Τα προβλήματα που δημιουργεί η επέκταση του διαδρόμου 10/28
Πάνος Α. Ζέρβας
panosz at otenet.gr
Ζυγώνει το μέλλον, σφραγισμένη μποτίλια.
Αδειανή ή γεμάτη, ρωτούν οι γονείς.
Μαύρη, παιδιά μου, μαύρη τους λέω.
Μιχάλης Γκανάς
Περαία, Φεβρουάριος 2008
*
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Εισαγωγή
2. Γιατί η θέση του υπάρχοντος Α/Δ δεν είναι η ενδεικνυόμενη
3. Η επέκταση του 10/28 δυναμιτίζει μακροπρόσθεσμα την ανάπτυξη της περιοχής
4. Οι θέσεις του ΤΕΕ (Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας)
5. Η γνωμοδότηση του καθηγητή Κουμαντάκη
6. Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) και η μελέτη του ΕΜΠ σε
«φυσικό ομοίωμα»
7. Ερωτήματα που δεν έχουν απαντηθεί
8. Υπάρχουν αντίστοιχα παραδείγματα έργων, όπου ακολούθησε περιβαλλοντική καταστροφή;
9. Τι λέει η Ευρωπαϊκή Ένωση για τη διάβρωση των ακτών
10. Οι επιπτώσεις από το έργο, που έχουν γίνει ορατές μέχρι σήμερα
11. Η προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας και η εξέλιξη του έργου
12. Επίλογος
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
1. Τι θέλετε από αυτή τη ζωή; (Σεπτέμβριος 2005)
2. Μπάζωμα στο Θερμαϊκό; Όχι, ευχαριστώ! (Ιούνιος 2006)
3. Ανακοίνωση- έκκληση σε φορείς και πολίτες (Ιανουάριος 2008)
*
Η παρουσίαση αυτή υπάρχει σε μορφή pdf. Όποιος τη θέλει, ας μου στείλει ένα μέηλ για να του τη στείλω. Την ανεβάζω και στην καλύβα, για να τη δουν και άλλοι που τυχόν ενδιαφέρονται.
1. Εισαγωγή
Ο Νομός Θεσσαλονίκης πέρασε κι αυτός, κουτσά στραβά, από την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή και τη μεταποίηση, στην οικονομία των υπηρεσιών. Η αλλαγή αυτή, δύσκολη και επώδυνη, ούτως ή άλλως, πραγματοποιήθηκε στρεβλά, με επικυρίαρχο χαρακτηριστικό την εγγενή μιζέρια και την έλλειψη φαντασίας και προοπτικής του εντόπιου πολιτικού, επιστημονικού και οικονομικού κατεστημένου.
Η οικονομία των υπηρεσιών για έναν νομό όπως της Θεσσαλονίκης, με τη συγκριμένη ιστορία, τη δεδομένη πληθυσμιακή σύνθεση και τον βαθιά ριζωμένο κοινωνικό συντηρητισμό, ενώ απαιτεί ιδιαίτερη προσπάθεια για προσαρμογή της διαχείρισης (πολιτικής και οικονομικής) στα σύγχρονα δεδομένα, εξακολουθεί να ταλανίζεται από τις ηττοπαθείς νοοτροπίες του παρελθόντος.
Η πιο χαρακτηριστική από αυτές, ίσως, είναι η αδιαφορία και ο ωχαδερφισμός της συντριπτικής πλειοψηφίας των κατοίκων του νομού σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και της φυσιογνωμίας του τόπου, στην ύπαιθρο, στο Θερμαϊκό, στο αστικό τοπίο. Οι Θεσσαλονικείς εξακολουθούν να μην αντιλαμβάνονται ότι ο σημαντικότερος πλουτοπαραγωγικός τους πόρος, ισοδύναμος με ή και σημαντικότερος από τον ανθρώπινο παράγοντα, είναι ο ίδιος ο τόπος τους. Και παρατηρούν αδιάφοροι να υλοποιούνται έργα - εγκλήματα εις βάρος του μέλλοντος της πόλης και του νομού, όπως η Υποθαλάσσια Αρτηρία και η επέκταση του διαδρόμου 10/28, με μπάζωμα του Θερμαϊκού.
Δυστυχώς, αντί να συζητάμε για τον τρόπο που θα αναπτυχθεί ο νομός, για το πώς θα δημιουργηθούν νέες δουλειές και θέσεις εργασίας, για το πώς θα βελτιωθεί η ποιότητα ζωής στην πόλη, τα προάστια και τις επαρχίες της Θεσσαλονίκης, είμαστε υποχρεωμένοι να προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε την πλαδαρή κάστα των παλαιολιθικών/ απολιθωμένων πολιτικών, επιστημονικών και οικονομικών ελίτ του νομού, οι οποίες είναι πρόθυμες να θυσιάσουν τα σπουδαιότερα συγκριτικά του πλεονεκτήματα, δηλαδή το περιβάλλον και την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του, προκειμένου να αποκομίσουν οι ίδιες ευτελή, σε σχέση με αυτά που καταστρέφουν, οφέλη.
Το μπάζωμα του Θερμαϊκού, για να επεκταθεί ο διάδρομος προσαπογειώσεων 10/28, μπορεί να αποτελέσει σεμιναριακό υπόδειγμα παράλογου αναπτυξιακού σχεδιασμού, που καμιά σχέση δεν έχει με τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας του τόπου - αλλά και εξωφρενικής πολιτικής διαχείρισης, από το πολιτικό προσωπικό, σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής μας οργάνωσης και (σχεδόν) από όλα τα κόμματα.
Στην παρουσίαση που ακολουθεί, θα προσπαθήσω να δείξω γιατί πρέπει, ακόμα και τώρα, να προσπαθήσουμε με κάθε νόμιμο τρόπο να σταματήσουμε την επέκταση του διαδρόμου, η οποία ισοδυναμεί με καταστροφή του Θερμαϊκού κόλπου - είναι δηλαδή εξόχως αντιπαραγωγική επιλογή!
2. Γιατί η θέση του υπάρχοντος Α/Δ δεν είναι η ενδεικνυόμενη
- Γιατί η θέση του νέου αεροδρομίου της Θεσσαλονίκης πρέπει να είναι κοντά στους μεγάλους οδικούς και σιδηροδρομικούς άξονες, το λιμάνι, τη βιομηχανική ζώνη. Πρέπει να είναι όσο γίνεται πιο εύκολη η πρόσβαση από τις πόλεις της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας. Η σημερινή θέση σημαίνει πως κάθε μεταφορά ανθρώπων και εμπορευμάτων από και προς το αεροδρόμιο, υποχρεωτικά θα περάσει μέσα από την πόλη της Θεσσαλονίκης, επιβαρύνοντας το κυκλοφοριακό πρόβλημα και τη ρύπανση, με ανυπολόγιστη σπατάλη σε χρόνο και ενέργεια.
- Γιατί το υπάρχον αεροδρόμιο βρίσκεται μέσα σε κατοικημένη περιοχή, η οποία αναπτύσσεται οικιστικά με γοργούς ρυθμούς. Οι Ευρωπαϊκές πόλεις βγάζουν τα αεροδρόμιά τους έξω από τις κατοικημένες ζώνες - ακόμα και η Αθήνα και το Ηράκλειο το έκαναν.
- Γιατί ακριβώς δίπλα στο αεροδρόμιο κατασκευάζονται δύο νέα νοσοκομεία (Παιδιατρικό και Ογκολογικό), ενώ έχει ήδη δρομολογηθεί και η μεταφορά του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
- Γιατί σε λίγα μόνο χρόνια (και αφού καταστραφεί περιβαλλοντικά ο Θερμαϊκός και οι ακτές του) η Θεσσαλονίκη θα είναι υποχρεωμένη να αναζητήσει εξαρχής λύση. (Οι επιπτώσεις που θα έχει το έργο στη θάλασσα και τις ακτές «προβλέπονται» με τον πλέον ενδεικτικό τρόπο, από τη δραματική κατάσταση στη Σκάλα των Νέων Επιβατών, αλλά και την καταστροφή μεγάλου τμήματος των απέναντι ακτών [της Πιερίας] από έργα πολύ μικρότερης έκτασης που έγιναν εκεί)
- Γιατί θέτει υπό αμφισβήτηση το μέλλον διάφορων ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη θάλασσα και τις ακτές του Κόλπου (αλιεία, υδατοκαλλιέργειες, τουρισμό, αλιεία οστράκων, αναψυχή κλπ) - με απροσδιόριστες οικονομικές επιπτώσεις για χιλιάδες εργαζομένους και επαγγελματίες.
- Γιατί ακόμα και όταν (αν) κατασκευαστεί η εξωτερική περιφερειακή, τα περισσότερα από τα προβλήματα που αναφέρθηκαν θα εξακολουθούν να υφίστανται.
- Γιατί υπάρχει σοβαρό πρόβλημα καθίζησης, στον ήδη υφιστάμενο διάδρομο 10/28, καθώς οι κτιριακές υποδομές στηρίζονται σε σαθρό έδαφος. Η επιβάρυνση με τα έργα της επέκτασης πιθανόν θα οξύνει το πρόβλημα - και δεν έχουμε υπόψη μας να έχει εκπονηθεί καμιά σχετική γεωλογική μελέτη. Καμιά μελέτη δεν υπάρχει επίσης για το αν και κατά πόσο θα επηρεαστεί το ενεργό τεκτονικό ρήγμα του Ανθεμούντα, που περνάει από την περιοχή - και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες για τις κατοικημένες περιοχές.
- Γιατί ειδικά ο διάδρομος 10/28, λόγω της φοράς του, είναι εκτεθειμένος σε όλους τους επικρατούντες πλάγιους ανέμους, ενώ οι κύριοι διάδρομοι, σε όλα τα αεροδρόμια, έχουν κατεύθυνση προς τον επικρατούντα κύριο άνεμο.
Για τους λόγους αυτούς (και άλλους που παραλήφθηκαν) η συντριπτική πλειοψηφία των θεσμικών παραγόντων και των επαγγελματικών οργανώσεων της περιοχής (και ορισμένοι βουλευτές) έχουν ταχθεί δημόσια υπέρ της μεταφοράς του Α/Δ της Θεσσαλονίκης δυτικά, συμφωνώντας ουσιαστικά με τη διαπίστωση ότι η επέκταση του 10/28 είναι έργο χωρίς μέλλον. Ωστόσο, οι διαπιστώσεις τους αυτές δεν μετατράπηκαν ως τώρα σε συνεπή πολιτική στάση, απέναντι στις κυβερνητικές επιλογές. Όλοι φαίνεται πως αναγνωρίζουν ότι το έργο που γίνεται είναι άχρηστο για τη Θεσσαλονίκη και τη Βόρεια Ελλάδα, αλλά …ως εκεί!
3. Η επέκταση του 10/28 δυναμιτίζει μακροπρόθεσμα την ανάπτυξη της περιοχής
Το ερώτημα στο οποίο θα πρέπει να απαντήσουμε είναι αν θέλουμε ανάπτυξη για την Ανατολική Ακτή με προστασία (και αποκατάσταση) του Θερμαϊκού ή «ανάπτυξη» με μετατροπή του κόλπου σε ανοιχτή χαβούζα και τσιμεντάρισμα των ακτών. Θέλουμε να διατηρήσουμε τα μοναδικά σε ομορφιά (και τελευταία εναπομείναντα, περιμετρικά του κόλπου, για το νομό Θεσσαλονίκης) οχτώ χιλιόμετρα αμμουδιάς, από την Περαία ως την Αγία Τριάδα και να τα αξιοποιήσουμε, διατηρώντας τα, ως βάση για την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής; Δεχόμαστε ότι η καθαρότητα των νερών του Θερμαϊκού και η διατήρηση της ακτογραμμής αποτελούν αδιαπραγμάτευτα δεδομένα για οποιονδήποτε αναπτυξιακό, οικιστικό κλπ σχεδιασμό;
Αν οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα είναι καταφατικές, τότε η αντίθεση με το μπάζωμα του Θερμαϊκού, για την επέκταση του 10/28, είναι αυτονόητη. Γιατί, όπως έχει τονιστεί από πολλούς ειδικούς, οι βασικές επιπτώσεις από το έργο αυτό θα είναι η παρεμπόδιση του φυσικού αυτοκαθαρισμού του Θερμαϊκού, με την παρεμβολή ανυπέρβλητου εμποδίου στην κίνηση των ρευμάτων, και η δραματική αλλοίωση της φυσιογνωμίας της ακτογραμμής.
Παράλληλα, σε περίπτωση μεταφοράς του Α/Δ σε άλλη θέση, ανοίγονται πραγματικά εκπληκτικές προοπτικές ανάπτυξης, αν αξιοποιηθούν σωστά τα 5.500 στρέμματα παραθαλάσσιας έκτασης που ελευθερώνονται. Θα μπορούσαν, ενδεικτικά, με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον, να χωροθετηθούν εκεί δραστηριότητες και εγκαταστάσεις που τόσο πολύ χρειάζεται η Θεσσαλονίκη: πίστα ασφαλούς εκπαίδευσης στην ασφαλή οδήγηση, εγκαταστάσεις αεραθλητισμού, ακαδημίες ναυταθλητισμού, ποδηλατοδρόμιο, κολυμβητήρια, συνεδριακά και πολιτιστικά κέντρα, ιππικός όμιλος, πάρκα, μεταφορά της ΔΕΘ για να αποκτήσει και το κέντρο της Θεσσαλονίκης λίγα στρέμματα πράσινου - και πολλά άλλα. Αυτά, σε συνδυασμό με τη μεταφορά του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, το πανεπιστήμιο της Ν. Μηχανιώνας και τα νέα νοσοκομεία που χτίζονται στην περιοχή, θα μπορούσαν να απογειώσουν την οικονομία όχι μόνο της περιοχής, αλλά ολόκληρης της Θεσσαλονίκης.
Ας κρατήσουμε στα υπόψη, ότι η επέκταση του 10/28 αναστέλλει οριστικά αυτές τις αναπτυξιακές δυνατότητες και ανοίγει το δρόμο σε άλλες, εξαιρετικά επισφαλείς, όπου το μπετόν θα αντικαταστήσει τις ακρογιαλιές της Ανατολικής Ακτής. Η τοποθέτηση μας απέναντι στην επέκταση του διαδρόμου 10/28 ισοδυναμεί με την επιλογή σε τι τόπο και με τι τρόπο επιλέγουμε να ζήσουμε, εμείς και τα παιδιά μας.
