρατική εξουσία μπορεί να ελέγξει την οικονομία και να της βάλει τα όρια μέσα στα οποία να κινείται. Δεν είναι και τόσο εύκολο πια. Εγώ δεν μετείχα στο ΔΗΚΕΛ, υπήρξα από τους νέους φίλους του Καρτάλη με τον οποίο είχα τακτικές συναντήσεις 2-3 φορές την εβδομάδα και κάτι που σήμαινε για μένα τότε, ο Καρτάλης κάθε 10 μέρες μου έδινε και ένα βιβλίο για το οποίο είχε διαβάσει τη βιβλιοκρισία, να το διαβάσω εγώ και να το συζητήσουμε μετά. Στον ίδιο κύκλο ήταν και ο Μομφεράτος ο μακαρίτης και ο Τζαννετάκης ο Παναγιώτης, μετέπειτα υποδιοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος.

Το 56-57 ο Τσιριμώκος συνεργάζεται με τον Βενιζέλο και προσπαθούν να ανασυστήσουν τους φιλελευθέρους. Μετά το θάνατο του Καρτάλη και επειδή επίκεινται οι εκλογές του 58 μπαίνει στο ΔΗΚΕΛ και προσπαθεί να αποσπάσει την αρχηγία. Δεν το πετυχαίνει, το ΔΗΚΕΛ διασπάται, ο Τσιριμώκος κατήλθε με την ΕΔΑ, ο δε Αλλαμανής ο οποίος επεκράτησε μάλλον, αυτά έγιναν παραμονές των εκλογών, κατήλθε με το σχήμα της ΠΑΔΕ. Η ΠΑΔΕ πήρε 10% και δέκα βουλευτές, Η ΕΔΑ πήρε 24 και κάτι και έγινε αξιωματική αντιπολίτευση στις εκλογές του 58. Ο Καραμανλής πήγε και πήρε πολλούς παραπάνω αφού το δεύτερο κόμμα, με το σύστημα το τότε όσο πιο χαμηλό ποσοστό είχε, τόσες περισσότερες έδρες έπαιρνε το πρώτο κόμμα. Πήρε 170 περισσότερες.

Νομίζω ότι πριν τελειώσω το σημερινό θέμα και φτάσουμε στις παραμονές του 60, πρέπει να σας πω μερικά για την κίνηση των 10. Η κίνηση των 10 έγινε μετά τις εκλογές του 58. Το 58 έγινε ένα είδος συνωμοσίας κατά του Καραμανλή περίεργη, στην οποία παίζουν προσωπικοί λόγοι. Είναι μέσα ο Αποστολίδης που είναι αντιπρόεδρος της κυβερνήσεώς του, είναι μέσα ο Παπαληγούρας και ο Γεώργιος ο Ράλλης και διάφοροι άλλοι. Ο Καραμανλής καταλαβαίνει το θέμα, κάποιοι βουλευτές της ΕΡΕ κάνουν κάποια δήλωση εναντίον της κυβερνήσεως. Ζητάει εκλογές από τον Παύλο, ο Παύλος του δίνει τις εκλογές, γίνονται εκλογές το 58 και τις παίρνει. Κάποιοι από αυτούς και επειδή οι βενιζελογενείς είναι παλιοί διαιρεμένοι αποφάσισαν να κάνουν μια καινούργια κίνηση, ονομάστηκε κίνηση των 10 και σε αυτήν είναι ο Γεώργιος Μαύρος, είναι ο Αλλαμανής, είναι ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Παπασπύρου, ο Ράλλης, ο Παπαληγούρας και κάνα δύο από το Λαϊκό Κόμμα. Δεν άντεξε στο χρόνο αυτή η κίνηση, άντεξε περίπου κάνα χρόνο και μετά καθένας γύρισε στο μαντρί. Ο Ράλλης δεν έλαβε μέρος στις εκλογές του 61, ο Παπαληγούρας γύρισε και αυτός και τελειώσαν όλα.

Ας εξετάσουμε λοιπόν την περίοδο 60-67 και το εξής φαινόμενο: πολυδιάσπαση και συγκρούσεις του χώρου της αντιπολίτευσης. Μία προσωπική οξυτάτη αντιδικία ανάμεσα στον Βενιζέλο και τον Παπανδρέου. Το 58 εμφανίζεται η ΕΔΑ ως αξιωματική αντιπολίτευση, που δεν πείθει ότι μπορεί να συνεχίσει από κει και πέρα. Αγαπητοί μου φίλοι, εγώ θυμάμαι κουβέντα που είχα κάνει με τον Μιχάλη τον Κύρκο, με τον οποίο είχα και μια προσωπική σχέση, τον έβλεπα τακτικά. Μετά το 59 μου λέει: όπως το πάμε, μόνο αν ξαναμαζευτούν όλοι οι βενιζελογενείς, το είπε έτσι ωμά, μπορεί να πάρουμε την κυβέρνηση από αυτούς, και μπορούμε να την πάρουμε γιατί 20 οι Φιλελεύθεροι, 24 η ΕΔΑ, 10 η ΠΑΔΕ. 10% δεν ήταν λίγο. Αυτοί μπορούσαν να φτιάξουν ένα κόμμα να πάρουν πάνω από 40%, ο Καραμανλής είχε πάρει 42% στις εκλογές τότε.

Θα ήθελα να θυμήσω ότι το 50 έρχεται ο Πλαστήρας ενώ έχει τελειώσει ο εμφύλιος πόλεμος. Το λογικό θα ήταν η δικτατορία που έγινε το 67 να γίνει το 50. Υπάρχει ένα αντίπαλο ρεύμα το οποίο έχει μεγάλη λαϊκή απήχηση και το σταματάει και έρχεται αυτό το κέντρο, οι βενιζελογενείς, το οποίο δεν αντέχει στη φθορά του χρόνου, δεν αντέχει στα εσωτερικά, δεν αντέχει στην εξωτερική πίεση. Να μη ξεχνάμε ότι το 51 η κυβέρνηση Πλαστήρα πέφτει γιατί ο Παπανδρέου ήρε την εμπιστοσύνη του για τη στάση του Πλαστήρα, αφορμή ήταν οι εκτελέσεις, στο θέμα της Κορέας. Αλλάζει ο εκλογικός νόμος, εκεί έχω προσωπική διήγηση του Ευαγγελόπουλου του Νίκου, γιατί ο Πλαστήρας δέχθηκε να αλλάξει τον εκλογικό νόμο. Γιατί ο νόμος που ήτανε πριν δεν ήτανε το πιο φυσικό που επί Παπάγου πήρε τις 225 από τις 250. Γιατί είπε, ο Αλέκος και εγώ είμαστε και οι δύο παλικάρια και πατριώτες, άντε να κερδίσει ένας από τους δύο να ησυχάσουμε.

Το 56 που είναι ο Καραμανλής μόνος του παίρνει τις εκλογές με το τριφασικό σύστημα, παίρνει λιγότερες ψήφους σε όλη την Ελλάδα, περισσότερες έδρες, 165, στο Κοινοβούλιο. Εκεί έγινε και στην ουσία, είναι περίεργο το 1956 είναι αρχηγός της δημοκρατικής παρατάξεως και της ΕΔΑ ο Γεώργιος Παπανδρέου τον οποίο δώδεκα χρόνια πριν ακούστηκαν όσα ακούστηκαν. Ο τόπος είναι περίεργος. Το 58 σας το είπα και είμαστε στις παραμονές του 61.

Μέρος 2ο

Μέχρι το 1961 η μεν δεξιά εμφανίζεται ενωμένη και αδιάσπαστη παρόλο που το 58 έγινε μια απόπειρα να τη σπάσουνε, οι δε υπόλοιποι αλληλοκονταροχτυπιούνται, βρίσκονται σε διαρκείς αντιθέσεις και πολλές προσωπικές διενέξεις που για πάρα πολύ κόσμο ήτανε και αδικαιολόγητες. Το 1956 μετά τις εκλογές πεθαίνει ο Σβώλος αμέσως. Ενάμισυ χρόνο αργότερα, λίγο πριν τις εκλογές του 1958, πεθαίνει ο Γεώργιος Καρτάλης. Το κόμμα του έμεινε ακέφαλο. Κατά κάποιον τρόπο οι παράγοντές του αποδέχονταν το Στέλιο Αλλαμανή ως ηγέτη, το κόμμα λεγόταν ΔΗΚΕΛ. Ο Ηλίας Τσιριμώκος που ήταν τότε ελεύθερος σκοπευτής έκανε αίτηση να γίνει μέλος του κόμματος και προσπάθησε να αναλάβει την ηγεσία. Προκηρύχθηκαν οι εκλογές του 58, το κόμμα διχάστηκε, ένα κομμάτι ακολούθησε τον Τσιριμώκο που συνεργάστηκε με την ΕΔΑ και ένα άλλο κομμάτι υπό τον Αλλαμανή συνεργάστηκε στο ΠΑΔΕ, Παπαπολίτης, Μαρκεζίνης, Μπαλτατζής. Όλοι μαζί πήραν περίπου 10% και έβγαλαν 10 βουλευτές εκ των οποίων τους περισσότερους ο Μπαλτατζής, ο μετέπειτα ΚΟΔΗΣΟ-ΚΑΕ. Στις εκλογές αυτές τις οποίες ο Γεώργιος Ράλλης θυμάται διαρκώς και λέει ότι είχε συγκρουστεί με τον Καραμανλή ήταν για τον εκλογικό νόμο που είχαν φέρει πριν γίνουν οι εκλογές και τους έλεγε ότι αξιωματική αντιπολίτευση θα γίνει η ΕΔΑ, η οποία και έγινε ενώ οι Φιλελεύθεροι περιορίστηκαν στο 20% των ψήφων, λέμε για τις εκλογές του 58.