4. Οι θέσεις του ΤΕΕ (Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας)
Ο κατ’ εξοχήν υπεύθυνος επιστημονικός φορέας, το ΤΕΕ (Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας) έχει τοποθετηθεί επίσημα και δημόσια για το έργο της επέκτασης του 10/28. Στις 27/10/2005, η Διοικούσα Επιτροπή, απέστειλε επιστολή στον ΥΠΕΧΩΔΕ κ. Σουφλιά, με θέμα Θέμα: Επέκταση διαδρόμου προσαπογειώσεων αεροσκαφών 10-28 του αεροδρομίου «Μακεδονία». Τη διερεύνηση της όλης υπόθεσης ανέλαβε πενταμελής ειδική επιτροπή «έμπειρων στελεχών», προκειμένου να ενημερωθεί και να τοποθετηθεί για την πορεία εξέλιξης του έργου. Η Επιτροπή παρουσίασε ένα πλήρες ιστορικό της πορείας του έργου, από το 1996 έως τον Οκτώβριο του 2005.
Στη Επιστολή περιέχονται τα ακόλουθα ενδιαφέροντα στοιχεία, τα οποία σε ορισμένα σημεία σχολιάζω, με πλάγια γράμματα. Ό,τι βρίσκεται μέσα σε αγκύλες [ ] είναι ακριβές απόσπασμα του κειμένου που υιοθέτησε το ΤΕΕ (Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας)
*
Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων βασίζεται, σύμφωνα νε την Επιτροπή του ΤΕΕ σε τρεις υποστηρικτικές μελέτες, τις ακόλουθες:
* [Η «ακτομηχανική» (παράκτια κυκλοφορία και στερεομεταφορά, διασπορά αιωρούμενων σωματιδίων κατά την κατασκευή), σύμφωνα με την οποία και με εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων προσομοίωσης, προβλέπεται μεταξύ άλλων διαβρωτική τάση της ακτής σε μήκος 1.000 περίπου μέτρων από τη Σκάλα Περαίας μέχρι τις κεραίες, της τάξης των 2-3 μέτρων περίπου σε ετήσια βάση, χαρακτηριζόμενη ως ήπια και ανατάξιμη με συγκεκριμένα μέτρα προστασίας (τεχνητός εμπλουτισμός της ακτής περιοδικά, κατασκευή κυματοθραυστών παράλληλων προς την ακτή, κατασκευή εγκάρσιων προς την ακτή βραχιόνων)
* η ωκεανογραφική (μετρήσεις ρευμάτων και μετρήσεις ποιότητας ιζημάτων) και
* η γεωτεχνική (έρευνα υλικών κατασκευής του επιχώματος και λιμενικών έργων, διερεύνηση εναλλακτικών δανειοθαλάμων και λατομικών περιοχών)].
(Σημ: η «γεωτεχνική» μελέτη έχει ήδη ανατραπεί πλήρως, καθώς εγκαταλείφθηκε η απόληψη υλικού από την περιοχή κοντά στις πηγές της Σουρωτής και στη συνέχεια προσδιορίστηκαν ως περιοχές απόληψης το Λιτόχωρο και η υποθαλάσσια περιοχή στο Μεγάλο Έμβολο)
*
Η Επιτροπή αναφέρει τη θετική γνωμοδότηση του Νομαρχιακού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης. Παραλείπει όμως να αναφερθεί στους όρους που έθεσε το Νομαρχιακό Συμβούλιο, υιοθετώντας τις ενστάσεις του Δήμου Θερμαϊκού - και οι οποίοι αγνοήθηκαν παντελώς στη συνέχεια!
*
Η Επιτροπή του ΤΕΕ μας πληροφορεί ότι: [Δύο ενστάσεις είχαν υποβληθεί κατά του 1ου πρακτικού της Επιτροπής Διαγωνισμού οι οποίες απορρίφθηκαν με συγκεκριμένη απόφαση του Υπουργού και αξίζει να γίνει αναφορά στην μία εξ’ αυτών, υποβληθείσα από την Ε.Ε. «J & P ABAΞ A.E.» η οποία επικαλούνταν ότι έπρεπε να κληθεί η πρώτη μειοδότρια και η δεύτερη που προσέφερε έκπτωση 45,40% να αιτιολογήσουν τις προσφορές τους σύμφωνα με το άρθρο 30 του Π.Δ. 334/2000 ως υπερβολικά χαμηλές. Το σκεπτικό της απόφασης του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ που τις απέρριψε, το οποίο υιοθέτησε και το Ελεγκτικό Συνέδριο κρίνοντας τη νομιμότητα της διαδικασίας, ήταν ότι αποκλεισμός λόγω χαμηλής προσφοράς κατόπιν διαδικασίας αιτιολόγησης δεν προβλέπεται πλέον από τον υφιστάμενο νόμο 3263/2004 σε αντίθεση με το προϊσχύον δίκαιο]
Με άλλα λόγια, η πρώτη και η δεύτερη μειοδότρια, που έδωσαν εξωφρενικές εκπτώσεις, (υποτίθεται ότι) λειτούργησαν απολύτως μέσα στα νόμιμα πλαίσια. Αν όμως συνδυάσουμε τις εκπτώσεις με την εν συνεχεία μεταξύ τους «συνεργασία» - μήπως διακρίνουμε ότι κάτι δεν πάει καλά; Η όλη ιστορία (μεθόδευση;) ευλογήθηκε από τον κ. Σουφλιά, με την υπογραφή της σύμβασης. Για κάθε αντικειμενικό παρατηρητή, ο κ. Σουφλιάς οφείλει να εξηγήσει, κάποτε, με πειστικά πολιτικά επιχειρήματα τις αποφάσεις του. Γιατί, έστω και αν οι αποφάσεις είναι σύννομες, εξακολουθούν να είναι πολιτικά ανεξήγητες και αδικαιολόγητες.
*
Στη συνέχεια η Επιτροπή αναφέρεται στην προσφυγή του Δήμου Θερμαϊκού και φορέων της περιοχής προς το Συμβούλιο της Επικρατείας, προκειμένου να ακυρωθεί η σύμβαση (η απόφαση επρόκειτο να εκδικαστεί τον Φεβρουάριο του 2006, αλλά δεν έχει εκδικαστεί δύο χρόνια μετά): [Οι προσφεύγοντες επικαλούνται, ως πλέον σημαντικούς, τους παρακάτω λόγους :
* Η κατασκευή του έργου πρόκειται να επιφέρει μια ιδιαιτέρως εκτεταμένη και επικίνδυνη διάβρωση της παράκτιας περιοχής του Δήμου Θερμαϊκού, φαινόμενο που δεν μελετήθηκε επαρκώς από τη συνταχθείσα και εγκριθείσα ΜΠΕ.
* Το ενδεχόμενο συνολικής ανατροπής των δεδομένων της ΜΠΕ και των εγκεκριμένων Περιβαλλοντικών Όρων, στην περίπτωση απαγόρευσης χρήσης του προσδιορισμένου δανειοθαλάμου για τη λήψη των απαιτούμενων 7 εκ. κυβικών μέτρων αδρανών, στην περιοχή του Α. Αντωνίου.
* Η Υπουργική απόφαση είναι κατά παράβαση της Οδηγίας 93/37/ΕΟΚ και κακώς κατακύρωσε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού αναθέτοντας το έργο σε Ε.Ε., καθώς αυτή υπέβαλε «ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά»]
*
Η Επιτροπή του ΤΕΕ μας πληροφορεί ότι «η αίτηση αναστολής εκτέλεσης της απόφασης απορρίφθηκε από την Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ στις 15 Σεπτεμβρίου του 2005, αναφέροντας (σημ.: εννοείται η απόφαση), μεταξύ άλλων, ότι επειδή η δικάσιμος για την αίτηση ακύρωσης ορίστηκε στις 3.2.2006, οι εργασίες κατασκευής ενός έργου που θα διαρκέσουν περίπου 6 χρόνια θα βρίσκονται σε αρχικό στάδιο, χωρίς να έχουν αναπτυχθεί σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις».
Επίσης ότι: «ο Δήμος Θερμαϊκού και ο Δήμος Βασιλικών, κατέθεσαν στο Ελεγκτικό Συνέδριο (Ε.Σ.) στις 8 και 12 Σεπτεμβρίου 2005 αντίστοιχα, αίτηση ανάκλησης της πράξης του κλιμακίου του Ε.Σ. με την οποία κρίθηκε νόμιμη η απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ για την κατακύρωση του διαγωνισμού, σύμφωνα ε το άρθρο 2 του Ν. 3060/2002, η οποία συζητήθηκε στο αρμόδιο τμήμα του στις 7 Οκτωβρίου, τη δε απόφασή του μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε» (Σημ.: Το Ε.Σ. έκρινε ως νόμιμη την κατακύρωση του διαγωνισμού)
*
Στη συνέχεια, η Διοικούσα Επιτροπή του ΤΕΕ/ΤΚΜ καταλήγει στα ακόλουθα έξι συμπεράσματα:
α. [Το συγκεκριμένο έργο δημοπρατήθηκε έχοντας μια σχετική πληρότητα από πλευράς μελετών λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθός του, τις σχετικές εγκυκλίους του ΥΠΕΧΩΔΕ και τη συνήθη πρακτική στον τομέα κατασκευής των δημοσίων έργων στη χώρα μας]. (Σημ:Δεν είναι δουλειά μας να αξιολογήσουμε τις “συνήθεις πρακτικές” που εφαρμόζονται στη χώρα μας, αλλά τα παραγόμενα έργα συνήθως …μιλάνε από μόνα τους! Θα αναφέρουμε στη συνέχεια ενδεικτικά ποιές μελέτες δεν έχουν γίνει - ούτε προβλέπονται καν)
β. [Η διαδικασία διενέργειας του διαγωνισμού φαίνεται να μην έχει προβλήματα νομιμότητας, σύμφωνα με το ισχύον πρόσφατο θεσμικό πλαίσιο ανάθεσης κατασκευής των δημοσίων έργων (Ν. 3263/2004)]
γ. [Η προβλεπόμενη έναρξη κατασκευής του συγκεκριμένου έργου, έχει καθυστερήσει τουλάχιστον μια πενταετία. Οι ευθύνες για την καθυστέρηση αυτή προφανώς βαρύνουν κυρίως την προηγούμενη ηγεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ, αλλά σε κάποιο βαθμό και την παρούσα]
δ. [Οι επιπτώσεις από την κατασκευή του έργου στην παράκτια περιοχή (εξαμμώσεις, προσαμμώσεις) είναι αναμφίβολες και επιβεβαιώνονται από την ειδική υποστηρικτική μελέτη ακτομηχανικής διερεύνησης που συντάχθηκε, με βάση βέβαια μαθηματικό μοντέλο προσομοίωσης, που προβλέπει διάβρωση της ακτής 2-3 μ. σε ετήσια βάση για ένα τμήμα 1.000 περίπου μέτρων. Κατά τη γνώμη μας, πέρα από τις δυνατότητες ανάταξης της κατάστασης, ο χαρακτηρισμός αυτής της διάβρωσης ως ήπιας είναι μάλλον επιεικής, ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς ότι ένα μεγάλο μέρος της περιοχής αυτής είναι αστική, σε σχέση μάλιστα και με τον προβλεπόμενο χρόνο κατασκευής των μέτρων προστασίας (όταν διαπιστωθεί το βέβαιο φαινόμενο, μετά την κατασκευή του έργου, θα μελετηθούν και θα υλοποιηθούν τα μέτρα προστασίας).
Κατά τη γνώμη μας στο σημείο αυτό, τόσο η ΜΠΕ, όσο και οι Περιβαλλοντικοί Όροι που εγκρίθηκαν, θα έπρεπε να προβλέπουν, πριν τη δημοπράτηση του έργου, την περαιτέρω διερεύνηση και ενδεχόμενα πειραματική επιβεβαίωση της υπολογισθείσας διάβρωσης (διερεύνηση που πρόσφατα ανατέθηκε στο Ε.Μ.Π), αλλά και των έργων προστασίας της παράκτιας περιοχής. Θα έπρεπε επίσης, στην ίδια φάση να μελετηθούν οι επιπτώσεις, τόσο της πρόσχωσης των 500 περίπου στρεμμάτων για την κατασκευή του διαδρόμου 10-28, όσο και της κατασκευής των έργων προστασίας στο θαλάσσιο περιβάλλον της περιοχής (αλλοιώσεις στη θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα, μεταβολές στη θαλάσσια κυκλοφορία - ρεύματα κ.λ.π.) .