Εν τω μεταξύ οι συγκρούσεις ανάμεσα στον Γεώργιο Παπανδρέου και τον Σοφοκλή Βενιζέλο όπως συνεχίστηκαν και αργότερα μέχρι και το θάνατο του μακαρίτη του Σοφοκλή ήταν συνεχείς και βεβαίως δηλητηρίαζαν κάθε προσπάθεια για την ανασυγκρότηση του βενιζελικού ή του δημοκρατικού χώρου που ήταν αναμφισβήτητα ισχυρός αλλά συνέχιζε να είναι κατακερματισμένος. Το 58 μετά τις εκλογές σε συμφωνία με το ΚΚΕ ο Ηλίας Τσιριμώκος εγκρίνει τη Δημοκρατική Ένωση, το συνεργαζόμενο κόμμα με την ΕΔΑ. Η ΕΔΑ είχε βγάλει 78 βουλευτές και ο Τσιριμώκος με 12 αριστερούς της εποχής εκείνης με τους οποίους ίδρυσε τη Δημοκρατική Ένωση. Εκείνη την εποχή η ΕΔΑ είναι ένας ιδιάζων πολιτικός οργανισμός. Η εξόριστη ηγεσία του ΚΚΕ προσπαθεί να την καθοδηγεί και να την καθυποτάξει πλήρως, δεν το πετυχαίνει όμως. Η επιρροή του ΚΚΕ είναι αναμφισβήτητη χάρις στο ισχυρό κέντρο που είναι πίσω από αυτό, δηλαδή σε τελευταία ανάλυση τη Σοβιετική Ένωση η οποία επέλυσε και τα εσωτερικά του ΚΚΕ με την απομάκρυνση του Ζαχαριάδη από την ηγεσία, και όλα για τα οποία έχουν γραφτεί πολλοί τόμοι και πολλά βιβλία.

Όπως ελέχθη, ο Σοσιαλιστικός Σύνδεσμος ο οποίος έγινε το 54, ανήκαν τότε ο Στρατής ο Μερίκης, ο υποφαινόμενος και άλλοι παλιοί σοσιαλιστές οπαδοί του δημοκρατικού σοσιαλισμού που είχαν συνεργαστεί με την ΠΟΔΝ και το ‘Μαχητή’, ή με το ΣΚΕΛΔ-ΕΛΔ και τη ‘Μάχη’ άρχισαν να βλεπουν την ανάγκη να δημιουργηθεί ένας πολιτικός φορέας ο οποίος να κατέληγε στην ίδρυση ενός σοσιαλιστικού δημοκρατικού κινήματος στην Ελλάδα. Έτσι άρχισε η έκδοση της ‘Σοσιαλιστικής Φωνής’ το πρώτο της τεύχος είναι Δεκέμβρης του 61. Κατά το μεσοδιάστημα 58 έως 61 έχουμε την κίνηση των 10, μία απόπειρα να ξεπεραστούνε με κάποιο τρόπο οι προσωπικές αντιθέσεις Παπανδρέου-Βενιζέλου για να μπει στη μπάντα ο Καραμανλής. Σε αυτή είχαν συμμετάσχει Γεώργιος Ράλλης, Παπαληγούρας, Μαύρος, Μητσοτάκης, Νόβας, Παπασπύρου και λοιποί. Δεν άντεξαν στο χρόνο, τους θυμάμαι απλώς γιατί χρησιμοποιούσαν και αυτοί και τα γραφεία του Σοσιαλιστικού Συνδέσμου, Μαυρομιχάλη 7 και είχαν σχέση μαζί μας. Ο Σοσιαλιστικός Σύνδεσμος διατηρείται ως ένα κέλυφος τον οποίον όλοι όσοι ισχυρίζονται ότι είναι σοσιαλιστές έχουν σαν κοινή στέγη, όσοι θέλουν. Αλλά βεβαίως καλύπτεται πολιτικά γιατί άλλοι ανήκουν στη Δημοκρατική Ένωση του Τσιριμώκου, κάποιοι στους Φιλελευθέρους, κάποιοι στο ΔΗΚΕΛ του Αλλαμανή και κάποιοι όπως ο υποφαινόμενος δραστηριοποιούνται για τη δημιουργία δημοκρατικού σοσιαλιστικού κόμματος. Τα μέλη της Σοσιαλιστικής Ένωσης πρωτοστατούν στην Ένωση των Δικαιωμάτων, στη Δημοκρατική Κίνηση Δικηγόρων η οποία παίζει έναν κύριο ρόλο στην αποκάλυψη της βίας και της νοθείας των εκλογών του 61. Και βέβαια στη διάδοση των αρχών του δημοκρατικού σοσιαλισμού όπως είχαν επικαιροποιηθεί από τη διακήρυξη του Όσλο. Η πρώτη διακήρυξη της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, της καινούριας της μεταπολεμικής είναι του 48 της Φρανκφούρτης. Η δεύτερη είναι το 62 στο Όσλο. Κατά το διάστημα αυτό εγώ προσωπικά, πότε μόνος πότε με κάποιον από την Αγνή Δροσοπούλου, τον Αντώνη Δροσόπουλο ή το Στρατή Σωμερίτη λαμβάναμε μέρος στα συνέδρια της Σοσιαλιστικής Διεθνούς ως παρατηρητές και ως μέλη του Συνδέσμου, στα συνέδρια όπως της Βιέννης 57, Αμβούργο 59, Ρώμης 61, το 63 στο Άμστερνταμ. Το 1961 ο Τσιριμώκος αποφάσισε μετά από μεγάλο προβληματισμό και αμφιταλάντευση και συνεργάστηκε στην ίδρυση της Ένωσης Κέντρου υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Εγώ θυμάμαι ότι με είχε ξενυχτήσει τουλάχιστον τρεις-τέσσερις φορές προσπαθώντας να με πείσει ότι πρέπει να πάω και εγώ μαζί στη Δημοκρατική Ένωση και μετά στην ΕΔΑ. Τελικά εκείνος επήγε στην Ένωση Κέντρου.

Κάποια στιγμή το 1960 ενώ έχει τελειώσει η συνθήκη της Ζυρίχης και του Λονδίνου, ο Βενιζέλος διαλύει το Κόμμα των Φιλελευθέρων και φτιάχνει μία ομάδα υπό το Γεώργιο Γρίβα και τον ανακηρύσσει κατά κάποιο τρόπο αρχηγό. Αυτό δεν άντεξε, άντεξε κάπου 6-7 μήνες, αλλά υπήρξε και αυτό. Στην προσπάθεια του να υπάρξει κάτι που να γίνει κάποτε σοσιαλιστικό κόμμα πρωτοστατεί ο υποφαινόμενος, ο Στρατής ο Σωμερίτης, ο Αντώνης Δροσόπουλος, ο Δ. Μπενετάτος και άλλοι. Εκδίδεται η ‘Φωνή’, εκφράζει τις θέσεις της Ένωσης Ελλήνων Σοσιαλιστών, δηλαδή του μικρού σχήματος που έγινε για να ξεχωρίσει από τα άλλα σχήματα ή ομάδες του χώρου και προκάλεσε κάποια δυσαρέσκεια της Αγνής Δροσοπούλου που ονειρευόταν να παίξει το ρόλο αυτό ο Σύνδεσμος.

Νοικιάζονται τα γραφεία στη Γεωργίου Γενναδίου 5, πίσω από την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, όπου στα γραφεία αυτά συστεγάζεται η Ελληνική Ένωση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη και αργότερα ο ΠΑΗΔΗΣ. Αυτή η συστέγαση έχει σημασία και ρόλο σε σχέση με την πολιτική δραστηριότητα και των τριών αυτών κομματιών. Είναι το ΣΚΗΠΕ, (Σοσιαλιστικό Κίνημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες), η Ευρωπαϊκή προέκταση των σοσιαλιστικών μας ιδεών, Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη τα οποία δεν τα κυριαρχούμε εμείς αλλά δεν τα κυριαρχεί και κανένας άλλος, στα οποία και αργότερα μετά το πραξικόπημα του 65 τους αποστάτες, ο ΠΑΗΔΗΣ. Η Ένωση Ελλήνων Σοσιαλιστών ύστερα από διάφορες συνεννοήσεις και ζυμώσεις μετατρέπεται με τη συμμετοχή και άλλων σοσιαλιστικών δυνάμεων και παραγόντων σε Σοσιαλιστική Ένωση.

Στις εκλογές του 61 εμείς καταπολεμούμε τη δεξιά, είμαστε αντίπαλοι με την ΕΔΑ κατά κάποιον τρόπο και ασκούμε κριτική στην Ένωση Κέντρου. Στις εκλογές του 61 τις οποίες θεωρώ ορόσημο, 29 Σεπτεμβρίου, ονομάστηκαν βίας και νοθείας και ήταν πράγματι. Λέγεται ότι ο Γεώργιος Παπανδρέου δεν ενοχλήθηκε όταν πληροφορήθηκε ότι οι εκλογές που ετοιμάζονται θα είναι τέτοιες, όπως και έγιναν, γιατί πίστευε ότι θα καταπιαστεί άγρια η αριστερά αλλά ας ψηφίσουν αυτοί Κέντρο γιατί βέβαια δεν θα ψηφίσουν δεξιά. Όμως η καταπίεση ήταν τέτοιας μορφής που δεν έγινε την ημέρα των εκλογών ή έστω την παραμονή τους. Έγινε ως εξής: Στα χωριά και στις επαρχίες εκαλούντο καμιά δεκαριά μέρες πριν τις εκλογές, στη χωροφυλακή, σε άλλους αρμόδιους οι γνωστοί αριστεροί και τους γινόταν το εξής μάθημα. Αν στο χωριό βρεθούν 10 ψηφοδέλτια ή 8 ή 7 της ΕΔΑ, κανείς δεν θα πάρει ποτέ από δω και πέρα ούτε διαβατήριο, ούτε στον κατάλογο που θα πάει για εργάτης, ούτε στη Γερμανία, ή δάνειο αγροτικό, και θα την πληρώσετε όλοι. Την ημέρα των εκλογών τα περιστατικά βίας είναι πάρα πολύ λίγα. Η βία είχε γίνει πριν, είχε συντελεστεί, είχαν γίνει οι κλήσεις στα αρμόδια τμήματα και τα αρμόδια όργανα και μάθαν το μάθημα. Βέβαια, οι άνθρωποι αντί να ψηφίσουν κέντρο όπως κάποια στιγμή υπέθετε και ο Γεώργιος Παπανδρέου, ψήφισαν Καραμανλή να κάνουν και κάνα προσωπικό, κάτι.

Αρχίζει λοιπόν η κυβέρνηση του 61, καταγγέλλεται ως βία και νοθεία, παίζεται ένα παιχνίδι ανάμεσα στο Βενιζέλο, τον Παπανδρέου και το Παλάτι, γίνεται μια μεγάλη συγκέντρωση διαμαρτυρίας η οποία απαγορεύτηκε και πολιορκείται το κέντρο από τους διαδηλωτές και φτάνουμε στο 63 όπου η Σοσιαλιστική Ένωση έχει αυτοτελή κάθοδο στις εκλογές. Πριν από τις εκλογές του 63 υπάρχει η υπόθεση της δολοφονίας του Λαμπράκη. Προσωπική μου αντίληψη είναι ότι τον Λαμπράκη δεν θέλανε να τον σκοτώσουν, ήθελα να τον τσαλακώσουν, να του δώσουν να καταλάβει ότι όποιος ανεβαίνει από τον Όλυμπο κι απάνω δε μένει όρθιος και αλώβητος.

Αρχίζει η ιστορία του ταξιδιού του βασιλιά στο Λονδίνο, ο Καραμανλής δε συμφωνεί, τρώγεται ο Καραμανλής και αρχίζει και μια ένταση και φτάνουμε στις εκλογές. Στις εκλογές του Νοεμβρίου του 63 η Σοσιαλιστική Ένωση συνεργάζεται με τον Ηλία Μπρεδήμα και το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Νικολάου Πουλιόπουλου. Στις εκλογές αυτές ήρθε πρώτο κόμμα όχι όμως με πλειοψηφία στη Βουλή η Ένωση Κέντρου με τον Γιώργο Παπανδρέου.

Οι πρώτες εκλογές γίνονται Νοέμβρη του 63, οι δεύτερες 16 Φεβρουαρίου του 64 η Ένωση Κέντρου πήρε 53%, η ΕΔΑ 14% και κάπου 33% η ΕΡΕ με την οποία συνεργάστηκε και ο Μαρκεζίνης που το 61 ήταν με την Ένωση Κέντρου, δηλαδή πήγε με αυτόν που θα έχανε τις εκλογές. Μια παρατήρηση για τον Μαρκεζίνη: ο άνθρωπος κάθε φορά ξεκινάει ένα σχήμα και ένα σχέδιο και όταν το όριο επιτυχίας τραβάει μια κλωτσιά και φεύγει. Ξεκινάει με τον Παπάγο, φτιάχνει την κυβέρνηση του Παπάγου, πρωτοστατεί, καταφέρνει με τα κουτσομπολιά τα οποία λέγανε στο εξωτερικό να τον διώξουνε. Το 1958 ένα τμήμα του κόσμου που ψήφισε ΕΔΑ οφείλεται και στο γεγονός ότι μέχρι τις παραμονές των εκλογών ο Μαρκεζίνης συζητάει να φτιάξει μέτωπο με την ΕΔΑ. Ξαφνικά το εγκαταλείπει, κάνει παρέα με την ΠΑΔΕ. ΤΟ 1961 είναι με τον Παπανδρέου με τον ανένδοτο όλα τα δύο χρόνια, το 63 καταλήγει με την ΕΡΕ.

Θα ήθελα να τονίσω ότι προ των εκλογών του Φεβρουαρίου 64 ο Μακάριος καταγγέλλει τις Συμφωνίες της Ζυρίχης. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Στις εκλογές του 64 η ΕΔΑ δεν κατεβαίνει σε όλη τη χώρα. Έγινε πολύς καβγάς εάν αυτό το έκαναν για να διευκολύνουν την Ένωση Κέντρου ή το κάνανε γιατί οι οπαδοί τους δεν θα τους ψηφίζανε ούτε εκεί που κατεβήκανε μόνοι τους. Ο Καραμανλής μετά την ήττα τον Νοέμβριο του 63 αυτοεξορίζεται στη Γαλλία, έρχεται ο θάνατος του Παύλου, 6/3/64, και η ανάληψη των βασιλικών καθηκόντων από τον Κωνσταντίνο. Το παλάτι οι σχέσεις τον πρώτο μήνα τον Μάρτη ή τον Απρίλη είναι ειδυλλιακές ανάμεσα στον Καραμανλή, τον Παπανδρέου και τον Κωνσταντίνο. Το ταξίδι του Ντε Γκωλ στην Ελλάδα απετέλεσε αποφασιστική καμπή κατά την κρίση μου για τη σχέση του Καραμανλή με το παλάτι αλλά και με τους Αμερικάνους, οι οποίοι είδαν ότι έχουν να κάνουν με ένα πολύ δύσκολο άνθρωπο και επειδή τους έφτανε ο μπελάς του Ντε Γκωλ στην Ευρώπη δεν ήταν σαν τα σημερινά η κατάσταση του 62-63 και δεν ήθελαν άλλον ένα Ντε Γκωλ. Με την επίσκεψη του Γάλλου προέδρου τεντώνονται περισσότερο οι σχέσεις μεταξύ Καραμανλή-ανακτόρων και ορισμένων αμαρικανικών κύκλων. Εκείνη την εποχή, ανάκτορα δεν ήταν ο μακαρίτης ο Παύλος, εκείνη την εποχή ανάκτορα είναι ήταν η Φρειδερίκη και διάφοροι άλλοι.

Επανερχόμαστε στο 64, έχουμε επιδείνωση του Κυπριακού και των ελληνο-τουρκικών σχέσεων εξαιτίας της κατάστασης στην Κύπρο το καλοκαίρι του 64. Γίνονται διάφορες συγκρούσεις για τις οποίες δεν είναι αμέτοχοι και οι οπαδοί του Γρίβα ή του Γιωρκάτζη, του μακαρίτη της χήρας που έχει παντρευτεί ο σημερινός πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Παπαδόπουλος. Το καλοκαίρι του 64 αποτρέπεται ελληνο-τουρκική σύρραξη με παρέμβαση του προέδρου Τζόνσον και παρεμβολή του αμερικανικού στόλου ανάμεσα στα κυπριακά και τουρκικά παράλια. Είπανε, αυτό δεν ξαναγίνεται, δεν θα το ξανακάνουμε. Τον Ιούνιο γίνεται η επίσκεψη του Γεωργίου Παπανδρέου στην Ουάσιγκτον και η άρνησή του για συνάντηση με τον Ινονού. Ακόμα έχουμε τότε την κρυφή αποστολή της ελληνικής μεραρχίας, και παράνομη αν θέλετε, στην Κύπρο. Ένα τμήμα από τα πρωτοπαλίκαρα του Γρίβα δημιουργεί τον ΑΣΠΙΔΑ, Μπουλούκος και οι υπόλοιποι. Ο Γρίβας τους καταγγέλλει στον Κωνσταντίνο και αρχίζουμε τη σύγκρουση του 65. Ανέφερα τα Κυπριακά γιατί η ιστορία ΑΣΠΙΔΑ έχει σχέση με Γρίβα. Ο Γρίβας τους κατήγγειλε γιατί τους ήξερε, ήταν δικοί του άνθρωποι και αποπειράθηκαν να βρουν άλλα πολιτικά πρόσωπα για να παίξουν ρόλο.