Πρέπει να σας ενημερώσουμε, ότι οι παραπάνω επισημάνσεις μας τέθηκαν υπόψη των αρμοδίων υπηρεσιών της ΥΠΑ και του ΥΠΕΧΩΔΕ, σε σχετική ενημερωτική σύσκεψη που έγινε με τους μελετητές, πριν τρία χρόνια περίπου. Είναι βέβαιο επίσης γεγονός, κατά τη γνώμη μας όμως ήσσονος σημασίας, αν και χρήζει απάντησης, ότι κανένας από τους δικαιολογημένα ενδιαφερόμενους σήμερα φορείς δεν προσέβαλε στα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια, την Μ.Π.Ε και τους Περιβαλλοντικούς όρους, ούτε την δημοπράτηση του έργου κατά τις προηγούμενες φάσεις του διαγωνισμού]
ε. [Η χρήση δανειοθαλάμου για τα αμμοχάλικα, παρά την ειδική διερεύνηση που έγινε σε συγκεκριμένη περιοχή, καλύπτεται επαρκώς σε ότι αφορά εναλλακτικές λύσεις, τόσο από τους περιβαλλοντικούς όρους, όσο και από την ειδική συγγραφή υποχρεώσεων των τευχών δημοπράτησης. Το γεγονός αυτό όμως, δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξουν καθυστερήσεις (τήρηση τμηματικών προθεσμιών) στην περίπτωση αρνητικής απόφασης του ΣτΕ για τη χρήση του δανειοθαλάμου στην περιοχή Αγ. Αντωνίου, ούτε το ενδεχόμενο δικαστικών προσφυγών του αναδόχου για την διεκδίκηση προσαύξησης της τιμής κατασκευής επιχώματος, λαμβανομένου υπόψη του είδους του έργου και της επίδρασης της συγκεκριμένης εργασίας στο συνολικό κόστος του]
στ. [Η έκπτωση που δόθηκε από τον μειοδότη 48,10% πέρα από το γεγονός της πρόβλεψης των πρόσθετων εγγυήσεων από το Ν. 3263/2004, σίγουρα δεν είναι μια μικρή έκπτωση. Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι ανάλογη περίπου έκπτωση έδωσε ο δεύτερος μειοδότης και παρόμοιες έχουν δοθεί και σε άλλα μεγάλα έργα μετά την εφαρμογή του νέου νόμου. Αποτελεί όμως απορίας άξιον το γεγονός, ότι η μειοδότης Ε.Ε «ΑΘΗΝΑ ΑΤΕ», παρότι της κοινοποιήθηκε από το ΣτΕ η προσφυγή του Δήμου Θερμαϊκού και ενώ είχε δικαίωμα παρέμβασης, δεν παρέστη στη συζήτηση για την αναστολή εκτέλεσης της Υπουργικής Απόφασης και δεν κατέθεσε τις απόψεις της, ως άμεσα ενδιαφερόμενη]
*
Ολοκληρώνοντας την επιστολή -παρέμβαση για το θέμα, το ΤΕΕ προτείνει προς τον Υπουργό κ. Σουφλιά:
α. [Να εκτιμήσει τους κινδύνους από την ανάληψη νομικών δεσμεύσεων (υπογραφή σύμβασης), πριν την εκδίκαση των υποθέσεων που εκκρεμούν στο Συμβούλιο της Επικρατείας (Μάρτιος 2006), τόσο για να μην εγερθούν αξιώσεις αποζημιώσεων από πλευράς αναδόχου, σε περίπτωση αποδοχής των προσφυγών, όσο και για να μη δημιουργηθούν προβλήματα στην απορρόφηση πόρων του Γ’ ΚΠΣ] (Σημ.: Ο κ. Σουφλιάς προχώρησε στην υπογραφή της σύμβασης, αγνοώντας τις υποδείξεις του ΤΕΕ και αναλαμβάνοντας την πολιτική ευθύνη. Οι εξηγήσεις από τη δική του πλευρά εκκρεμούν)
β. [Σε αυτό το χρονικό διάστημα και με βάση τα συμπεράσματα της διερεύνησης των επιπτώσεων στην ακτογραμμή σε φυσικό ομοίωμα που ανατέθηκε στο Ε.Μ.Π., να συνταχθεί η μελέτη των μέτρων προστασίας και να γίνει ολοκληρωμένη διερεύνηση, από οικονομική και περιβαλλοντική άποψη, των εναλλακτικών λύσεων, με πειραματική επιβεβαίωση της τελικής πρότασης επίσης. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα εκλείψουν οι φόβοι και οι όποιες υπερβολές μπορεί να ακούγονται δικαιολογημένα από τους κατοίκους της περιοχής. Εξάλλου το κόστος των έργων προστασίας έχει προβλεφθεί στις απολογιστικές δαπάνες του έργου και μπορούν να κατασκευάζονται παράλληλα με την πρόοδο της επέκτασης του διαδρόμου προσαπογείωσης αεροσκαφών]
γ. [Τέλος, θα πρέπει να επικαιροποιηθούν άμεσα από την ΥΠΑ τα δεδομένα που λήφθηκαν υπόψη κατά τη σύνταξη του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης του Αεροδρομίου Θεσσαλονίκης «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» πριν δέκα χρόνια περίπου, λαμβάνοντας υπόψη τις σημερινές προοπτικές εξέλιξης των αερομεταφορών παγκόσμια. Η διερεύνηση και προς αυτή την κατεύθυνση, κατά τη γνώμη μας έπρεπε να έχει ήδη γίνει, αλλά επιβάλλεται να γίνει έστω και τώρα, για να επιβεβαιωθεί αν εξακολουθούν να ισχύουν όσα λήφθηκαν υπόψη κατά το σχεδιασμό των τεχνικών χαρακτηριστικών του συγκεκριμένου έργου, αλλά και των επιπλέον απαιτούμενων παρεμβάσεων για τη συνολική αναβάθμιση του αεροδρομίου Θεσσαλονίκης «Μακεδονία»]
(Σημ.: Εξ ΄ όσων γνωρίζουμε, δεν έχει ανακοινωθεί καμιά τέτοια «επικαιροποίηση»)
*
Τα «συμπεράσματα» της Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΕ/ΤΚΜ είναι ιδιαίτερα εύγλωττα, έστω κι αν είναι διατυπωμένα σε εξαιρετικά προσεγμένη, «διπλωματική» γλώσσα.
Η «μετάφραση» των θέσεων του ΤΕΕ είναι η ακόλουθη: Προσέξτε πριν υπογράψετε, ξεκινάτε ένα μεγάλο έργο έτσι, ουσιαστικά χωρίς να έχει μελετηθεί επαρκώς από καμιά πλευρά του. Υπάρχει κίνδυνος για ανεξέλεγκτες και μη ανατάξιμες περιβαλλοντικές καταστροφές. Υπάρχει κίνδυνος το έργο να πάρει «κόκκινη κάρτα» από την ΕΕ. Αν υπογράψετε και ακυρωθεί στη συνέχεια η σύμβαση (όπως είναι πιθανό, λόγω των προβλημάτων που παρουσιάζει) ο ανάδοχος έχει λαμβάνειν 7 εκατομμύρια ευρώ, ως ποινική ρήτρα!
Το ΤΕΕ (Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας) ήταν σαφέστατα αρνητικό για τη σύμβαση που υπογράφτηκε - και σήμερα υλοποιείται. Αυτοί που πήραν την πολιτική απόφαση να ξεκινήσει το έργο έτσι όπως ξεκίνησε, έκριναν πως οι ίδιοι ξέρουν καλύτερα! Τα αποτελέσματα αυτής της επιλογής αρχίζουν πλέον να γίνονται εμφανή…
5. Η γνωμοδότηση του καθηγητή Κουμαντάκη
Ο Καθηγητής Ι. Κουμαντάκης είναι Διευθυντής του Εργαστηρίου Τεχνικής Γεωλογίας και Υδρογεωλογίας, του ΕΜΠ. Συνέταξε μια «γνωμοδοτική έκθεση» (και μια «συμπηρωματική») για το θέμα, μετά από παραγγελία του Δήμου Θερμαϊκού, οι οποίες κοινοποιήθηκαν τον Ιανουάριο και τον Μάιο του 2006. Τα σημαντικότερα (για εμάς) σημεία των δύο κειμένων του καθηγητή Κουμαντάκη, αναφέρονται στη συνέχεια:
*
(για το μαθηματικό μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε στην ΜΠΕ)
Η πρόβλεψη επομένως του μαθηματικού μοντέλου της ακτομηχανικής διερεύνησης για διάβρωση 2 ÷ 3 μέτρων ετησίως της ακτής από Σκάλα Περαίας έως τις κεραίες και προσάμμωση από τις κεραίες έως τον αερολιμένα, δε μπορεί να έχει την επιθυμητή αξιοπιστία για να σχεδιαστούν τεχνικά έργα προστασίας των ακτών.
(…)
Οι αβεβαιότητες ως προς τα ανωτέρω, αποτυπώνονται και στην απόφαση έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων σύμφωνα με την οποία, παράγραφος 20 «… Ιδιαίτερα πρέπει να τηρηθούν οι διατάξεις που επιβάλλουν στο φορέα διαχείρισης (του έργου) :….την λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων προς αποφυγή της προσάμμωσης βορειοανατολικά και δυτικά του έργου και της μικρής διάβρωσης της ακτής βορειοανατολικά της Περαίας μέχρι τις κεραίες.», καθώς και στην παράγραφο 55 σύμφωνα με την οποία «.. Σε περίπτωση που έγκαιρα διαπιστωθεί αλλοίωση της ακτογραμμής με κίνδυνο να κατακλυσθεί η περιοχή νοτιοανατολικά του αεροδρομίου θα πρέπει κατά προτεραιότητα να γίνουν οι απαραίτητες μελέτες και τα έργα ώστε να αποφευχθεί αυτό».
Επισημαίνεται ότι σε σημαντικό τμήμα στην περιοχή αυτή που κινδυνεύει να κατακλυσθεί, το υψόμετρο του εδάφους βρίσκεται χαμηλότερα από την επιφάνεια της θάλασσας και κατάκλυση αυτού ύστερα από διάβρωση της ζώνης που παρεμβάλλεται θα οδηγήσει σε εισχώρηση - εισβολή της θάλασσας, με πλήθος περιβαλλοντικών ανακατατάξεων, χωροταξικών μεταβολών και σημαντικότατων κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων.
Αν δεν διαγνωσθεί έγκαιρα η αλλοίωση της ακτογραμμής ο ως άνω κίνδυνος θα γίνει πραγματικότητα.
Επίσης στην εγκριτική απόφαση των περιβαλλοντικών όρων στην παράγρ. 60 αναγράφεται, μεταξύ άλλων : «… Σύμφωνα με τα πορίσματα της Ακτομηχανικής διερεύνησης (παράγραφος 7.9.2. της Μ.Π.Ε.) μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του έργου, θα πρέπει να γίνει παρακολούθηση των ρυθμών διάβρωσης της ακτής, με εποχιακές και ετήσιες τοπογραφικές και βυθομετρικές αποτυπώσεις. Στο βαθμό που κατά πάσα πιθανότητα επιβεβαιωθούν τα πορίσματα των μαθηματικών προσομοιώσεων και διερευνήσεων, θα πρέπει να ληφθούν ορισμένα τεχνικά μέτρα για την εξισορρόπηση των διαβρωτικών τάσεων, όπως: τεχνητός εμπλουτισμός ακτής, κατασκευή κυματοθραυστών, κατασκευή εγκάρσιων βραχιόνων κ.λ.π.».
Αναμενόμενη επομένως κατά τη Μελέτη και την απόφαση έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων, είναι τόσο η διάβρωση, όσο και η προσάμμωση των γειτονικών ακτών και ΄΄αντιμετωπίσιμη΄΄, σύμφωνα με την ως άνω παράγρ. 60, η διάβρωση.
Αυτού του είδους όμως η ΄΄αντιμετώπιση΄΄ θα μετατρέψει μια ωραία παραλία κολύμβησης, σε μια τραυματισμένη ζώνη με πολλών ειδών, άγνωστα σε αριθμό, έργα ΄΄προστασίας΄΄ ακτών και ΄΄λιμενικών΄΄ έργων (κυματοθραύστες) που θα αποτρέψουν την τουριστική ανάπτυξη και θα μειώσουν την αξία της γης, με κίνδυνο να μειώσουν και την έκτασή της (κατάκλυση της περιοχής ΝΑ του αεροδρομίου) αν καθυστερήσει η κατασκευή τους και αν η απόδοσή τους αποδειχθεί μη ικανοποιητική.
Όλα αυτά θα συμβούν λόγω διαταραχής της υφιστάμενης ιδιαίτερα εύθραυστης ισορροπίας του Θερμαϊκού κόλπου και ιδιαίτερα του όρμου της Θεσσαλονίκης, εξ αιτίας της επέκτασης του διαδρόμου προσαπογειώσεων 10 - 28 του αερολιμένα στη θάλασσα κατά 1000 μέτρα.
Η ισορροπία στον κόλπο και στον όρμο από πλευράς ακτογραμμής, διαμόρφωσης ακτών, μορφολογίας παράκτιων ζωνών και θαλάσσιου πυθμένα, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη και ελέγχεται από το καθεστώς διαβρώσεων, μεταφοράς και απόθεσης ιζημάτων (θαλάσσιων και χερσαίων), εκδήλωσης κατολισθήσεων, καθιζήσεων (παραθαλάσσιων - παράκτιων, αλλά και υποθαλάσσιων) και άλλων φυσικών διεργασιών. Όλα αυτά αποτελούν ένα εύθραυστο κύκλο, ο οποίος διατηρείται σε δυναμική ισορροπία μέσα στα πλαίσια του γεωλογικού χρόνο, κατά την διάρκεια του οποίου οι φυσικές διεργασίες που προκαλούν τις μεταβολές, λαμβάνουν χώρα (πραγματοποιούνται) με πολύ αργούς φυσικούς ρυθμούς. Έτσι π.χ. με την παράκτια και θαλάσσια ιζηματογένεση, κυρίως από τα υλικά των ποταμών Αξιού και Αλιάκμονα, αλλά και των άλλων μικρότερων, ένας παλαιόρμος του Θερμαϊκού που επεκτεινόταν προς τα Β - ΒΔ, μέχρι την Αρχαία Πέλλα, και το λιμάνι του Φιλίππου και Μέγα Αλεξάνδρου, πληρώθηκε κατά τους ιστορικούς χρόνους με πρόσφατα προσχωματικά γεωλογικά υλικά, δίνοντας τη σημερινή μορφή στον κόλπο και την μετατροπή του παλαιο - όρμου της Πέλλας σε πεδιάδα.
Ο Θερμαϊκός κόλπος λοιπόν και ιδιαίτερα ο όρμος της Θεσσαλονίκης είναι μια μορφή ΄΄ζωντανού οργανισμού΄΄ πολύ εύθραυστης ισορροπίας, που εύκολα η ισορροπία αυτή ανατρέπεται αν μια ανθρώπινη παρέμβαση, σαν αυτή της επέκτασης του διαδρόμου προσαπογειώσεων 10 - 28 του αερολιμένα Θεσσαλονίκης, λάβει χώρα μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα όπως αυτό που απαιτείται για την κατασκευή του.
Οι διεργασίες που θα λαμβάνουν χώρα μετά την κατασκευή του ενός χιλιομέτρου μήκους επιχώματος επέκτασης του διαδρόμου προσαπογειώσεων στη θάλασσα, θα αλλάξουν απότομα ρυθμό εξέλιξης. Οι διεργασίες πλέον θα είναι πολύ πιο γρήγορες και ο ρυθμός εξέλιξης αυτών άγνωστος.