Αναφορικά με τα γεγονότα που οδήγησαν στη δημιουργία προβλημάτων στην Ένωση Κέντρου και κατέληξαν στην 15η Ιουλίου του 65, πρέπει να πούμε ότι εντός του κυβερνητικού στρατοπέδου το πρώτο πρόβλημα δημιουργήθηκε με την ορκωμοσία της κυβέρνησης, 16 Φεβρουαρίου του 64, διότι τη νύχτα των εκλογών δε συνεκλήθη το πολιτικό συμβούλιο που είχαν συμφωνήσει το 61 πριν κάνουν την Ένωση Κέντρου. Ο Γεώργιος Παπανδρέου μαζί με τον Αντρέα, όπως διηγήθηκαν εκ των υστέρων πρωταγωνιστές, έφτιαξαν το υπουργικό συμβούλιο και ανήγγειλαν στους διαφόρους υπουργούς, ποτέ δεν έχω ακούσει άνθρωπο να βρίζει με τέτοιο τρόπο όσο τον Ηλία Τσιριμώκο τον Γεώργιο Παπανδρέου που του παρήγγειλε τι θα τον κάνει, τι υπουργό να τον κάνει. Αποτέλεσμα της δυσφορίας υπήρξε το φιάσκο της εκλογής προέδρου της Βουλής όταν ο Γεώργιος Παπανδρέου έφτασε να πει ότι γίναμε χλεύη των ηττημένων. Στο προεδρείο της Βουλής δεν ψηφίστηκε ο πρώτος υποψήφιος τους, τον Αθανασιάδη-Νόβα που ήθελε, λείπανε οι ψήφοι με πρωταγωνιστές τον Τσιριμώκο ή τον Παπαπολίτη, από τότε άρχισε να υπάρχει ένα θέμα στην Ένωση Κέντρου. Εμφανίστηκε η υπόθεση Ασπίδα η οποία είχε τρομοκρατήσει τον Κωνσταντίνο, και γι’ αυτό φρόντισαν να μεγεθύνουν και να εξογκώνουν τα γεγονότα οι μέχρι και την 21 Απριλίου εμφανισθέντες συνωμότες που είχαν θέσεις-κλειδιά στο τμήμα πληροφοριών του ΓΕΣ και γενικά στο στρατό. Έχουμε τη σύγκρουση του Κωνσταντίνου με τον Γεώργιο Παπανδρέου που καταλήγει στην αποδοχή της παραιτήσεώς του. Τότε έχουμε τη λαϊκή αγανάκτηση εναντίον.

Η δημοκρατική αγανάκτηση στρεφόταν κατά του Κωνσταντίνου κυρίως, δίνω μια εξήγηση, γιατί προσπάθησε να δημιουργήσει άλλη ηγεσία στη δημοκρατική παράταξη, στην Ένωση Κέντρου. Κάτι ανάλογο το οποίο είχε κάνει και είχε πετύχει ο πατέρας του μετά το θάνατο του Παπάγου ενώ είχε συνέλθει η κοινοβουλευτική ομάδα του τότε Συναγερμού και όρισε τον Στεφανόπουλο και κάλεσε ο Παπάγος και είπε: ‘Εγώ και τον κηπουρό μου το Σύνταγμα μου δίνει δικαίωμα’ και κάλεσε τον Καραμανλή.

Την αποστασία εκφράζει τότε κατεξοχήν η εφημερίδα ‘Ελευθερία’ η οποία επιμένει ότι η κυβέρνηση θα συνεχίσει να είναι κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου με άλλον πρωθυπουργό. Μία εξήγηση η οποία μπορεί να σας ερεθίσει όλους, δική μου. Είναι πιθανόν ότι προβλέπεται πρωθυπουργοποίηση Μητσοτάκη, όμως η πρωθυπουργοποίηση Νόβα μείωσε τις πιθανότητες το σχέδιο αυτό να παρασύρει ένα κομμάτι βουλευτών της Ένωσης Κέντρου μεγάλο, πάνω από 80 και ήταν διαθέσιμοι να στηρίξουν την κυβέρνηση ενός νέου ανθρώπου με μέλλον, με βενιζελικές ρίζες, δημοκρατικές κλπ. Αυτό δεν μπορούσε να το κάνει ο Νόβας, ένας γέρων άνθρωπος ο οποίος ήταν στη δύση του βίου του, που να φτιάξει καινούργια παράταξη; Ο δημοκρατικός λαός εξεγείρεται, διαισθάνθηκε ότι ο θρόνος ήθελε να ορίζει όχι μόνο τον πρωθυπουργό αλλά επεδίωκε να ορίζει και τον αρχηγό της δημοκρατικής παράταξης. Η λαϊκή αντίδραση ήταν κολοσσιαία, η κυβέρνηση Νόβα δεν πήρε την πλειοψηφία, δηλαδή δεν πήρε ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή, όπως και η κυβέρνηση Τσιριμώκου που ακολούθησε. Η πρωθυπουργοποίηση Τσιριμώκου έφερε βέβαια αναστάτωση μέσα στο Σοσιαλιστικό Σύνδεσμο αλλά και στην Ένωση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, αλλά διεγράφη και από τα δύο. Ευχαριστιέμαι ακόμα που το κάναμε αυτό. Δεν ήταν και τόσο καταστατικές οι δύο διαγραφές, δεν βλέπω που βρήκαμε το δικαίωμα να τους διαγράψουμε, το βρήκαμε, το κάναμε, ένα σωρό καλοί νομικοί. Από την Ένωση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη διεγράφησαν όλα τα μέλη της που έγιναν υπουργοί όπως ο Τσιριμώκος, όπως ο Στεφανόπουλος.

Οι σοσιαλιστές πρωταγωνιστούν στην κινητοποίηση με την Ένωση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη και με τον ΠΑΗΔΗΣ. Τι είναι ο ΠΑΗΔΗΣ; Πανελλήνιος Αγώνας ….(ΝΑ ΠΡΟΣΤΕΘΕΙ) Δημοκρατίας και του Συντάγματος. Ο Ανδρέας Παπανδρέου εμφανίζεται τότε στην αριστερά της Ένωσης Κέντρου και διαφωνεί αλλά δεν εκδηλώνει τη διαφωνία του με την ψήφο του, όπως η συμφωνία Γεωργίου Παπανδρέου-Κανελλοπούλου κατέληξε στο σχηματισμό της κυβέρνησης Παρασκευόπουλου. Οι δύο γέροντες αρχηγοί πήραν είδηση ότι δεν πάνε τα πράγματα κάπως καλά. Κάνανε μια συμφωνία, δεν την έδωσαν στη δημοσιότητα γιατί φοβόταν ο Γεώργιος Παπανδρέου ότι θα τιναχτούν όλα στον αέρα. Το αδιέξοδο το γνώριζε ο Γεώργιος Παπανδρέου ο οποίος σε σχετική συνάντηση με εκπροσώπους της ΣΔΕ ανάμεσα στους οποίους ο Σωμερίτης, εγώ, ο Αντώνιος Δροσόπουλος, θυμάμαι ότι στα επειδή τα λέμε καλά, στο δια ταύτα δεν τα λέμε. Το δια ταύτα έμενε ανίσχυρο σε σχέση με τα επειδή. Δηλαδή ζητάμε εκλογές διότι όλα αυτά τα έχει κάνει ο βασιλιάς, καταπάτησε το Σύνταγμα κλπ.

Ο Παπανδρέου συνέχισε τον αγώνα για τη δημοκρατία με την εσωτερική δικαιολογία ότι τον αγώνα αυτόν δεν μπορεί να τον αφήσει διότι θα τον πάρουν στα χέρια του οι κομμουνιστές. Μας το είπε και αυτό εκείνη τη μέρα, έτσι θυμάμαι. Είχε και ο ίδιος τις στενόχωρες στιγμές με τον υιό του εξαιτίας της πολιτικής που ακολουθούσε. Σε εκείνη τη φάση η Σοσιαλιστική Δημοκρατική Ένωση συμμετέχει με όλες της τις δυνάμεις και ως ΣΔΕ, και ως Ένωση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, και ως ΠΑΗΔΗΣ ενσωμάτωσε στην ουσία όλους τους δημοκρατικούς συλλόγους δικηγόρων και άλλους. Μας βοηθάει και η συστέγαση και ο ΠΑΗΔΗΣ συστεγάστηκε στα γραφεία μας. Κάποια στιγμή, επειδή η συμφωνία Γεωργίου Παπανδρέου-Κανελλοπούλου ήταν γνωστή αλλά δεν είχε ανακοινωθεί επισήμως, η ΕΡΕ αποφασίζει μαζί με τον αρχηγό της ότι το αδιέξοδο θα λυθεί με εκλογές που θα έκανε κυβέρνηση δική της υπό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Βεβαίως και οι αποστάτες έκαναν ότι μπορούσαν με τις δυνάμεις που διέθεταν στον κρατικό μηχανισμό για να καταστήσουν το βίο αβίωτο της κυβέρνησης Παρασκευοπούλου. Και ο Στεφανόπουλος που προηγήθηκε, με ελάχιστες θετικές ψήφους είχε μείνει, ήταν δε έρμαιο αυτές οι δύο κυβερνήσεις του Στεφανόπουλου και του Παρασκευόπουλου λιγότερο της βουλιμίας των βουλευτών, όχι πρώτης τάξεως αλλά διαφόρων τύπων οι οποίοι κοίταζαν ή τα προσωπικά τους συμφέροντα, ή τα συμφέροντα της εκλογικής τους πελατείας ή οποιοδήποτε άλλο.

Σε εκείνη την εποχή η πολιτική της ΕΔΑ δεν είναι καθορισμένη, είναι μια στιγμή υπέρ μιας δημοκρατικής διεξόδου και να βρούμε μία λύση διότι η σύγκρουση δε θα βγει σε καλό, κάποιοι άλλοι που κάναν τα γνωστά. Φαίνεται ότι υπήρχε μία σύγκρουση ανάμεσα σε παράγοντες της ΕΔΑ που αργότερα είδαν το φως τους στο ΚΚΕ Εσωτερικού ή και σε κακή, καλή επικοινωνία των δύο πλευρών, της Μόσχας κλπ.

Η Σοσιαλιστική Ένωση η οποία το 63 λαμβάνει μέρος και πήραμε και εμείς τους χίλιους ψήφους μας ως μέτρο της εμπιστοσύνης που μας έδειξε ο ελληνικός λαός, στις δεύτερες εκλογές υποστηρίζει την Ένωση Κέντρου κριτικά πάντα. Και εντωμεταξύ μετά τις δεύτερες εκλογές η Σοσιαλιστική Ένωση, ο Σοσιαλιστικός Σύνδεσμος που συνεχίζει να υπάρχει και η Σοσιαλιστική Λέσχη, μία άλλη σοσιαλιστική ομάδα η οποία εξέδιδε και το περιοδικό ‘Διεθνής Ζωή’ με το οποίο δε συμφωνούσαμε, ενοποιούνται και κάνουν τη Σοσιαλιστική Δημοκρατική Ένωση το 64. Το 64 βγήκανε άλλα έξι τεύχη της Σοσιαλιστικής Φωνής, τα πρώτα που είχανε βγει ήταν πενήντα, περίπου δεκαπενθήμερα. Αυτό θεωρήθηκε καλό για το μέλλον του δημοκρατικού σοσιαλισμού στην Ελλάδα.

Τα γεγονότα της Αποστασίας αναστάτωσαν το σύμπαν, πήραν άλλη μορφή και εμφανίζεται από τότε, τουλάχιστον όχι δημοσία, ως μία καινούρια αριστερά που δημιουργείται στην Ελλάδα ο Αντρέας Παπανδρέου και το κόμμα του. Για όλα αυτά φίλοι και σύντροφοι θα τα ξαναπούμε μια άλλη φορά, εφ’ όσον και ο ‘Πουλαντζάς’ έχει τη διάθεση να μας ακούσει.



Ινστιτούτο ΝΙΚΟΣ ΠΟΥΛΑΤΖΑΣ

Τετάρτη, Σεπτεμβρίου 19, 2007

Fair Trade στη Θεσσαλονίκη

Στις 26 Σεπτεμβρίου εγκαινιάζεται το κατάστημα Altromercato της Fair Trade Ελλάς

στην οδό Βύρωνος 6 (πλησίον πλατείας Ναυαρίνου), ώρα 19.30 μ.μ.

«Ύστερα από έναν χρόνο πολύτιμης εμπειρίας που αποκομίσαμε από το κατάστημα της Αθήνας αλλά και την αγάπη και τη θερμή αποδοχή από τον κόσμο συνεχίζουμε το έργο μας και την προσπάθειά μας με πολύ διάθεση και όρεξη», δηλώνει η πρόεδρος της οργάνωσης Marina Sarli.

Αυτό το καινούργιο μη κερδοσκοπικό κατάστημα είναι το αποτέλεσμα της εκδήλωσης ενδιαφέροντος από το κοινό και τους καταναλωτές της Θεσσαλονίκης. Σε διάφορες εκδηλώσεις, φεστιβάλ και κρατώντας συχνή επικοινωνία με τα γραφεία μας στην Αθήνα έχουν εκφράσει επανειλημμένως την ανάγκη να έχουν το δικό τους σημείο αναφοράς για τις υπεύθυνες αγορές τους.

Το μεγάλο βήμα για την έναρξη έγινε με την αμέριστη υποστήριξη από την ομάδα της Θεσσαλονίκης με επικεφαλής τον Χαράλαμπο Παπαϊωάννου, την Πολίνα Μουσιάδου, την Μαρία Απειρανθίτου και τον Κώστα Κεσανλή, στους οποίους βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό η οργάνωσή μας.

Όπως στην Αθήνα έτσι και στη Θεσσαλονίκη, το κατάστημα Altromercato σκοπεύει να γίνει τόπος συνάντησης για εθελοντές, καταναλωτές και για όσους αναζητούν μια επιλογή που θα εκφράζει την καθημερινή τους στάση απέναντι στα προβλήματα της φτώχειας, της ισόρροπης ανάπτυξης και του σεβασμού του ανθρώπου. Μια συνηθισμένη και επαναλαμβανόμενη πράξη, όπως οι καθημερινές μας αγορές, γίνεται αμέσως πιο σημαντική όταν μάθουμε πως προβλήματα, όπως εκμετάλλευση, φτώχεια και κοινωνική αδικία, κρύβονται σε πολλά από τα προϊόντα που αγοράζουμε. Είναι καιρός να αρχίσουμε να ελέγχουμε αν οι μέθοδοι και οι συνθήκες παραγωγής ενός προϊόντος ανταποκρίνoνται στις δικές μας ηθικές αξίες και να επιλέγουμε με βάση αυτές τι αγοράζουμε.

Το δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο (fair trade) αποτελεί μια ιδέα και ένα κίνημα. Η ιδέα προέρχεται από την πεποίθηση ότι το παγκόσμιο εμπόριο δεν χρειάζεται να αγνοεί ανθρώπους εστιάζοντας μόνο στους κανόνες ζήτησης και προσφοράς, αλλά μπορεί και να εμπλουτιστεί από τις υψηλές αρχές της δικαιοσύνης και της ηθικής. Σε αντίθεση με το συμβατικό διεθνές εμπόριο, το δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο στοχεύει στον περιορισμό της φτώχειας και στη βιώσιμη ανάπτυξη των οικονομικά μη προνομιούχων και περιθωριοποιημένων παραγωγών του αναπτυσσόμενου κόσμου, προστατεύοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον και εξασφαλίζοντας ίσες ευκαιρίες μεταξύ των δύο φύλων, υγιείς και ασφαλείς συνθήκες εργασίας και υψηλή ποιότητα προϊόντων. Η πιστοποίηση των παραγωγών και των προϊόντων τους γίνεται από οργανισμούς πιστοποίησης υπεύθυνους για το διαρκή έλεγχο των παραγωγών, των εισαγωγέων και των εμπόρων που έχουν άδεια να χρησιμοποιούν ετικέτες fair trade, προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι τα προϊόντα τους σέβονται αυστηρά τα κριτήρια του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου.

Στο κατάστημα altromercato θα βρείτε χειροποίητα αντικείμενα και έπιπλα, βιολογικά τρόφιμα, φυσικά καλλυντικά, βιολογικά παιδικά ρούχα και παιχνίδια, χειροποίητα κοσμήματα και αξεσουάρ που συνδυάζουν την υψηλή ποιότητα και αισθητική με τις υψηλές αξίες του σεβασμού και της αλληλεγγύης που φιλοτεχνούν ένα πιο δίκαιο κόσμο. Altromercato σημαίνει «άλλη αγορά», μια εναλλακτική αγορά που μας δείχνει το δρόμο της υπέυθυνης κατάναλωσης.

FAIR TRADE ΕΛΛΑΣ

Η Fair Trade Ελλάς είναι μια μη κερδοσκοπική, μη κυβερνητική οργάνωση, που ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2004 με στόχο τη διάδοση του κινήματος του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου στην Ελλάδα και την εκπαίδευση ενσυνείδητων και υπεύθυνων καταναλωτών.

· Προωθεί πιστοποιημένα προϊόντα fair trade στην ελληνική αγορά μέσα από τη λειτουργία μη κερδοκοπικών καταστημάτων και τη συμμετοχή μας σε σχετικές εκθέσεις και φεστιβάλ.

· Αναπτύσσει δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης της κοινής γνώμης και εκπαιδευτικά προγράμματα στα σχολεία.

· Συμμετέχει σε αναπτυξιακές συνεργασίες με στόχο την τοπική ανάπτυξη και την επιμόρφωση παραγωγών σε αναπτυσσόμενες χώρες.

Από το Μάρτιο του 2005 αρχίζει να δραστηριοποιείται το μη κερδοσκοπικό κατάστημα Altromercato στην Αθήνα με την υποστήριξη δεκάδων εθελοντών. Παράλληλα έχει την ευθύνη της υλοποίησης των εξής δράσεων:

· το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ταξιδεκπαιδεύουμε ένα δίκαιο και αλληλέγγυο κόσμο» το οποίο διενεργείται στα πλαίσια της αναπτυξιακής εκπαίδευσης της ΥΔΑΣ του Υπουργείου Εξωτερικών και στοχεύει στην ευαισθητοποίηση της ελληνικής κοινής γνώμης και ειδικά των νέων και μαθητών σχετικά με τις αρχές του δίκαιου εμπορίου και την ανάγκη υιοθέτησής τους με σκοπό να καταπολεμηθεί η φτώχεια διεθνώς.

· Πρόγραμμα EVS. Πρόκειται για φιλοξενία εθελοντών από όλα τα μέρη του κόσμου διάρκειας 6 μηνών για την προώθηση του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου. Αποστολή ελλήνων εθελοντών στην Ευρώπη και σε αναπτυσσόμενες χώρες για εθελοντική εργασία διάρκειας από 6 έως 12 μήνες.

· Καμπάνιες εναντίον της φτώχειας.

Η Fair Trade Hellas από το 2005 έγινε το ελληνικό μέλος του διεθνούς συνεταιρισμού CTM Altromercato, ενώ βρίσκεται στη διαδικασία έγκρισης αιτήσεως ως νέο μέλος της IFAT.

Fair Trade Ελλάς

Νίκης 30, 10557 Αθήνα

+30 210 3614070

info@fairtrade.gr

www.fairtrade.gr

Altromercato F.T.H.

Βύρωνος 6, 54622 Θεσσαλονίκη

+30 2310 241648

thessaloniki@fairtrade.gr


Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

Οι ρίζες του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου μπορούν να αναζητηθούν στο παρελθόν σε εγχειρήματα που ξεκίνησαν από εκκλησίες στη Νότιο Αμερική και στην Ευρώπη στα τέλη του 1940. Στόχος τους ήταν να προσφέρουν ανακούφιση σε πρόσφυγες και σε άλλες κοινότητες ανθρώπων χτυπημένες από τη φτώχεια, πουλώντας τις χειροτεχνίες τους στις Βόρειες αγορές. Συγκρινόμενες με τις δομές του συμβατικού εμπορίου, αυτές οι Οργανώσεις Εναλλακτικού Εμπορίου (ATOs) προσέφεραν μεγαλύτερες απολαβές στους παραγωγούς του αναπτυσσόμενου κόσμου μέσω του άμεσου εμπορίου και των δίκαιων τιμών.