(…)
Η προαναφερόμενη ΄΄μικρή παράκτια μετακίνηση στις περιοχές Αγ. Τριάδας και Περαίας΄΄, θα γίνει μεγάλη μετά την κατασκευή του έργου της επέκτασης του διαδρόμου προσαπογειώσεων αεροσκαφών 10 - 28 στη θάλασσα. Η μαθηματική προσομοίωση εκτίμησε ότι αυτή θα είναι της τάξης των 2 ÷ 3 μέτρων ετησίως, η έρευνα με φυσικό ομοίωμα στο Εργαστήριο Λιμενικών έργων του Ε.Μ.Πολυτεχνείου δεν έχει ολοκληρωθεί για να έχομε μία δεύτερη πρόβλεψη, με όποια αξία μπορεί ο καθ’ ένας να δίδει στις προβλέψεις των προσομοιώσεων ύστερα από όσα αναφέρθηκαν σε προηγούμενες παραγράφους της παρούσας τεχνικής έκθεσης.
Σε ότι αφορά την προσάμμωση, καμιά αναφορά δεν γίνεται στην Κ.Υ.Α. έγκρισης των σχετικών περιβαλλοντικών όρων του έργου, σε ότι αφορά το μέγεθος και την έκτασή της και τις αρνητικές επιπτώσεις που θα έχει όπου αυτή πραγματοποιηθεί, ούτε προσδιορίζονται στη ΜΠΕ επακριβώς οι ζώνες που αυτή θα λάβει χώρα, μετά την κατασκευή του έργου και ποία ΄΄έκταση΄΄ θα έχει το φαινόμενο σε κάθε θέση.
Σαν να πρόκειται για κάτι ασήμαντο, το θέμα της προσάμμωσης δεν εξετάζεται όσο θα ήταν αναγκαίο , παρ’ όλον ότι είναι γνωστό ότι οι προσαμμώσεις δημιουργούν συχνά μεγάλα προβλήματα π.χ. σημαντική μείωση του βάθους λιμανιών λόγω συσσώρευσης ιζημάτων, μεταφορά και απόθεση στην ακτή ιζημάτων μη επιθυμητής ποιότητας, επιπλεόντων απορριμμάτων κ.λ.π..
*
(για τα βυθοκορήματα)
Τα ακατάλληλα όπως χαρακτηρίζονται ανωτέρω υλικά, είναι τα βυθοκορήματα που θα προκύψουν από τις εκσκαφές που θα γίνουν στον πυθμένα της θάλασσας για την εξυγίανσή του, που αντιστοιχεί στη ζώνη θεμελίωσης του αναχώματος επέκτασης του διαδρόμου προσαπογείωσης 10 - 28. Η ποσότητα αυτών σύμφωνα με τη μελέτη είναι 1.400.000 m3 (σελ. 5 - 48 ΜΠΕ). Πρόκειται ιλυώδη και αμμοϊλυώδη υλικά κορεσμένα με θαλασσινό νερό και πλούσια σε οργανική ύλη, πιθανόν και σε βαρέα μέταλλα.
(…)
Η παράγραφος 18 των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων ορίζει ακόμη κάτι ακατόρθωτο : « … να μην αλλοιωθούν τα βάθη της περιοχής». Ζητά δηλαδή να ΄΄διασκορπισθούν στη θάλασσα΄΄ 1.400.000 m3 χωρίς να αλλοιωθεί το βάθος της συγκεκριμένης θαλάσσιας περιοχής που θα αποτεθούν τα βυθοκορήματα. Αυτό φυσικά είναι αδύνατον. Ακόμη και αν οι μεγάλες αυτές ποσότητες διασκορπιστούν σε μια τεράστια σε έκταση θαλάσσια περιοχή, αυτή θα χάσει λίγο από το βάθος της‼.
*
(για τη διάβρωση των ακτών)
Η μελέτη Ακτομηχανικής που έγινε στα πλαίσια των ειδικών υποστηρικτικών μελετών για την επέκταση του διαδρόμου προσαπογειώσεων 10-28 του αεροδρομίου «Μακεδονία» έχει καταλήξει στο συμπέρασμα (πρόβλεψη μαθηματικού μοντέλου) ότι εξαιτίας των έργων επέκτασης θα πραγματοποιείται διάβρωση της ακτής 2-3 μέτρων ετησίως, δηλαδή η ακτογραμμή θα μετατοπίζεται εις βάρος της στεριάς και η θάλασσα θα προελαύνει αντίστοιχα μέτρα προς αυτήν, στο τμήμα από τη Σκάλα Περαίας έως τις κεραίες της ΕΤ-3.
Επισημαίνομε επ’ αυτού ότι σε όλο το μήκος του εν λόγω τμήματος το προς διάβρωση υλικό είναι στο σύνολό του λεπτόκοκκη έως μεσόκοκκη, ασύνδετη χωρίς συνοχή, άμμος, πλούσια σε μικρά θαλάσσια κοχύλια και θραύσματα αυτών. Η διάβρωση των παράκτιων αυτών υλικών είναι ιδιαίτερα εύκολη, καθώς και η μεταφορά τους και απόθεσή τους σε άλλες θέσεις.
Με τα χαρακτηριστικά αυτά των προς διάβρωση υλικών, η ως άνω πρόβλεψη του μαθηματικού μοντέλου για διάβρωση 2-3 μέτρων ετησίως, είναι πολύ πιθανόν να αποδειχθεί ιδιαίτερα συντηρητική. Στην περίπτωση αυτή, αλλά ακόμη κι αν η πρόβλεψη είναι ακριβής, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα (2 έως 4 ετών) η αμμώδης παράκτια λωρίδα σε όλο της το μήκος, από Σκάλα Περαίας έως Κεραίες ΕΤ-3 και σε πλάτος μεγαλύτερο των 10 μέτρων θα έχει εξαφανισθεί από τη διάβρωση.
Με δεδομένη την σήμερα διαμορφωμένη κατάσταση στην παραλία σε όλο το μήκος της δομημένης ζώνης της Περαίας, η αμμώδης έκταση έχει πλάτος της τάξης των 10 μ. και στην ακραία της λωρίδα στα νότια αυτής έχει διαμορφωθεί ο παραλιακός πεζόδρομος της οδού Ακτής. Ο πεζόδρομος προβλέπεται να επεκταθεί σε όλη την παραλιακή ζώνη από Περαία προς Νέους Επιβάτες και Αγ. Τριάδα, μήκους περί τα 7 χιλιόμετρα, αρκετά τμήματα του ποίου έχουν ήδη ολοκληρωθεί (πεζόδρομος Κουντουριώτου στους Νέους Επιβάτες και οδός Οικονομίου στην Αγ. Τριάδα) και άλλα βρίσκονται υπό κατασκευή.
Ο μεγάλου μήκους αυτός παραλιακός πεζόδρομος, που τα ολοκληρωμένα τμήματά του αποτελούν σήμερα ό,τι ωραιότερο μπορεί να απολαύσει κάποιος, με ολόκληρο τον κόλπο της Θεσσαλονίκης σε επαφή, την πόλη της Θεσσαλονίκης και το Χορτιάτη απέναντι και την ύπαρξη κάθε είδους έργων και καταστημάτων αναψυχής, αθλητισμού, κ.τ.λ θα αρχίσει να διαβρώνεται και να καταστρέφεται από τη θαλάσσια δράση, όπου αυτή η δράση θα εκδηλώνεται έντονα διαβρωτικά, όπως στο τμήμα από Σκάλα Περαίας έως Κεραίες ΕΤ-3. Στον πεζόδρομο της οδού Ακτής υπάρχουν σήμερα ξενοδοχεία, εστιατόρια, ταβέρνες, κέντρα διασκέδασης, μπαρ, αθλητικές εγκαταστάσεις, πλατείες, μικρά λιμενικά και παράκτια έργα, κ.ά.
Αν καθυστερήσουν να ληφθούν κατάλληλα μέτρα αντιδιαβρωτικής προστασίας, ο πεζόδρομος της οδού Ακτής στην παραλία της Περαίας θα καταστραφεί και θα αρχίσουν να διαβρώνονται οι ζώνες θεμελίωσης των πολυάριθμων κτηρίων που βρίσκονται σ’ αυτήν.
Είναι προφανές ότι μέτρα προστασίας από τη διάβρωση που θα αλλοιώσουν τη χρήση αυτής της παραλίας, η οποία σήμερα αποτελεί ζώνη κολύμβησης και αναψυχής, δεν πρέπει να υιοθετηθούν και να κατασκευαστούν.
Η επέκταση της αμμώδους αυτής ακτής της Περαίας προς τα ανατολικά και βορειοανατολικά προς τις κεραίες της ΕΤ-3, αποτελεί μικρού ύψους (2-3 m) θίνη, πίσω από την οποία τα υψόμετρα του εδάφους επιτρέπουν την κατάκλυση της περιοχής από τη θάλασσα αν η θίνη αυτή καταστραφεί από τη διάβρωση, Για το λόγο αυτό και μπροστά σ’ ένα τέτοιο ενδεχόμενο κίνδυνο, η παράγραφος 55 της απόφασης έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων ορίζει τα εξής: «… Σε περίπτωση που έγκαιρα διαπιστωθεί αλλοίωση της ακτογραμμής με κίνδυνο να κατακλυσθεί η περιοχή νοτιοανατολικά του αεροδρομίου θα πρέπει κατά προτεραιότητα να γίνουν οι απαραίτητες μελέτες και τα έργα ώστε να αποφευχθεί αυτό».
Επισημαίνουμε σχετικά ότι η θίνη αυτή αποτελείται αποκλειστικά από λίαν λεπτόκοκκη άμμο και επομένως είναι ιδιαίτερα ευπαθής στη διάβρωση. Πάνω σ’ αυτήν την θίνη κατασκευάζεται σήμερα ασφαλτοστρωμένος δρόμος που οδηγεί από την Περαία στην περιοχή ΚΑΠΠΑ-2000* όπου τους προσεχείς μήνες ολοκληρώνονται τα έργα ολυμπιακών προδιαγραφών που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων κλειστό γήπεδο μπάσκετ, κλειστό κολυμβητήριο, ξενοδοχείο, εστιατόριο, μαρίνα κ.ά.
Αν η θίνη αυτή διαβρωθεί και καταστραφεί, πέραν της αναμενόμενης κατάκλυσης της πίσω από αυτήν περιοχής, θα καταστραφεί και η οδός πρόσβασης στις εγκαταστάσεις αυτές της ΚΑΠΠΑ-2000 και η προσπέλαση προς αυτές από άλλη πλευρά θα είναι αδύνατη γιατί εφάπτεται ζώνης που παρεμβάλλεται μεταξύ αυτών και του αεροδρομίου, η οποία προβλέπεται επίσης να κατακλυσθεί.
*
(για τις ζώνες προσάμμωσης)
Από όσα έχουν καταγραφεί στην προηγούμενη «Έκθεση Γνωμοδότησης» που συντάξαμε τον παρελθόντα Ιανουάριο, ως ζώνες προσάμμωσης θεωρούνται, σύμφωνα με την πρόβλεψη του μαθηματικού μοντέλου της μελέτης «Ακτομηχανική διερεύνηση» η περιοχή του αεροδρομίου μέχρι τις κεραίες της ΕΤ-3 και η περιοχή από Ν. Επιβάτες μέχρι Περαία (βλ. κεφ. 5.2.5. της ΜΠΕ). Το φαινόμενο αυτό δεν περιγράφεται σε ό,τι αφορά την έντασή του και τη χρονική εξέλιξή του, ούτε προτείνονται μέτρα και έργα προστασίας των ακτών από την προσάμμωση και βεβαίως δεν μελετούνται τέτοια έργα.
Επί του θέματος της προσάμμωσης θα μπορούσαν οι Μελετητές να έχουν μια πραγματική εικόνα του φαινομένου και όχι μόνο θεωρητική προσέγγισή του με την πρόβλεψη του μαθηματικού μοντέλου ή ακόμη και φυσικού προσομοιώματος.
Μια πραγματική εικόνα προσάμμωσης που έχει λάβει χώρα στο Δήμο Θερμαϊκού από το 1997 δίδεται στην περιοχή της Σκάλας των Νέων Επιβατών και τεκμηριώνεται σ’ αυτή την έκθεση με φωτογραφικό υλικό που παραθέτουμε στη συνέχεια. Η Σκάλα (προβλήτα) αυτή συνολικού αρχικού μήκους 120 μέτρων, κατασκευάστηκε το 1967-6 8. Αργότερα έγινε επέκτασή της κατά 80 μ. Ταυτόχρονα κατασκευάστηκαν όμοιες προβλήτες τόσο στην Περαία όσο και στην Αγ. Τριάδα. Οι τρεις αυτές προβλήτες κατασκευάστηκαν πάνω σε κολώνες, διατεταγμένες σε δύο παράλληλες σειρές που απέχουν μεταξύ τους περίπου όσο το πλάτος κάθε προβλήτας. Σε κάθε σειρά οι κολώνες απέχουν μεταξύ τους 3 μ., εδράζονται στον πυθμένα της θάλασσας και προεξέχουν από την επιφάνειά της περί τα 2,5-3 μ. Πάνω σ’ αυτές τις κολώνες εδράζεται η προβλήτα, αφήνοντας κάτω από αυτή το χώρο μεταξύ των κολωνών ελεύθερο για τα θαλάσσια ρεύματα και τον κυματισμό.
Αυτού του τύπου οι προβλήτες (σκάλες) δεν προκάλεσαν αισθητά και με εμφανείς συνέπειες προβλήματα προσάμμωσης ή διάβρωσης.
Όμως το 1997 στη Σκάλα των Νέων Επιβατών κατασκευάστηκαν, σε δύο φάσεις, κάθετα στην υπάρχουσα προβλήτα, δύο συνεχόμενα ολόσωμα (μασσίφ) επιχώματα μέσα στη θάλασσα, έτσι ώστε να δημιουργηθεί αλιευτικό καταφύγιο.