Η πιστοποίηση των αγαθών του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου ξεκίνησε στην Ολλανδία το 1988, σαν απάντηση στην κατακόρυφη πτώση των τιμών στην παγκόσμια αγορά του καφέ. Η υπέρ-δίκαια σφραγίδα ξεκίνησε αργότερα στη Γερμανία. Σήμερα, 19 χώρες έχουν τις δικές τους πρωτοβουλίες ετικετοποίησης, που λειτουργούν με τα ίδια κριτήρια υπό την αιγίδα του Οργανισμού Ετικετοποίησης δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου.

Υπάρχουν πολλοί θρύλοι για την ιστορία του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου.

Κάποιοι λένε ότι οι Αμερικάνοι ήταν οι πρώτοι με τα Δέκα Χιλιάδες Χωριά (πρώην Αυτοβοηθούμενοι Τεχνίτες) που άρχισαν ν' αγοράζουν κεντήματα από το Πουέρτο Ρίκο το 1946, και η SERRV που ξεκίνησε τις συναλλαγές με φτωχές κοινότητες στο Νότο στα τέλη του 1940. Το πρώτο επίσημο κατάστημα "δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου" το οποίο πουλούσε αυτά και διάφορα άλλα είδη άνοιξε το 1958 στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τα πρώτα ίχνη του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου στην Ευρώπη χρονολογούνται από τα τέλη του 1950, όταν η Oxfam UK άρχισε να πουλά χειροτεχνίες που έφτιαχναν Κινέζοι πρόσφυγες στα μαγαζιά της. Το 1964 δημιούργησε τον πρώτο Οργανισμό δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου. Παράλληλα, πρωτοβουλίες γινόταν και στην Ολλανδία και το 1967, ιδρύθηκε ο εισαγωγικός οργανισμός Fair Trade Organisatie.

Το ίδιο χρονικό διάστημα, ομάδες του Τρίτου Κόσμου από τη Δανία άρχισαν να πουλάνε ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο με το μήνυμα: "Αγοράζοντας ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο προσφέρετε στους ανθρώπους στις φτωχές χώρες μια θέση στον ήλιο της ευημερίας". Αυτές οι ομάδες συνέχισαν με το να πωλούν χειροτεχνίες από το Νότο, και το 1969 το πρώτο "Κατάστημα του Τρίτου Κόσμου" άρχισε να λειτουργεί. Τα Καταστήματα του Κόσμου (ή καταστήματα δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου όπως αποκαλούνται σε άλλα μέρη του κόσμου) έχουν παίξει κρίσιμο ρόλο στο κίνημα του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου. Όχι μόνο ιδρύουν σημεία πώλησης, αλλά επίσης είναι πολύ ενεργά στην εκστρατεία και στο ξύπνημα συνειδήσεων.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '60 και του '70 επίσης, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και κοινωνικά κινούμενα άτομα σε πολλές χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής, διέκριναν την ανάγκη για οργανώσεις δίκαιου μάρκετινγκ, οι οποίες θα παρείχαν συμβουλές, βοήθεια και υποστήριξη σε μη προνομιούχους παραγωγούς. Πολλές τέτοιες Νότιες Οργανώσεις δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου ιδρύθηκαν και δημιουργήθηκαν σύνδεσμοι με τις καινούριες οργανώσεις του Βορρά. Αυτές οι σχέσεις βασίζονταν στον συνεταιρισμό, στο διάλογο, στη διαφάνεια και στον σεβασμό. Ο στόχος ήταν μεγαλύτερη δικαιοσύνη στο διεθνές εμπόριο.

Παράλληλα μ' αυτήν την κίνηση πολιτών, οι αναπτυσσόμενες χώρες οργάνωναν διεθνείς πολιτικές συζητήσεις, όπως το δεύτερο συνέδριο του UNCTAD (United Nations Conference On Trade And Development) -Συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη- που πραγματοποιήθηκε στο Δελχί το 1968, για να μεταδώσουν το μήνυμα "Trade Not Aid" -Εμπόριο όχι Βοήθεια-.

Αυτή η προσέγγιση έδωσε έμφαση στην καθιέρωση δίκαιων εμπορικών σχέσεων με το Νότο, αντί να βλέπει το Βορρά να οικειοποιείται όλα τα οφέλη και να επιστρέφει μόνο ένα μικρό μέρος αυτών των οφελών ως βοήθεια για ανάπτυξη.

Η ανάπτυξη του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου (ή εναλλακτικού εμπορίου όπως ονομαζόταν στις αρχές) από τα τέλη της δεκαετίας του '60 και μετά σχετιζόταν κυρίως με την ανάπτυξη του εμπορίου. Μεγάλωσε ως απάντηση στη φτώχεια και τις καταστροφές στο Νότο και εστίασε στην προώθηση των προϊόντων χειροτεχνίας. Οι ιδρυτές του ήταν συχνά αναπτυξιακές οργανώσεις και μερικές φορές οργανώσεις της εκκλησίας σε ευρωπαϊκές χώρες. Αυτές οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, δρώντας με τους συνεταίρους τους στο Νότο, συχνά οικονομικά και πολιτικά περιθωριοποιημένων, βοήθησαν στην ίδρυση Οργανισμών δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου στον αναπτυσσόμενο κόσμο, που οργάνωναν τους παραγωγούς και την παραγωγή, παρείχαν κοινωνικές υπηρεσίες στους παραγωγούς και έκαναν εξαγωγές στο Βορρά.

Η οργάνωση Fair Trade Hellas ξεκίνησε από την πρωτοβουλία της Marina Sarli, εθελόντριας από την Ιταλία ενός εννιάμηνου προγράμματος (Ευρωπαϊκή Εθελοντική Υπηρεσία) στο Ελληνικό Παιδικό Μουσείο, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς.

Η Marina πρόσφερε εθελοντική εργασία σε ένα κατάστημα του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου στην Ιταλία. Όταν ήρθε στην Ελλάδα, παρατήρησε ότι ήταν ελάχιστα τα άτομα που γνώριζαν για το κίνημα του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου αλλά και για τις παγκόσμιες εκστρατείες ενάντια στις μεγάλες πολυεθνικές που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα κατά τη διάρκεια ενός παραγωγικού κύκλου.

Από το 2002 έως το 2004 δημιουργήθηκε μία άτυπη ομάδα εθελοντών που συμμετείχε σε διάφορες εκδηλώσεις και φεστιβάλ. Στη συνέχεια σχεδιάστηκε μία ιστοσελίδα www.fairtrade.gr για την ενημέρωση στα ελληνικά σχετικά με το δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο αλλά και για εκστρατείες που αφορούσαν την ηθική οικονομία σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το 2004 η Fair Trade Hellas απέκτησε τη νομική μορφή της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας. Απαρτίζεται από 10 άτομα που συγκροτούν το διοικητικό συμβούλιο και τη γενική συνέλευση και λαμβάνουν αποφάσεις από κοινού. Όλοι είναι εθελοντές όπως συμβαίνει και στις τοπικές ομάδες που έχουν ένα ρόλο συντονιστικό σχετικά με τις δράσεις σε τοπικό επίπεδο.

Στις 16 Μαρτίου του 2006 εγκαινιάστηκε το πρώτο μη κερδοσκοπικό κατάστημα της Ελλάδας στο κέντρο της Αθήνας.

Από τότε η παρουσία της οργάνωσης σε εκθέσεις, φεστιβάλ, κοινωνικά φόρουμ, πολιτιστικές εκδηλώσεις δυναμώνει όλο και περισσότερο χάρη στην αφοσίωση των ήδη πέντε εργαζομένων και των δεκάδων εθελοντών της.

Εκτός από την προώθηση των προϊόντων η Fair Trade Hellas συμμετέχει ενεργά στην αφύπνιση της κοινωνίας μέσα από την υλοποίηση του εκπαιδευτικού προγράμματος «Ταξιδεκπαιδεύουμε ένα δίκαιο και αλληλέγγυο κόσμο», που στοχεύει στην ευαισθητοποίηση της ελληνικής κοινής γνώμης και ειδικά των νέων και μαθητών σχετικά με τις αρχές του δίκαιου εμπορίου και την ανάγκη υιοθέτησής τους με σκοπό να καταπολεμηθεί η φτώχεια διεθνώς.

Συμμετέχει στο πρόγραμμα EVS της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται για φιλοξενία εθελοντών από όλα τα μέρη του κόσμου διάρκειας 6 μηνών για την προώθηση του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου αλλά και για την αποστολή ελλήνων εθελοντών στην Ευρώπη και στις αναπτυσσόμενες χώρες για εθελοντική εργασία διάρκειας από 6 έως 12 μήνες. Επίσης, λαμβάνει ενεργό ρόλο στην εκστρατεία κατά της φτώχειας.

Fair Trade Hellas

info@fairtrade.gr

www.fairtrade.gr

T/F +30 210 3614070

Marina Sarli

marina@fairtrade.gr

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ FAIR TRADE

  1. ΣΡΙ ΛΑΝΚΑ: Χειροποίητα αντικείμενα Gospel House

Η Gospel House (Γκόσπελ Χάους) είναι μια οικογενειακή επιχείρηση, που ιδρύθηκε με σκοπό τη δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης για φτωχούς και ημι-μορφωμένους νέους. Παράγει χειροποίητα διακοσμητικά αντικείμενα, ξύλινα παιχνίδια (φωτογραφ. 01 - 06) και κάρτες.