(…)
Το μικρό αυτό λιμενικό έργο-θαλάσσιο μασσίφ επίχωμα, συνολικού μήκους μικρότερου των 100 m, διατάραξε έντονα την ευπαθή ισορροπία του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος της περιοχής.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την μεταφορά και απόθεση τεράστιων ποσοτήτων λεπτόκοκκων αμμωδών υλικών, την προσάμμωση με αυτά μεγάλης έκτασης εκατέρωθεν της αρχικής προβλήτας και την μετατροπή της έκτασης της σε στεριά. Μέσα στα επόμενα τρία χρόνια από την κατασκευή του καταφυγίου, στη θέση της προβλήτας η προσάμμωση έφθασε στα 120 μ από την αρχική ακτογραμμή από την οποία “ξεκινούσε” η προβλήτα.
Δημιουργήθηκαν με τον τρόπο αυτό δύο, περίπου τριγωνικές, νέες επιφάνειες στεριάς από τα υλικά της προσάμμωσης και προφανώς μείωση του βάθους της θάλασσας μέσα στο υπόλοιπο αλιευτικό καταφύγιο.
Το γεγονός αυτό δείχνει ότι ο μέσος ρυθμός προσάμμωσης (τα πρώτα χρόνια) ήταν της τάξης των 40 μέτρων ετησίως.
(…)
Έκτοτε και μέχρι σήμερα το φαινόμενο της προσάμμωσης μένει “ζωντανό” και εντός της 5ετίας περίπου που μεσολάβησε από τον καθαρισμό (εξάμμωση) του 2000, η συνεχιζόμενη προσάμμωση ξαναγέμισε το χώρο που είχε εξαμμωθεί και ήδη προωθείται η δημιουργία νέας στεριάς και πέρα των 120 m από την αρχική θέση της ακτογραμμής.
Την τελευταία επομένως 5ετία ο ρυθμός προσάμμωσης μειώθηκε σε σχέση με την πρώτη 3ετία, παραμένει όμως ακόμη αρκετά υψηλός και σε μέση ετήσια βάση είναι της τάξης των 7 μέτρων (35 μ νέας προσάμμωσης εντός 5ετίας). Την πενταετία αυτή αποτέθηκαν περί της 150.000 m3 άμμου.
Η ως άνω περιγραφείσα κατάσταση που αφορά το φαινόμενο της προσάμμωσης στη Σκάλα των Νέων Επιβατών, δίδει μια συγκεκριμένη πραγματική εικόνα πορείας και εξέλιξής του.
Αυτή την πληροφόρηση και γνώση θα πρέπει να αξιολογήσομε και να κάνομε εκτιμήσεις για τις αναμενόμενες προσαμμώσεις μετά την επέκταση κατά 1 Km του διαδρόμου προσαπογειώσεων του αεροδρομίου και όχι την αμφίβολης αξιοπιστίας πρόβλεψη των μοντέλων.
Συμπερασματικά, διαπιστώνεται ότι το φαινόμενο της προσάμμωσης όπως αποδεικνύεται από το υφιστάμενο μικρό λιμενικό έργο των Νέων Επιβατών, είναι εξόχως έντονο. Επισημαίνεται σχετικά ότι η διεύθυνση της επέκτασης μέσα στη θάλασσα του διαδρόμου προσαπογειώσεων 10-28 του αεροδρομίου, σε μορφή μασσίφ επιχώματος, είναι σχεδόν ίδια με αυτήν του μικρού θαλάσσιου επιχώματος του αλιευτικού καταφυγίου Νέων Επιβατών.
*
(για τις διαβρώσεις στην παραλία της Αγίας Τριάδας)
Η αμμώδης παραλιακή ζώνη, πλάτους 10-15μ, επεκτείνεται ως συνεχόμενη ζώνη τους τα δυτικά μέχρι και δυτικότερα περί τα 200-300μ των εγκαταστάσεων του ΠΙΚΠΑ Αγ. Τριάδας.
Δυτικότερα τους θέσης τους, η ακτή είναι διαμορφωμένη σε μεγάλης κλίσης φυσικά πρανή έως και κατακόρυφες κρημνώδεις ζώνες μέχρι το ακρωτήριο Μεγάλο Εμβόλιο.
Στην ακραία δυτική αμμώδη ζώνη παρατηρούνται έντονα διαβρωτικά φαινόμενα τόσο στην περιοχή του ΠΙΚΠΑ, όσο και δυτικότερα. Η θαλάσσια διάβρωση που παρατηρείται στην ακτή αυτή έχει προσβάλλει εγκαταστάσεις του ΠΙΚΠΑ, καθώς και επιμήκη προστατευτική από τη διάβρωση προκυμαία από οπλισμένο σκυρόδεμα, η οποία έχει υποστεί υποσκαφή, καθίζηση και θραύση τους φαίνεται στο συνημμένο φωτογραφικό υλικό.
Η κρημνώδης ακτή μέχρι το Μεγάλο Εμβόλιο δομείται από νεογενή πετρώματα ευπαθή τους φυσικές διεργασίες αποσάθρωσης και διάβρωσης. Πρόκειται για μάργες, αμμώδεις μάργες, ψαμμίτες μικρής συνήθως συνοχής, κατά θέσεις μαργαϊκούς ασβεστόλιθους και κοκκινοχώματα. Η θαλάσσια δράση διαβρώνει τη βάση των κρημνωδών ακτών, την υποσκάπτει, με συνέπεια να προκαλούνται καταπτώσεις πετρωμάτων, κατακρημνίσεις βράχων και κατολισθήσεις χαλαρών υλικών τους θέσεις που τέτοια υλικά συσσωρεύονται και τα νερά (υπόγεια και επιφανειακά) επιτείνουν την αστάθεια τους και οδηγούν σε αστοχία των κλιτύων.
Η χρήση αυτών των κρημνωδών ακτών πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή και να τοποθετηθούν σε όλο το μήκος τους, πινακίδες που να γνωστοποιούν τους χρήστες τους κινδύνους για πιθανές καταπτώσεις-κατακρημνίσεις και κατολισθήσεις.
Το υπάρχον στην περιοχή αυτή ευαίσθητο καθεστώς ισορροπίας ακτών, με έκδηλα τα φαινόμενα των διαβρωτικών διεργασιών και άλλων εδαφικών ασταθειών και αστοχιών, θα διαταραχθεί από τα μεγάλης κλίμακας έργα επέκτασης του διαδρόμου προσαπογειώσεων 10-28 του αεροδρομίου, λόγω κυρίως των αναμενόμενων αλλαγών και μεταβολών στη διεύθυνση και ταχύτητα των θαλασσίων ρευμάτων, με συνέπειες στην ακτή και στην ακτογραμμή, μη προβλέψιμες.
*
Αυτά υποστηρίζει ένας κατ’ εξοχήν ειδικός επιστήμονας, για τις επιπτώσεις που θα έχει η επέκταση του 10/28 με μπάζωμα του Θερμαϊκού, αλλά και για την αξιοπιστία της ΜΠΕ. Η γνωμοδότησή του δεν ελήφθη υπόψη όταν έπρεπε (δηλ. ΠΡΙΝ ξεκινήσει η υλοποίηση του έργου) αλλά εξακολουθεί να παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη! Και σήμερα, που αρχίζουν και γίνονται ορατές οι πρώτες επιπτώσεις του μπαζώματος στο Θερμαϊκό, όλοι οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να την πάρουν πολύ σοβαρά υπόψη!
6. Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) και η μελέτη του ΕΜΠ σε «φυσικό ομοίωμα»
Όπως είδαμε στα δύο προηγούμενα κεφάλαια, η ΜΠΕ του έργου της επέκτασης έχει υποστεί σοβαρότατη κριτική από τον κατεξοχήν υπεύθυνο επιστημονικό φορές (το ΤΕΕ/ Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας) και τον ειδικό καθηγητή του ΕΜΠ Ι. Κουμαντάκη, αλλά οι υπεύθυνοι πολιτικοί (πρώτα απ’ όλους ο Πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής και ο ΥΠΕΧΩΔΕ Γ. Σουφλιάς) έδωσαν το πράσινο φως για να ξεκινήσει το έργο.
Ωστόσο, τα προβλήματα με την ΜΠΕ δεν εξαντλούνται σε όσα ανέφεραν η Επιτροπή του ΤΕΕ και ο καθηγητής Κουμαντάκης. Ας δούμε μερικά ακόμα, διαβάζοντας την ίδια τη ΜΠΕ - τα δικά μου σχόλια είναι με πλάγια γράμματα:
*
Το αεροδρόμιο βρίσκεται στην παράκτια περιοχή της Περαίας εν μέσω αστικού περιβάλλοντος και αγροτικής γης, μακριά από τους πολλούς και ενδιαφέροντες βιοτόπους που απαντώνται στο Νομό Θεσσαλονίκης.
Ανακριβέστατη ΚΑΙ παραπλανητική διατύπωση! Υπάρχει υγρότοπος - θέση τροφοληψίας για σπάνια μεταναστευτικά πτηνά της ευρύτερης περιοχής (Στριδοφάγοι, Καλαμοκανάδες, Τρύγγες, Σταχτοτσικνιάδες κ.λ.π), ακριβώς στο σημείο του έργου! Επιπλέον υπάρχουν οι θαλάσσιοι βιότοποι του Θερμαϊκού (τραγάνα, ποσειδωνία) σε επαφή με το έργο! Ακόμα, η περιοχή του έργου φιλοξενεί (φιλοξενούσε - αυτά αποτελούν ήδη παρελθόν) τρία ενδημικά είδη οστρακοειδών. Περιέργως, η ΜΠΕ δεν ασχολείται καθόλου με τις επιπτώσεις του έργου στους βιότοπους αυτούς.
Τέλος, στην άμεση χερσαία περιοχή μελέτης, απαντώνται αγροικίες με εκτάσεις κηπευτικών καθώς και ετήσιες καλλιέργειες με κυριαρχία στην καλλιέργεια του βαμβακιού και των σιτηρών.
Το απόσπασμα αυτό δείχνει πόσο «σοβαρά» έχει εκπονηθεί η συγκεκριμένη ΜΠΕ. Ώστε, στην άμεση χερσαία περιοχή μελέτης απαντώνται …αγροικίες με εκτάσεις κηπευτικών(!) και ετήσιες καλλιέργειες (!!) με κυριαρχία στην καλλιέργεια του …βαμβακιού (!!!) και των σιτηρών (πολλά θαυμαστικά!). Όλα αυτά υπήρχαν κάποτε, πριν πολλές δεκαετίες, αλλά δεν υπάρχουν σήμερα ούτε γι’ αστείο, αφού στη περιοχή κυριαρχούν αστικές κατοικίες και εμπορικές / επαγγελματικές δραστηριότητες. Κι όμως, η ΜΠΕ, με βάση την οποία υλοποιείται το έργο της επέκτασης, περιγράφει βαμβάκια, σιτηρά και αγροικίες με εκτάσεις κηπευτικών!
Η περιοχή του αεροδρομίου ανήκει στην λεκάνη απορροής του ποταμού Ανθεμούντα (…)
…στην οποία υπάρχει επίσης το ενεργό σεισμικό ρήγμα του Ανθεμούντα, με το οποίο η ΜΠΕ απαξιεί να ασχοληθεί!
Με βάση τα αποτελέσματα των γεωτεχνικών ερευνών και τα αποτελέσματα των εργαστηριακών δοκιμών που έγιναν για την διερεύνηση των συνθηκών υπεδάφους στην περιοχή της θαλάσσιας επέκτασης του διαδρόμου 10-28 του Αερολιμένα Μακεδονία προκύπτει ότι το υπέδαφος χαρακτηρίζεται από ανομοιομορφία.
Μην αγωνιάτε αδίκως, η ΜΠΕ δεν καταδέχεται να περιγράψει αυτήν την ανομοιομοιρφία!
Τo κλίμα της περιoχής σε γεvική εκτίμηση είvαι ήπιo με ξηρό και θερμό καλoκαίρι, ιδιαίτερα στις παραλίμvιες περιoχές
Ξηρό κλίμα, σε παραλίμνιες περιοχές; Αλλά αυτό δεν είναι τίποτα: σε ποιες ακριβώς λίμνες αναφέρεται η ΜΠΕ; Οι πλησιέστερες είναι η Κορώνεια και η Βόλβη, από την άλλη μεριά του Χορτιάτη! Στη περιοχή του Α/Δ δεν υπάρχουν λίμνες!
Η συχvότερη έvταση τωv επικρατoύvτωv αvέμωv είvαι 2-3 Beaufort
Μα δεν ενδιαφέρουν κανέναν οι «συνηθισμένοι άνεμοι», αλλά οι μέγιστες παρατηρούμενες εντάσεις, οι οποίες στην περιοχή φτάνουν τα 11 Μποφώρ! Με αυτούς τους ανέμους η ΜΠΕ απαξιεί (επίσης) να ασχοληθεί. Όπως και με το γεγονός ότι οι επικρατούντες άνεμοι στην περιοχή πνέουν πλάγια στον 10/28, αντί κατά μήκος.
Για την αξιολόγηση του ακουστικού περιβάλλοντος, εκτελέστηκαν 108 ηχομετρήσεις σε 76 θέσεις στην περιοχή μελέτης. Το υπόβαθρο περιβαλλοντικού θορύβου είναι γενικά χαμηλό στους οικισμούς της άμεσης περιοχής. Επίσης δεν παρατηρείται σημαντική διαφοροποίηση του υποβάθρου θορύβου μεταξύ μέρας και νύχτας. Η μέγιστη ηχοστάθμη θορύβου Lmax, διαμορφώνεται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, λόγω της επίδρασης των αεροσκαφών. Τέλος, η ισοδύναμη ενεργειακά στάθμη Leq κυμαίνεται σε ανεκτά επίπεδα τόσο κατά την διάρκεια της ημέρας όσο και κατά την διάρκεια της νύχτας. Με βάση τα παραπάνω, ο κυριότερες επιδράσεις στο ακουστικό περιβάλλον είναι αφενός ο θόρυβος στο οδικό δίκτυο της περιοχής μελέτης και αφετέρου ο θόρυβος από τις επιχειρησιακές λειτουργίες του αεροδρομίου. Οσον αφορά στον αεροπορικό θόρυβο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του μοντέλου ΙΝΜ, κανένας οικισμός της περιοχής μελέτης δεν βρίσκεται μέσα στη ζώνη της σημαντικής όχλησης, άνω των 40 NEF. Οι οικιστικές περιοχές Καλαμαριά, Νέο Ρύσιο και Καρδιά επηρεάζονται από τη ζώνη μέτριας όχλησης 30-40 NEF.
Αναφέρω κι αυτό το σημείο της ΜΠΕ, ως πρόσθετο χαρακτηριστικό δείγμα του δόγματος «άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε», που ακολουθούν με συνέπεια οι συντάκτες της. Γιατί ΔΕΝ μας ενδιαφέρει (σε μια ΜΠΕ) τόσο η παρούσα κατάσταση, η οποία μετρήθηκε, αλλά, κυρίως, η κατάσταση που θα δημιουργηθεί κατά την επιχειρησιακή λειτουργία του έργου, με πολλαπλάσιες πτήσεις και μεγαλύτερα αεροσκάφη και η συγκριτική αξιολόγηση της κατάστασης ΠΡΙΝ και ΜΕΤΑ το έργο. Περί αυτών, ουδέν!
Για την κατασκευή των επιχωμάτων της επέκτασης του διαδρόμου 10-28 και των τροχοδρόμων στην θάλασσα και των υπολοίπων έργων (επεκτάσεις δαπέδων, κτιριακών κλπ.) θα απαιτηθούν συνολικά 7.000.000 m3 περίπου, τα οποία αφορούν αδρανή υλικά λατομείων, ποσοστό των οποίων θα μπορούσε να αντικατασταθούν με φυσικά αμμοχάλικα.
Φυσικά αμμοχάλικα, από πού - και σε τι ποσοστό; Η ΜΠΕ δεν αναφέρει τίποτα σχετικό, αλλά αυτό το παραθυράκι αξιοποιήθηκε για την «τροποποίηση» που προβλέπει την αμμοληψία 400.000 κυβ. μέτρων άμμου από την υποθαλάσσια περιοχή στο Μεγάλο Έμβολο! Ή, εναλλακτικά (όπως δρομολογείται), από τη Σκάλα των Νέων Επιβατών και άλλα σημεία της ακτής! Εννοείται ΧΩΡΙΣ νέες ΜΠΕ - η παλιά (αυτή που διαβάζουμε τώρα) τα …καλύπτει όλα - και με το παραπάνω!
Εναλλακτικά τα υλικά εξυγίανσης του πυθμένα δύναται να εναποτεθούν σε θαλάσσιο χώρο με βάθος πυθμένα μεγαλύτερο των 50 μέτρων.
Όπερ και εγένετο - ο Θερμαϊκός δέχτηκε μια σοβαρότατη επιβάρυνση από τα βυθοκορήματα, τα οποία σκορπίστηκαν στο Θερμαϊκό με τέτοιον τρόπο, που προκάλεσαν την επέμβαση του Λιμενικού και την επιβολή προστίμου. Οι ακριβείς επιπτώσεις αυτής της «τακτοποίησης» των βυθοκορημάτων στη ρύπανση του Θερμαϊκού θα παραμείνουν, πιθανότατα, άγνωστες.
Η εκτίμηση των επιπτώσεων του έργου στα θαλάσσια νερά κατά την φάση της κατασκευής γίνεται με αριθμητικές προσομοιώσεις ενός συντηρητικού ρύπου. Από τα αποτελέσματα φαίνεται ότι στις περιπτώσεις των ανέμων που μεταφέρουν ρύπους προς τις τουριστικές ακτές Ν. Επιβατών - Περαίας, από τα 30-35% της αρχικής συγκέντρωσης των ρύπων που έφθανε σε αυτές τις ακτές γίνεται μείωση σε επίπεδα κάτω του 10% και σε ορισμένες περιπτώσεις και κάτω από 5%, δηλαδή αναμένονται θετικές επιπτώσεις.
Ως συνήθως η ΜΠΕ κάνει λόγο για «εκτίμηση» και όχι για «υπολογισμό», ως όφειλε. Και οι συντάκτες της έχουν το …κουράγιο να εμφανίζουν μείωση της ρύπανσης για τις ακτές της Περαίας, χωρίς να αναφέρουν τι θα γίνονται οι (δεδομένοι) ρύποι! Χωρίς να περιγράφουν δηλαδή αυτό που θα συμβεί: οι ρύποι και τα λύματα θα εγκλωβίζονται βόρεια της επέκτασης και θα σχηματίζουν εκεί ανοιχτή χαβούζα, την οποία θα «χαίρεται» όλη η ακτή, ως την Καλαμαριά! Γιατί, όπως μας λένε οι ειδικοί, ο μοναδικός τρόπος απομάκρυνσης αυτών των ρύπων και λυμάτων (αν εμποδιστούν τα ρεύματα, με την επέκταση) είναι κάποια (σπανιότατα) ακραία καιρικά φαινόμενα!
Οι επιπτώσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα περιορίζονται μόνο σε εκείνες των έργων επέκτασης του διαδρόμου 10/28 στην θάλασσα και εστιάζονται στην εκσκαφή του θαλάσσιου πυθμένα καθώς επίσης στη επιχωμάτωσή του και στην τυχόν τοπική ρύπανση από τις κινήσεις των πλωτών μέσων κατασκευής του έργου.
Εδώ η ΜΠΕ παραείναι ανακριβής! Υπενθυμίζω την απόλυτη καταστροφή, περίπου ένα τετραγωνικό μίλι γύρω από το έργο, που έχει ήδη συντελεστεί. Θυμίζω, επίσης, τις μη σταθμισμένες επιπτώσεις από την απόρριψη των βυθοκορημάτων και τις απολύτως προβλέψιμες καταστροφικές επιπτώσεις από την υποθαλάσσια αμμοληψία, στην τελευταία καθαρή περιοχή του Κόλπου, οι οποίες έχουν ξεσηκώσει τους παράκτιους αλιείς της Ανατολικής Ακτής - γιατί αυτοί γνωρίζουν ΠΟΛΥ ΚΑΛΑ τι ακριβώς θα επακολουθήσει, λόγω της εμπειρίας τους από αντίστοιχη αμμοληψία, πριν δέκα χρόνια περίπου, στην «Εγγλέζικη Σκάλα», σημείο που απέχει περί το ένα μίλι από το καθορισμένο σημείο της νέας αμμοληψίας!
Στις θετικές επιπτώσεις επίσης σημειώνεται ότι, παρά την αύξηση του αριθμού των πτήσεων, σε σύγκριση με σήμερα, ο κίνδυνος εμφάνισης θανατηφόρων ατυχημάτων το 2015 εμφανίζεται μειωμένος στους περισσότερους οικισμούς της περιοχής μελέτης (με μόνη εξαίρεση τα Φαρμακαίικα).
Άλλη μια αισιόδοξη πρόβλεψη της ΜΠΕ! Αλλά γιατί έχω την «ελαφράν υποψία» ότι οι εκτιμήσεις αυτές έγιναν με βάση τα οικιστικά δεδεμένα των εποχών που στην περιοχή υπήρχαν μαντριά, σταροχώραφα και βαμβάκια - και όχι με τα όντως υφιστάμενα; (Νοσοκομεία, Πανεπιστήμια, πυκνή οικιστική και εμπορική δόμηση).
Οσον αφορά στα μέτρα για τον περιορισμό των διαβρωτικών τάσεων στις ακτές, προτείνεται η λήψη μέτρων όπως, τεχνητός εμπλουτισμός της ακτής, κατασκευή κυματοθραυστών κλπ., αφού αυτά επιβεβαιωθούν από μαθηματική προσομείωση.
Εδώ χρειάζεται απαραιτήτως μετάφραση: Τι εννοούν οι ολιγόλογοι (στο σημείο αυτό) ποιητές που συνέγραψαν την ΜΠΕ;
Τεχνητός εμπλουτισμός της ακτής σημαίνει ότι η άμμος θα φεύγει (με την εξάμμωση) και θα αντικαθίσταται από άλλη, που θα μεταφέρεται από αλλού (η ΜΠΕ απαξιεί, και πάλι, να ασχοληθεί με ασήμαντες λεπτομέρειες. Από πού θα προέρχεται η άμμος που θα εμπλουτίζει τις ακτές - επ’ αόριστον;
Κατασκευή κυματοθραυστών, σημαίνει κάθετοι προς την ακτή πρόβολοι από λιθοριπές (χοντρόπετρες, μπλόγκια) οι οποίοι θα καταστρέψουν οριστικά τη φυσιογνωμία της περιοχής, χωρίς να λύσουν το πρόβλημα της εξάμμωσης, το οποίο θα μεταφέρεται παραπέρα - προς τους Νέους Επιβάτες, στην περίπτωσή μας.
Αφού αυτά επιβεβαιωθούν, σημαίνει ότι τίποτα απολύτως δεν έχει μελετηθεί / μετρηθεί με ακρίβεια. Ότι τα μέτρα (που επικαλείται η ΜΠΕ) είναι απολύτως φιλολογικού χαρακτήρα! Και, όπως είναι αναμενόμενο, κανένα συγκεκριμένο στοιχείο για μελέτη, χρηματοδότηση, χρονικό ορίζοντα υλοποίησης κλπ δεν υπάρχει - όχι μονάχα στη συγκεκριμένη ΜΠΕ, αλλά πουθενά!
*
Φυσικά, η ΜΠΕ έχει κι άλλα σημεία τα οποία δημιουργούν απορίες ή …θαυμασμό. Νομίζω, ωστόσο, ότι όσα αναφέρθηκαν ήδη (και, κυρίως, όσα έχουν ανακοινώσει γι’ αυτήν το ΤΕΕ και ο καθηγητής Κουμαντάκης) είναι αρκετά ώστε να καταλάβει κανείς ότι το έργο της επέκτασης του 10/28 στην πραγματικότητα υλοποιείται χωρίς Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων!
*
Ας δούμε τώρα και το «βαρύ πυροβολικό» του κ. Σουφλιά, την περίφημη μελέτη προσομοίωσης, που έγινε στο ΕΜΠ, με υπεύθυνο τον καθηγητή κ. Μουτζούρη.
Η μελέτη του ΕΜΠ «σε φυσικό ομοίωμα», «αποδεικνύει» ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα! Δεν είμαστε ειδικοί, αλλά δεν είμαστε και τόσο άσχετοι με την ερευνητική μεθοδολογία και τους περιορισμούς που έχουν οι «προσομοιώσεις» ώστε να δεχτούμε εύκολα ότι ένα εργαστηριακό μοντέλο είναι δυνατόν να περιλάβει όλες τις παραμέτρους που αφορούν τον πραγματικό Θερμαϊκό (αν υπάρχουν κιόλας επαρκή και αξιόπιστα δεδομένα) - και να εκτιμήσει με την απαιτούμενη ακρίβεια τις επιδράσεις που θα έχει σ’ αυτές η παρεμβολή του υπό μελέτη τεχνικού έργου. Αλλά, καλύτερα, ας δούμε πως αξιολογεί την αξιοπιστία των μοντέλων προσομείωσης του Θερμαϊκού ένας ειδικός, ο καθηγητής του ΕΜΠ Ι. Κουμαντάκης:
*
Οι ακτές, η ακτογραμμή και η μορφολογία του θαλάσσιου πυθμένα υπόκειται σε δυναμική και γενετική εξέλιξη που εξαρτώνται από πολλούς φυσικούς παράγοντες. Οι κυριότεροι από τους παράγοντες αυτούς είναι :
α) Οι διευθύνσεις, οι εντάσεις και η διάρκεια των πνεόντων στην περιοχή ανέμων,
(β) Ο κυματισμός της θάλασσας με την ευρύτερη έννοια,
(γ) Τα θαλάσσια ρεύματα,
(δ) Η λιθολογική - πετρογραφική - κοκκομετρική σύνθεση, σύσταση και δομή των πετρωμάτων και ιζημάτων (παλαιών και προσφάτων) που υπάρχουν στις παραθαλάσσιες ζώνες και στο θαλάσσιο πυθμένα,
(ε) Τα φυσικομηχανικά χαρακτηριστικά των φυσικών γεωλογικών αυτών υλικών,
(στ) Η αποσαθρωσιμότητα και διαβρωσιμότητα τους,
(ζ) Η μορφολογία των ακτών και του θαλάσσιου πυθμένα,
(η) Η ποσότητα και η ποιότητα των ιζημάτων που μεταφέρονται με τα ποτάμια τους χειμάρρους και τα λοιπά υδατορρεύματα, προερχόμενα από τη διάβρωση των χερσαίων πετρωμάτων.
Αρκετοί από αυτούς τους παράγοντες μεταβάλλονται χωροχρονικά με τυχαίο τρόπο. Η ακριβής πρόγνωση τους, στο χώρο και στο χρόνο, δεν είναι δυνατή. Μεσοπρόθεσμη πρόβλεψη που μπορεί να γίνει αφορά μόνο τον άνεμο και τον κυματισμό και εάν διαθέτουμε μεγάλες χρονοσειρές μετρήσεων των φαινομένων αυτών, μπορούμε να προσδιορίσουμε τάσεις και μέσες τιμές.
Δε μπορούμε όμως να ξέρουμε πώς μεταβάλλονται χωροχρονικά οι φυσικομηχανικές ιδιότητες των πετρωμάτων και επομένως η ευκολία ή δυσκολία με την οποία αυτά αποσαθρώνονται και διαβρώνονται, άρα και πόση (ποσοτικά) διάβρωση αυτών μπορεί να προκληθεί στις διάφορες θέσεις εξάπλωσής τους, σε διάφορες χρονικές περιόδους.
Η μορφολογία των ακτών και του πυθμένα της θάλασσας μεταβάλλονται επίσης χωροχρονικά υπό φυσικές συνθήκες, λόγω της δυναμικής των φαινομένων που ελέγχουν τη διαμόρφωση της επιφάνειας της γης. Πρόβλεψη αξιόπιστη επ’ αυτού δεν γίνεται. Πιθανολογική προσέγγιση γίνεται.
Για τους παραπάνω λόγους και αρκετούς άλλους, οι προβλέψεις των μοντέλων προσομοίωσης έχουν περιορισμένο βαθμό αξιοπιστίας, αλλά και οι φυσικές προσομοιώσεις είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατον να λάβουν υπ’ όψη και να προσομοιώσουν όλους τους φυσικούς παράγοντες και κυρίως τις άγνωστες χωροχρονικά μεταβολές τους.