Ιστορία και σκοπός

Η « Γκόσπελ Χάους», ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1970, ενώ το 1984 ξεκίνησε να δραστηριοποιείται στα χειροποίητα αντικείμενα με σκοπό την αναβίωση και ανάπτυξη παραδοσιακών χειροποίητων μεθόδων, την προώθηση μιας βιώσιμης χρήσης πρώτων υλών και το σημαντικότερο, τη δημιουργία δραστηριοτήτων που αποφέρουν εισόδημα σε νέους ανθρώπους και γυναίκες που προέρχονται από την περιοχή Μαντάμπε. Νέοι, φτωχοί και ημι-εκπαιδευμένοι (γυναίκες και άνδρες) εκπαιδεύονται και απασχολούνται στην παραγωγή ξύλινων παιχνιδιών, σκευών και χειροποίητων διακοσμητικών αντικειμένων.

Η Γκόσπελ Χάους είναι εταιρεία περιορισμένης ευθύνης που επενδύει όλα τα κέρδη της σε κοινωνικά έργα. Όλοι οι εργαζόμενοι λαμβάνουν έναν δίκαιο μισθό, επιδόματα αδειών αλλά και επίδομα κοινωνικής ασφάλισης για στέγαση και υπηρεσίες υγείας. Η εταιρεία έχει προσλάβει άτομα και βοηθάει 9 τοπικές ομάδες τεχνιτών στην εμπορευματοποίηση των προϊόντων τους.

Παρέχει υποστήριξη (οργανωτική, οικονομική), συμβουλευτικές υπηρεσίες και εμπορικές επαφές σε συνεργάτες παραγωγούς.

Ο αριθμός των ομάδων των τεχνιτών μεγαλώνει και έχει ως συνέπεια πολλοί νέοι από διαφορετικές εθνότητες και θρησκείες να βρίσκουν εργασία στις ομάδες αυτές. Μια από αυτές τις ομάδες αποτελείται αποκλειστικά από γυναίκες.

  1. ΒΡΑΖΙΛΙΑ: CONSELHO GENERAL TRIBU SATERÈ-MAWÈ (CGTSM)

Δράση

Η CGTSM σκοπεύει να συμβάλει στη διατήρηση της μεγαλύτερης παγκοσμίως, φυσικής τράπεζας γονιδίων του άγριου φυτού γκουαρανά (guarana) και του οικοσυστήματός του. Οι σπόροι του χρησιμοποιούνται για ένα αφέψημα που έχει παρόμοιες ιδιότητες με αυτές του καφέ, χωρίς όμως να περιέχει καφεΐνη.(φωτογρ. 07-011)

Σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο, το γκουαρανά φύτρωσε από το σώμα του ιδρυτή της φυλής Sateré-Mawé.

Ιστορία

Η CGTSM, είναι η πολιτική και οικονομική οργάνωση των ιθαγενών πληθυσμών Sateré-Mawé που ζουν στην περιοχή, η οποία έχει οριστεί από τις συμβατικές αρχές ως «οικολογικό και πολιτισμικό καταφύγιο» του γκουαρανά των Sateré- Mawé. Σε 800.000 εκτάρια ο πληθυσμός τους φτάνει τα 7.000 και διαβιούν σε περισσότερα από 66 χωριά. Οι Saterè-Mawè αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα υποσιτισμού. Η έλλειψη τροφής άρχισε τη δεκαετία του ’70 κατά τη διάρκεια της περιόδου της έκρηξης του καουτσούκ, της επακόλουθης εισβολής των λευκών και, αργότερα, με την άφιξη της πετρελαϊκής εταιρείας Elf Aquitaine, κύρια αιτία των περιβαλλοντικών καταστροφών και των κοινωνικών ανισορροπιών που επακολούθησαν. Το οικοσύστημα μέσα στο οποίο ζούσαν οι ιθαγενείς πληθυσμοί υπέστη σοβαρές βλάβες και η συντηρητική οικονομία τους κατέρρευσε.

H CGTSM ιδρύθηκε με σκοπό να τους αντιπροσωπεύσει και να τους ενδυναμώσει πολιτικά. Ο βασικός στόχος είναι να δημιουργηθεί μια δυνατή αυτοδιαχειριζόμενη δομή, ικανή να συμβάλει στη λύση των προβλημάτων υγείας, εκπαίδευσης και συντήρησης και να αγωνιστεί για την αναγνώριση των δικαιωμάτων των Sateré-Mawé.

  1. ΙΣΗΜΕΡΙΝΟΣ: MAQUITA CUSHUNCHIC COMERCIALIZAMOS COMO HERMANOS (MCCH)

Δράση

O βασικός στόχος της MCCH είναι να ενθαρρύνει μια μορφή εναλλακτικής και ανεξάρτητης εμπορευματοποίησης και ανταλλαγής προϊόντων μεταξύ των πόλεων και των αγροτικών περιοχών. Η MCCH παράγει ανανά, κομπόστες με «φρούτα του πάθους» και guayaba, αποξηραμένα μανιτάρια, τη ζάχαρη «Dulcita» (φωτογρ.012-013), και μια μεγάλη ποικιλία από χειροτεχνίες: καλάθια και καπέλα, δερμάτινα είδη (ζώνες, τσάντες, σακίδια), βαμβακερά (υφαντά κουζίνας, θήκες για ψωμί, πουκάμισα, γιλέκα και παντελόνια), ξυλοτεχνίες (μουσικά όργανα, διακοσμημένα ξύλινα ζωάκια) και μάλλινα (πουλόβερ, χαλιά και ταπετσαρίες).

Ιστορία

Η MCCH ιδρύθηκε το 1985 από έναν Ιταλό ιερέα, με στόχο να προμηθεύσει τους ανθρώπους που ζούσαν στις φτωχογειτονιές του Κίτο με τα βασικά είδη τροφής, που παράγονταν από τοπικούς μικροκαλλιεργητές. Σε απάντηση στο αυξανόμενο κόστος ζωής, ο αριθμός των καταστημάτων των χωρικών, τα «tiendas populares» («λαϊκά μαγαζιά»), που πουλούσαν βασικά είδη διατροφής σε προσιτές τιμές, μεγάλωσε. Η MCCH ξεκίνησε να εμπορευματοποιεί χειροτεχνίες αμέσως μετά.

Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα των τοπικών μικροτεχνιτών είναι η απευθείας πρόσβαση στην αγορά. Οι περισσότεροι από αυτούς βασίζονται σε τοπικούς μεσάζοντες, οι οποίοι αγοράζουν τα προϊόντα τους σε τιμές που είναι συχνότατα κάτω του κόστους παραγωγής.

Σήμερα η MCCH είναι ένας συνεταιρισμός καταναλωτών και μάρκετινγκ, με ομάδες παραγωγών κατά μήκος όλης της χώρας, που περιλαμβάνει πάνω από 400 οργανώσεις, 21 επαρχίες και περισσότερους από 260.000 ανθρώπους. Στα μέλη της η MCCH προσφέρει εμπορικές και οικονομικές υπηρεσίες.

«Maquita Cushunchic Comercializamos Como Hermanos» σημαίνει «Ας ενώσουμε τα χέρια μας να εντάξουμε τα προϊόντα μας στην αγορά σαν αδέρφια». Ο βασικός στόχος της MCCH, είναι να προωθήσει την αλληλεγγύη ανάμεσα στους τοπικούς παραγωγούς και να επιβλέπει τη συλλογική εμπορευματοποίηση των προϊόντων.

4.Αιθιοπία: Sidama Coffee Farmers Cooperative Union (SCFCU)

Η Sidama Coffee Farmers Cooperative Union (SCFCU) είναι ένας νέος συνεταιρισμός που στοχεύει να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής των μικρών παραγωγών του καφέ της Αιθιοπίας.

Μοναδική ανάμεσα στις αφρικάνικες χώρες, η μοναρχία της Αιθιοπίας κατάφερε να διατηρήσει την ανεξαρτησία της κατά τη διάρκεια της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στην Αφρική, με εξαίρεση την ιταλική κατοχή (1936-1941). Έχοντας δημοκρατία από το 1975, η Αιθιοπία υποτάχθηκε σε ένα φιλοσοβιετικό δικτατορικό καθεστώς, το οποίο ανατράπηκε το 1991 από το Δημοκρατικό επαναστατικό μέτωπο του λαού της Αιθιοπίας. Τότε οι ήδη εξαιρετικά δύσκολες οικονομικές συνθήκες επιδεινώθηκαν και άλλο από την εξαντλητική διαμάχη με τη Σομαλία και με την Ερυθραία (η οποία μετά από τριαντάχρονο αγώνα για την απελευθέρωση κατάφερε να αποκτήσει την ανεξαρτησία της το 1993). Από εκεί γεννήθηκαν συγκρούσεις για τα σύνορα μεταξύ Αιθιοπίας και Ερυθραίας, και ο πόλεμος εξερράγη το 1998. Η ειρήνη τελικά υπογράφθηκε το 2000.
Σήμερα η Αιθιοπία είναι μία από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου με μία οικονομία βασισμένη πρωταρχικά στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Συνεχώς αντιμετωπίζει κρίσεις από τις περιόδους ξηρασίας.
Η μακροβιότητα είναι από τις πιο χαμηλές στον κόσμο. Μόνο το ένα τέταρτο των οικογενειών έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό και μόνο το 6% έχει πρόσβαση σε κατάλληλες υγειονομικές υπηρεσίες. Ο υποσιτισμός είναι από τις πιο συχνές αιτίες τις παιδικής θνησιμότητας.