(…)
Η αβεβαιότητα σε ότι αφορά την ως άνω εκτίμηση του μαθηματικού μοντέλου για τη διάβρωση και προσάμμωση, οδήγησε τον φορέα του έργου στην ανάθεση (τον παρελθόντα Σεπτέμβριο) εξειδικευμένου θέματος μελέτης που αφορά έρευνα σε φυσικό προσομοίωμα για τη μελέτη των αναμενομένων αλλοιώσεων στις παρακείμενες ακτές λόγω του έργου επέκτασης του διαδρόμου προσαπογειώσεων 10 - 28 στη θάλασσα κατά 1 χιλιόμετρο περίπου.
Με βάση τα προαναφερθέντα σε ότι αφορά τις υφιστάμενες γεωλογικές και λοιπές συνθήκες της υπ’ όψη περιοχής και τους φυσικούς παράγοντες που η αθροιστική τους δράση καθορίζει τη διάβρωση, καθώς και τη μεταφορά και απόθεση των υλικών (ιζηματογένεση - προσάμμωση), η δημιουργία ενός προσομοιώματος που να αναπαράγει όλο αυτό το πολύπλοκο - πολυπαραγοντικό - πολυπαραμετρικό σύστημα, είναι ιδιαίτερα δύσκολη και τα συμπεράσματα που θα προκύψουν θα είναι ελεγχόμενα.
(Σημ: οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου -Π.Ζ.)
*
Για το θέμα της προσομοίωσης σε φυσικό μοντέλο, ίσως είναι χρήσιμο να παραθέσουμε εδώ ένα ακριβές απόσπασμα από δημόσια ομιλία του τέως Δημάρχου Αντώνη Μαντζάρη, στην Περαία, στις 9 Σεπτεμβρίου 2006:
Όμως υπάρχει και ένα ηθικό ζήτημα. Πρέπει να αναφερθεί επίσης ότι η φοβερή σε ακρίβεια προσομοίωση που επικαλείται ο Υπουργός ανατέθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ απευθείας στον καθ. Μουτζούρη. Εμείς δε μπορούμε αν κρίνουμε την επιστημονική συγκρότηση του καθ. Μουτζούρη, αλλά για λόγους δεοντολογίας δεν θα έπρεπε να κάνει τη μελέτη αφού σήμερα είναι Πρύτανης του Πολυτεχνείου εκλεγμένος με τη κομματική σημαία της Νέας Δημοκρατίας, ενώ στους ακαδημαϊκούς κύκλους θεωρείται «πνευματικό τέκνο» του σημερινού Υφυπουργού Δημοσίων έργων κ. Ξανθόπουλου. Γιατί δεν ανέθεσε το ΥΠΕΧΩΔΕ τη μελέτη σε έναν εντελώς ανεξάρτητο επιστήμονα;
7. Ερωτήματα που δεν έχουν απαντηθεί
Ερώτηση κρίσεως: Οι υπάρχουσες μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την επέκταση, πληρούν τις στοιχειώδεις απαιτήσεις, που πρέπει να έχουν αυτές οι μελέτες;
Η ερώτηση τίθεται σε κάθε πολιτικό παράγοντα (υπουργό, δήμαρχο, τοπικό στέλεχος κλπ) που προωθεί ή συμφωνεί ή δεν αντιτίθεται στο έργο της επέκτασης. Και συμπληρώνεται με τις ακόλουθες, επί λεπτομερειών:
1. Έχει προηγηθεί μια αξιόλογη εκτίμηση για τις τάσεις της εξέλιξης του περιβάλλοντος στην ευρύτερη περιοχή χωρίς την ύπαρξη του έργου στο μέλλον; - Γνωρίζετε ότι ο Θερμαϊκός, με τις μεγάλες προσχώσεις των ποταμών δυτικά τείνει να μετατραπεί σε λίμνη; Πόσες δεκάδες μέτρα είναι πια «ωφέλιμα» για την είσοδο των μεγάλων πλοίων στον Κόλπο, άρα την πρόσβασή τους στη Θεσσαλονίκη; Έχετε κάποιο σχέδιο για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος;
2. Η επέκταση θα λειτουργεί σαν τεράστιος κυματοθραύστης, θα παρεμβαίνει στη ζώνη που κινείται το παράκτιο ίζημα, με αποτέλεσμα να τροποποιείται η «ακτομηχανική δίαιτα» της περιοχής. Στις περιπτώσεις τέτοιων έργων παρατηρούνται συνήθως μεγάλες συσσωρεύσεις ιζημάτων ανάντι του έργου και φαινόμενα παράκτιας διάβρωσης στα κατάντι. (Στο Θερμαϊκό, λόγω των ρευμάτων του, οι συσσωρεύσεις και οι διαβρώσεις προβλέπονται αμφοτερόπλευρα). Έχει γίνει αναλυτική μελέτη της διαφοροποίησης της ακτομηχανικής δίαιτας και μελέτη πρόβλεψης της ακτογραμμής, υπό την επίδραση του έργου, για τα επόμενα 25 χρόνια τουλάχιστον;
3. Έχετε αξιολογήσει επακριβώς τις επιπτώσεις του έργου στην αισθητική του τοπίου; Με άλλα λόγια, γνωρίζετε ποια ακριβώς θα είναι η έκταση και η μορφολογία των τεχνικών παρεμβάσεων (λιθορριπές, κρηπιδώματα, τσιμέντωμα ακτογραμμής) που θα γίνουν στις ακτές της Περαίας, της Πυλαίας και της Καλαμαριάς;
4. Υπάρχει μια σφαιρική συνθετική αξιολόγηση όλων των παραμέτρων που αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν σε σημαντικό ή υπολογίσιμο βαθμό το οικοσύστημα και τη βιοποικιλότητα της περιοχής; Έχει μελετηθεί αυτό το ζήτημα τόσο για τη φάση κατασκευής, όσο και για τη φάση λειτουργίας του έργου;
5. Έχετε κάποια μελέτη για τις επιπτώσεις του έργου της επέκτασης στις χρήσεις γης και στο δομημένο περιβάλλον της πλησίον περιοχής; Έχετε εντοπίσει και αξιολογήσει τις επιπτώσεις σε αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικά μνημεία της περιοχής; Έχετε πραγματική και αξιόλογη μελέτη συνεκτίμησης των θετικών / αρνητικών κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων στην πλησίον και την ευρύτερη περιοχή;
6. Υπάρχει μήπως πρόβλεψη και αναλυτική περιγραφή ενός συστήματος παρακολούθησης της καθεμιάς από τις παραμέτρους που αναφέραμε (και άλλες, που δεν αναφέραμε) κατά τη λειτουργία του έργου;
7. Πώς αντιλαμβάνεσθε τη σχέση μεταξύ των περιβαλλοντικών προβλημάτων, της επιστήμηςς και της κοινωνίας των πολιτών; Τι σημαίνει για εσάς ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης - και πώς εξειδικεύεται αυτό στην περίπτωση του Θερμαϊκού;
8. (Μόνο στην περίπτωση που ο ερωτώμενος δεν έχει απαντήσει στις προηγούμενες). Μήπως θεωρείτε την άμμο μιας παραλίας νεκρή φύση - άρα και να χάσουμε την αμμουδιά του Θερμαϊκού ή να την τσιμεντώσουμε, δε χάλασε ο κόσμος.
Αν τεθούν αυτές οι ερωτήσεις, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι δεν θα υπάρξουν στοιχειωδώς ικανοποιητικές απαντήσεις, από τους ανθρώπους που βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης.
Αρκεί να μπορέσουν οι πολίτες να θέσουν τις ερωτήσεις. Στοιχειώδης προϋπόθεση, να γνωρίσουν το πρόβλημα - αυτή η παρουσίαση προσπαθεί να καλύψει στοιχειωδώς αυτή την ανάγκη.
8. Υπάρχουν αντίστοιχα παραδείγματα έργων, όπου ακολούθησε περιβαλλοντική καταστροφή;
Ατυχώς, πάρα πολλά! Μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο δείχνει πως δεν υπάρχει σχεδόν κανένας νομός με θαλάσσιο μέτωπο και κανένα νησί, που να μην αντιμετωπίζει προβλήματα διάβρωσης των ακτών - σε πολλές περιπτώσεις συσχετιζόμενες με τεχνικές κατασκευές (λιμάνια, αλιευτικά καταφύγια κλπ). Ενδεικτικά και μόνο, αναφέρω:
- Χαρακτηριστικό σύγχρονο παράδειγμα εντονότατων αλλοιώσεων, με διαβρώσεις κυρίως, αλλά και προσαμμώσεις, αποτελεί η παράκτια ζώνη Κορίνθου - Κιάτου, η οποία την τελευταία 10ετία παρουσιάζει μια συνεχή αστάθεια, λόγω μικρής έκτασης παρεμβάσεων στη θάλασσα, που καμία σχέση δεν έχουν με την έκταση της επέμβασης που προβλέπεται να γίνει στην εξεταζόμενη περίπτωση.
(καθ. Ι. Κουμαντάκης) - Περίπτωση Λάρνακας Κύπρου. Αντιγράφω από την «Ελευθεροτυπία»:
Προ μιας πενταετίας περίπου 7.600 χιλιόμετρα ευρωπαϊκής ακτογραμμής ήταν ενταγμένα σε προγράμματα αντιμετώπισης της παράκτιας διάβρωσης.
Οι χρήσεις αποκατάστασης ήταν τσιμεντένιες κατασκευές και βράχοι για να σχηματιστούν κυματοθραύστες, λιμενοβραχίονες ή επιχωματώσεις και ήπιες μηχανικές μέθοδοι για τη συντήρηση άμμου. Αυτή η προσπάθεια όμως, ενώ λύνει τοπικά το πρόβλημα, επιδεινώνει ή δημιουργεί άλλα σε άλλες περιοχές - ακόμα και σε απόσταση δεκάδων χιλιομέτρων.
Το παράδειγμα με τους παράλληλους κυματοθραύστες στη Λάρνακα είναι διδακτικό:
Λίγους μήνες μετά την κατασκευή τους συσσωρεύτηκε μεγάλη ποσότητα άμμου ανάμεσα στα έργα και στην ακτή. (Εκεί όπου ακριβώς προοριζόταν για χρήση από τους λουόμενους). Το νερό δεν ξεπερνά σε βάθος τα 30 εκατοστά όποτε δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ούτε για κολύμπι ούτε για άλλο είδος θαλάσσιας αναψυχής.
Η προσπάθεια των ιδιωτών να σκάβουν κάθε χρόνο την περιοχή αφαιρώντας μεγάλες ποσότητες άμμου δεν έχει επιλύσει το πρόβλημα. Στο μεταξύ, οι γειτονικές ακτές έχασαν την άμμο που συγκεντρώθηκε μετά την κατασκευή των κυματοθραυστών. Το χειρότερο ήταν η διάβρωση που ήρθε ως συνέπεια της νέας πραγματικότητας απειλώντας τα παραλιακά κτίσματα, κυρίως τα ξενοδοχεία. Αποφασίστηκε λοιπόν να κατασκευαστούν άλλοι τέσσερις κυματοθραύστες όπως και έγινε.
Ετσι το πρόβλημα μεταφέρθηκε πιο πέρα, κι έγιναν άλλοι τέσσερις, και μετά άλλοι, και ούτω καθεξής. Από την κατασκευή των πρώτων δύο (πέρασαν δέκα χρόνια) φτιάχτηκαν 12 παράλληλοι κυματοθραύστες αλλά η περιοχή δεν έχει καταφέρει να «ανακτήσει ακόμα και σήμερα τη χαμένη ισορροπία της».
Αν αντί για “Λάρνακα” βάλετε “ανατολική ακτή του Θερμαϊκού” θα έχετε μια αρκετά καλή εικόνα του τι θα συμβεί και σε μας. Μόνο που η κατάσταση θα είναι πολύ χειρότερη, γιατί, επιπροσθέτως, η θαλάσσια περιοχή δεξιά του Α/Δ και ως την Καλαμαριά, θα μετατραπεί σε ανοιχτή χαβούζα. Όσο για τις διαβρώσεις και τον κίνδυνο καταβύθισης της παραλίας, των οικιών κλπ είδαμε ότι τα αναφέρει στην έκθεσή του ο καθηγητής του ΕΜΠ Ι. Κουμαντάκης, με κάθε λεπτομέρεια!
- Η αμμουδιά στη Σκάλα Ερεσσού Λέσβου εξαφανίστηκε, μετά από εξάμμωση που προκάλεσε η κατασκευή ενός ικρού λιμενοβραχίονα (στις φωτογραφίες, παρμένες από το ίδιο σημείο, βλέπουμε τι συνέβη μέσα σε ένα χρόνο!)
- Σκάλα Παναγιάς Θάσου. Αντιγράφω από την εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, Πέμπτη 2 Φεβρουαρίου 2006:Μπάζωσαν το λιμάνιΤο λιμάνι στη Σκάλα Παναγιάς (Θάσου), το οποίο αποτελεί αλιευτικό αλλά και τουριστικό καταφύγιο και μάλιστα τους θερινούς μήνες είναι ορμητήριο πολλών σκαφών αναψυχής, έχει μπαζωθεί, με αποτέλεσμα σήμερα να μην μπορούν να μπούν και να βγούν από αυτό ακόμα και σκάφη μήκους τεσσάρων μέτρων! Η εκβάθυνσή του είναι αναγκαία, όμως τα χρήματα που απαιτούνται είναι πολλά. «Από τη Νομαρχία μας είπαν οι τεχνικοί ότι για να γίνει εκβάθυνση χρειάζονται 45000 Ευρώ και η νομαρχία μπορεί να δώσει τα μισά. Το έργο πρέπει να γίνει, γιατί το καλοκαίρι δεν θα μπορεί να έρθει κανένας με σκάφος για διακοπές, ενώ και τώρα οι ψαράδες ταλαιπωρούνται και χτυπούν τις βάρκες τους.» είπε ο αντιπρόεδρος του τοπικού Συμβουλίου.
Σύμφωνα με τους φορείς της περιοχής, το λιμάνι της Σκάλας μπαζώνεται σχεδόν κάθε χρόνο εξαιτίας μιας κακοτεχνίας που έγινε πριν από χρόνια, όταν γινόταν το έργο του αλιευτικού καταφυγίου.