Ιστορία της Sidama Union

Κατά τη διάρκεια του σοσιαλιστικού καθεστώτος, οι παραγωγοί του καφέ αναγκάζονταν να είναι μέλη ενός μοναδικού συνεταιρισμού στον οποίο πουλούσαν όλο τον καφέ τους. Την εμπορευματοποίηση του καφέ τη διαχειριζόταν αποκλειστικά το κράτος. Ωστόσο, μετά το 1991 οι κανονισμοί χαλάρωσαν λίγο, επιτρέποντας στους παραγωγούς να πουλούν καφέ και χωρίς να είναι μέλη ενός συνεταιρισμού.

Η Sidama Coffee Farmers Cooperative Union ιδρύθηκε το 2001 με κύριο σκοπό να δημιουργήσει έναν άμεσο σύνδεσμο μεταξύ των παραγωγών του καφέ, των υπηρεσιών εξαγωγής και των πελατών. Σήμερα η Sidama Union αποτελείται από 39 συνεταιρισμούς και έχει περίπου 82.000 μετόχους.

Τα προϊόντα

Η Sidama Union εμπορεύεται καφέ (φωτογρ. 014-016) από μικρούς παραγωγούς της νότιας Αιθιοπίας. Για να διανοηθεί κανείς καλύτερα τη σημασία αυτού του προϊόντος, αρκεί να σκεφθεί πως ο καφές αντιπροσωπεύει το 75% του συνόλου των εξαγωγών της Αιθιοπίας (η ποιότητά του εκτιμάται διεθνώς). Τέλος, είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί το ότι το 95% της παραγωγής του καφέ προέρχεται από μικρούς παραγωγούς, ενώ μόνο το υπόλοιπο 5% από μεγάλες φυτείες.

Τα κοινωνικά projects της Sidama Union

Η οργάνωση έχει δημοκρατική δομή. Υπάρχει μία γενική συνέλευση όπου ο κάθε συνεταιρισμός αντιπροσωπεύεται από 2 μέχρι και 5 εκπρόσωπους. Είναι υποχρέωση της συνέλευσης να επιλέξει τρία άτομα τα οποία θα αποτελούν την επιτροπή ελέγχου. Από την αρχή της ύπαρξής της, η Sidama Union αυτοϋποστηρίζεται και αρνείται να αντλεί από κρατικές επιδοτήσεις. Συχνά χρησιμοποιεί δικές της πηγές ώστε να διατηρεί την οικονομική της ανεξαρτησία. Ως συνέπεια, οι οικονομικοί πόροι του συνεταιρισμού που θα αφιερώνονταν σε κοινωνικά projects είναι περιορισμένα προς το παρόν.

Ωστόσο, το κοινωνικό επίδομα που προέρχεται από το δίκαιο εμπόριο πηγαίνει κατευθείαν στους συγκεκριμένους συνεταιρισμούς και μάλιστα το 2004 τα μέλη δύο συνεταιρισμών (Shoye και Fero) αποφάσισαν να επενδύσουν το επίδομα για τη διάνοιξη δρόμων της περιοχής τους καθώς και για την ανακαίνιση δημοτικού σχολείου.

Χάρη στο δίκαιο εμπόριο, οι μικροί παραγωγοί της Sidama Union κατάφεραν σε πολύ σύντομη χρονική περίοδο να εξασφαλίσουν οικονομική βιωσιμότητα. Μέσω του επιδόματος από το fair trade πετυχαίνουν μία σημαντική βελτίωση των δικών τους κοινωνικών υποδομών.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

Δημιουργία ευκαιριών για τους παραγωγούς σε οικονομικά μειονεκτική θέση

Το δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο είναι μια στρατηγική για την καταπολέμηση της φτώχειας και την αειφόρο ανάπτυξη. Ο σκοπός του είναι να δημιουργεί ευκαιρίες για παραγωγούς που έχουν βρεθεί σε οικονομικά μειονεκτική θέση ή εχουν περιθωριοποιηθεί από το συμβατικό εμπορικό σύστημα.

Πληρωμή μιας δίκαιης τιμής

Μια δίκαιη τιμή στο εθνικό ή τοπικό πλαίσιο είναι αυτή που έχει συμφωνηθεί μέσα από το διάλογο και τη συμμετοχή. Καλύπτει όχι μόνο το κόστος παραγωγής, αλλά και την παραγωγή η οποία είναι κοινωνικά δίκαιη και περιβαλλοντικά σωστή. Παρέχει δίκαιη πληρωμή στους παραγωγούς και λαμβάνει υπόψη την αρχή της ίσης πληρωμής για ίση εργασία από γυναίκες και άνδρες. Οι δίκαιοι έμποροι εξασφαλίζουν άμεσα στους συνεργάτες τους και, όποτε είναι δυνατό, βοηθούν τους παραγωγούς στην πρόσβαση σε οικονομική βοήθεια πριν τη σοδειά ή την παραγωγή τους.

Συνθήκες εργασίας (Ανθρώπινα και εργασιακά δικαιώματα)

Δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο σημαίνει ασφαλές και υγιές περιβάλλον για τους παραγωγούς. Η συμμετοχή παιδιών (αν υφίσταται) δεν επιδρά δυσμενώς στην ευημερία τους, την ασφάλεια, τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες και την ανάγκη τους για παιχνίδι και συμβαδίζει με τις αποφάσεις του συνέδριου των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των παιδιών καθώς και με τους νόμους και τα πρότυπα του εκάστοτε τοπικού πλαισίου.

Περιβάλλον

Το δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο ενθαρρύνει ενεργά καλύτερες περιβαλλοντικές πρακτικές και την εφαρμογή υπεύθυνων μεθόδων παραγωγής.

Ισότητα των φύλλων

Δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο σημαίνει ότι η εργασία των γυναικών εκτιμάται κατάλληλα και ανταμείβεται. Οι γυναίκες πάντοτε πληρώνονται για τη συνεισφορά τους στην παραγωγική διαδικασία και αποκτούν δύναμη στις οργανώσεις τους.

Διαφάνεια και υπευθυνότητα

Το δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο προϋποθέτει διαφανείς διοικήσεις, οι οποίες επιδιώκουν εμπορικές σχέσεις βασισμένες στο σεβασμό και τη δίκαιη αντιμετώπιση των εμπορικών εταίρων.

Εμπορικές σχέσεις

Οι οργανισμοί Δίκαιου Εμπορίου εμπορεύονται αποβλέποντας στην κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική ευημερία των περιθωριοποιημένων μικρών παραγωγών και δεν κερδοσκοπούν εις βάρος τους. Διατηρούν μακράς διάρκειας σχέσεις βασισμένες στην αλληλεγγύη, την εμπιστοσύνη και τον αμοιβαίο σεβασμό, αρχές οι οποίες συντελούν στην προώθηση και ανάπτυξη του Δίκαιου Εμπορίου. Όποτε είναι δυνατόν οι παραγωγοί υποβοηθούνται με προκαταβολή χρημάτων ακόμη και πριν την εποχή συγκομιδής ή παραγωγής.

Κτίσιμο ικανότητας

Το δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο αποτελεί ένα μέσο για την ανάπτυξη της ανέξαρτησίας των παραγωγών. Οι σχέσεις μέσω του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου παρέχουν συνέχεια, κατά τη διάρκεια της οποίας οι παραγωγοί και οι οργανισμοί προώθησής τους μπορούν να βελτιώσουν τις διοικητικές τους ικανότητες και την πρόσβασή τους σε νέες αγορές.

Παραγωγή

Τα αγαθά του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου πρέπει να παράγονται σύμφωνα με συγκεκριμένα πρότυπα περιβαλλοντικά, υγείας και ασφάλειας:

Για συνεταιρισμούς μικρών αγροτών:

  • Δημοκρατική δομή που να επιτρέπει σε όλα τα μέλη να συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων του συνεταιρισμού.

Για φυτείες και εργοστάσια:

  • Αξιοπρεπείς μισθούς, τουλάχιστον τους κατώτερους σύμφωνα με το νόμο.
  • Επαρκή στέγαση.
  • Τα ελάχιστα όρια υγιεινής και ασφάλειας.
  • Το δικαίωμα να συμμετέχουν σε εμπορικά σωματεία.

Για τις παραγωγές όλων των ειδών:

  • Καμία παιδική ή καταναγκαστική εργασία.
  • Προγράμματα για περιβαλλοντική σταθερότητα.

Εμπόριο

  • Οι όροι συναλλαγής του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου πρέπει να περιλαμβάνουν:
  • Τιμή που να καλύπτει το κόστος παραγωγής
  • Κοινωνική ασφάλεια που να βελτιώνει τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης με την επανεπένδυση ενός ποσοστού από τα κέρδη για την ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας
  • Τμηματική πληρωμή με προκαταβολή για να αποτραπεί η χρεοκοπία των μικρών παραγωγικών οργανισμών
  • Συμβόλαια που να επιτρέπουν το μακροχρόνιο σχεδιασμό της παραγωγής.

Διασφάλιση των αρχών του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου

Οι αρχές του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου ενισχύονται από τον διεθνή οργανισμό I.F.A.T. (International Federation of Alternative Trade). Πρόκειται για έναν ανεξάρτητο, παγκόσμιο οργανισμό προστασίας και ελέγχου που ιδρύθηκε για να διασφαλίσει ένα πιο δίκαιο διεθνές εμπόριο στις επικρατούσες εμπορικές αγορές.