«Δεν είχαν υπολογίσει τα δύο ρεύματα της θαλάσσιας περιοχής και οι πέτρες που σχηματίζουν το βραχίονα έχουν ριχτεί σε λάθος σημεία, με αποτέλεσμα ό,τι φέρνουν τα ρεύματα να μένουν μέσα στον κόλπο και να μπαζώνεται καθημερινά», είπε ο κ.Καστρινός.
*
- Ας έρθουμε, ωστόσο, στη δική μας περιοχή - και ας θυμηθούμε την ΜΠΕ του έργου: Οσον αφορά στα μέτρα για τον περιορισμό των διαβρωτικών τάσεων στις ακτές, προτείνεται η λήψη μέτρων όπως, τεχνητός εμπλουτισμός της ακτής, κατασκευή κυματοθραυστών κλπ
Δείτε τι ακριβώς συνέβη στο αλιευτικό καταφύγιο του Πλαταμώνα Πιερίας: Είναι εμφανής η διάβρωση της ακτής και οι ‘Τ’ πρόβολοι που χρειάστηκε να κατασκευαστούν για να μην πέσουν τα σπίτια στη θάλασσα! Φαίνεται, επίσης, καθαρά (στη συνέχεια της παραλίας προς τα πάνω) ότι, η κατασκευή ‘προβόλων’ θα συνεχιστεί αφού η ακτή διαβρώνεται πιο πέρα.
Από πιο κοντά:
Προσέξτε δεξιά στη φωτογραφία - σύντομα πάμε και για άλλον «πρόβολο»!
- Αλιευτικό καταφύγιο Σκάλας Κατερίνης.
Μερικές δεκάδες μέτρα «λιμανιού», για να φυλάνε τις βάρκες τους οι τοπικοί ψαράδες. Αυτό το έργο προκάλεσε τέτοιες διαβρώσεις στη γειτονική παραλία που απαιτήθηκαν τα εξής «μέτρα αντιμετώπισης των επιπτώσεων»:
Σήμερα έχουν ήδη κατασκευαστεί δώδεκα ή δεκατρείς κάθετοι πρόβολοι - και θα γίνουν περισσότεροι αφού η διάβρωση συνεχίζεται αμέσως μετά τον τελευταίο!
Γράφει ο Γιώργος Παπαθανασίου, τ. δήμαρχος Λιτοχώρου, μιλώντας για το διάδρομο 10/28, με βάση τη δική του εμπειρία από τις ακτές της Πιερίας:
Σε κάθε όμως περίπτωση φοβάμαι ότι η οικολογική καταστροφή μιας ευρύτερης περιοχής είναι προ των πυλών. Σε οποιαδήποτε κατασκευαστική παρέμβαση έχει γίνει επί της ακτογραμμής αποδείχθηκε ότι επήλθε διάβρωση της ακτής. Η διάβρωση κάθε φορά εξαρτάται από το ίδιο το μήκος της κατασκευής, επηρεάζοντας όμως μια περιοχή πολλαπλάσια του μήκους κατασκευής. Οι φερτές ύλες μεταφέρονται κοντά στην κατασκευή και από τις δύο πλευρές, η διάβρωση όμως και η προσάμμωση είναι έντονη στη μία πλευρά, λόγω κυματισμών από τους ισχυρούς ανέμους αλλά και λόγω των θαλασσίων ρευμάτων. Το παράδειγμα και του δικού μας αλιευτικού καταφυγίου στην Γρίτσα Λιτοχώρου με το κλείσιμο της εισόδου και την υποχώρηση και το βούλιαγμα στην θάλασσα τμήματος του κρηπιδώματος αλλά και κυρίως τα παραδείγματα της Παραλίας Κατερίνης , των Νέων Επιβατών Θεσσαλονίκης και του Πλαταμώνα είναι χαρακτηριστικά. Με αποτέλεσμά την διάβρωση της ακτογραμμής και το κίνδυνο υποχώρησης του παραλιακού δρόμου σε κάποιες των περιπτώσεων. Για την αποφυγή των παραπάνω ξεκίνησε μια ατέρμονη διαδικασία δημιουργίας πέτρινων βραχιόνων μεταφέροντας το πρόβλημα κάθε φορά βορειότερα. Και όλα αυτά σε κατ’ ουσία μικρές κατασκευές. Φαντασθείτε τι πρόκειται να συμβεί σε μια επέκταση διαδρόμου προσγειώσεων μήκους 900 μ. και πλάτους 400μ, μέσα στον Θερμαϊκό.
- Ενάμισυ χιλιόμετρο από το έργο της επέκτασης, η Σκάλα των Νέων Επιβατών, όπως ήταν λίγο καιρό πριν. Τώρα το «θολό» κομμάτι στις πρώτες δύο φωτογραφίες είναι κι αυτό στεριά, τμήμα της οποίας (ένα «καινούριο» νησάκι) φαίνεται στις δύο επόμενες, που έχουν τραβηχτεί στις 3 Ιανουαρίου 2008. Εκτός αυτού, στην τελευταία φωτογραφία βλέπουμε σε τι μεταβάλλονται η θάλασσα και η αμμουδιά, εκεί όπου εμποδίζεται ο αυτοκαθαρισμός, μέσω των ρευμάτων του Θερμαϊκού: σε σκουπιδότοπο!
- Οι κάτοικοι της Νέας Μηχανιώνας γνωρίζουν ότι ο παραλιακός δρόμος, στη συνέχεια του λιμανιού τους (και εξαιτίας της διάβρωσης που αυτό προκαλεί στην ακτή) έχει σχεδόν πέσει στη θάλασσα - και ορισμένοι ιδιωκτήτες σπιτιών πάνω από το δρόμο ήδη δεν έχουν δυνατότητα πρόσβασης σε αυτά!
9. Τι λέει η Ευρωπαϊκή Ένωση για τη διάβρωση των ακτών;
Η ΕΕ μιλάει …γενικά, αλλά αν διαβάσει κανείς προσεκτικά το κείμενο που ακολουθεί, δε θα δυσκολευτεί καθόλου να το συσχετίσει με όσα επιχειρούνται εις βάρος του Θερμαϊκού! Αντιγράφω από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Αντιπροσωπία στην Ελλάδα):
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φέρνει στο προσκήνιο τη διάβρωση των ακτών
Οι παράκτιες περιοχές της Ευρώπης αντιμετωπίζουν όλο και μεγαλύτερα προβλήματα διάβρωσης, δηλαδή σταδιακής καταστροφής του εδάφους από τη θάλασσα. Το ένα πέμπτο περίπου των ακτών της διευρυμένης ΕΕ έχει ήδη πληγεί σοβαρά, δεδομένου ότι υποχωρούν κατά 0,5 έως 2 μέτρα ετησίως και, σε μερικές περιπτώσεις, κατά 15 μέτρα. Αυτές είναι μερικές από τις διαπιστώσεις της πιο ολοκληρωμένης μελέτης που έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα για το πρόβλημα της διάβρωσης, με τίτλο «Living with Coastal Erosion in Europe: Sediment and Space for Sustainability», την οποία ανέθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η διάβρωση των παράκτιων ζωνών έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις για το περιβάλλον και τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Μπορεί να καταστρέψει κατοικίες και υποδομές, απειλώντας την ασφάλεια του πληθυσμού και την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως του τουρισμού, ενώ παράλληλα αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τους φυσικούς οικότοπους. Η διάβρωση προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από την ανθρώπινη παρέμβαση, κυρίως από τις υπερβολικές κατασκευαστικές και άλλες αναπτυξιακές δραστηριότητες. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και η μεγάλη συχνότητα καταιγίδων και πλημμύρων έχουν επιδεινώσει το πρόβλημα. Για την αντιμετώπισή του, απαιτούνται νέες περισσότερο βιώσιμες μορφές διαχείρισης των ακτών. Τα αποτελέσματα και οι συστάσεις της μελέτης θα ληφθούν υπόψη στη μελλοντική «Θεματική στρατηγική για το έδαφος» της ΕΕ. Πρόκειται, επίσης, να συζητηθούν σε διεθνή διάσκεψη που πραγματοποιείται αύριο στις Βρυξέλλες.
«Είναι αναγκαίο να προφυλάξουμε καλύτερα τις ακτές μας» δήλωσε η αρμόδια για το Περιβάλλον Επίτροπος, Margot Wallstrom. «Η παράκτια ζώνη προστατεύει τους ανθρώπους από τις καταστροφικές δυνάμεις της θάλασσας, αποτελεί σημαντικό οικότοπο για τα ζώα και τα φυτά και είναι σημαντική από οικονομικής απόψεως- για πολλούς ανθρώπους είναι απόλαυση να περνούν τις διακοπές τους στη θάλασσα! Η Επιτροπή θα εντείνει τις προσπάθειές της για να διασφαλίσει μια βιώσιμη διαχείριση των ακτών. Καλώ επίσης τις εθνικές, τις περιφερειακές και τις τοπικές αρχές να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να σταματήσουν τη διαδικασία διάβρωσης. Μελλοντικά, τα αναπτυξιακά έργα πλησίον των ποταμών και των ακτών θα πρέπει να υποβάλλονται σε προσεκτικότερο έλεγχο από την άποψη των επιπτώσεών τους στη διάβρωση των ακτών. Αυτό θα απαιτήσει μια μεγαλύτερη διασυνοριακή συνεργασία στην Ευρώπη».
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι;
Οι παράκτιες περιοχές επιτελούν ένα ευρύ φάσμα σημαντικών λειτουργιών. Οι παράκτιοι οικότοποι, όπως οι λασπότοποι, οι αλμυροί βάλτοι, αμμώδεις παραλίες και οι αμμοθίνες είναι ανεκτίμητης αξίας για την προστασία της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Οι παράκτιες θίνες αποτελούν φυσικό αντιπλημμυρικό φράγμα και φυσικό φίλτρο για το πόσιμο νερό. Οι αλμυροί βάλτοι απορροφούν την ενέργεια των κυμάτων κατά τη διάρκεια των καταιγίδων, αποτρέποντας με αυτόν τον τρόπο τη διάβρωση. Τέλος, οι παραλίες και οι όμορφες ακτές αποτελούν σημαντικό πόλο έλξης του τουρισμού.
Η διάβρωση των ακτών αποτελεί τεράστιο κίνδυνο.
Μερικές από τις επιπτώσεις της είναι:
- Απώλεια γης οικολογικής αξίας. Από τα 132,300 km² των ακτών που απειλούνται από τον κίνδυνο της διάβρωσης στη διευρυμένη ΕΕ, 47.500 km2 αποτελούν φυσικούς οικότοπους μεγάλης οικολογικής αξίας. Αυτό σημαίνει ότι έχουν πλούσια βιολογική ποικιλομορφία και αντιπροσωπεύουν σημαντικά οικοσυστήματα. Οι περισσότεροι από αυτούς τους οικότοπους ανήκουν στο δίκτυο των προστατευομένων περιοχών του προγράμματος της ΕΕ NATURA 2000.
- Απώλεια γης οικονομικής αξίας. Οι εκτιμώμενη τρέχουσα αξία των οικονομικών αγαθών που βρίσκονται σε ακτίνα 500 μέτρων της ακτογραμμής της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των ακτών, της γεωργικής γης και των βιομηχανικών εγκαταστάσεων ανέρχεται σε 500 έως 1.000 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ οι δημόσιες δαπάνες για την αντιμετώπιση της διάβρωσης αυξάνονται. Το 2001, ανέρχονταν σε 3,2 δισεκατομμύρια ευρώ.
- Απώλεια περιουσίας. Κάθε χρόνο, εγκαταλείπονται οι χάνουν την αξία τους εκατοντάδες παραλιακών σπιτιών στην ΕΕ γιατί κινδυνεύουν να παρασυρθούν από τη θάλασσα.
- Κίνδυνος για τις ανθρώπινες ζωές. Κατά τα τελευταία 50 έτη, ο πληθυσμός που ζει στις παράκτιες περιοχές της ΕΕ υπερδιπλασιάστηκε και έφθασε στο επίπεδο των 70 εκατομμυρίων (16% του πληθυσμού της ΕΕ των 25). Ο πληθυσμός αυτός είναι εκτεθειμένος στους κινδύνους της διάβρωσης και των πλημμύρων.
- Καταστροφή της φυσικών μέσων άμυνας κατά των θαλάσσιων κινδύνων. Η διάβρωση απειλεί τα φυσικά συστήματα άμυνας κατά των θαλάσσιων κινδύνων, όπως των συστημάτων θινών. Το Νοέμβριο του 2001, ένα μέρος των θινών της ακτής της Jurmala στον κόλπο της Ρήγα (Λεττονία) κατέρρευσε κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας, προκαλώντας την πλημμύρα της ενδοχώρας.
- Καταστροφή των τεχνητών μέσων άμυνας κατά των θαλάσσιων κινδύνων, με αποτέλεσμα την πρόκληση πλημμύρων.
Αιτίες και απαντήσεις
Η διάβρωση των ακτών αποτελεί ένα φυσικό φαινόμενο το οποίο επιδεινώνεται από την ανθρώπινη παρέμβαση. Η άμμος και τα σκύρα που παρασύρονται από τα κύματα και τα ρεύματα αντικαθίστανται φυσιολογικά από τα υλικά που μεταφέρουν οι ποταμοί από τη λεκάνη απορροής, ή από ιζήματα από διαβρωμένους βράχους ή υποθαλάσσιες συσσωρεύσεις άμμου.
Η ταχεία ανάπτυξη κατά μήκος των ακτών έχει διαταράξει τη φυσική αυτή διαδικασία. Κάθε χρόνο, 100 εκατομμύρια τόνοι άμμου που απαιτούνται για την αποκατάσταση των παράκτιων φυσικών οικότοπων στην Ευρώπη χρησιμοποιούνται για κατασκευές, με αποτέλεσμα να εξαφανίζονται τα φυσικά μέσα αντιμετώπισης των δυνάμεων της θάλασσας.
Οι επιπτώσεις της διάβρωσης των ακτών διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών της Ευρώπης. Για παράδειγμα, δύο τρίτα των βελγικών ακτών αποτελούνται από αμμώδεις παραλίες, ενώ το υπόλοιπο ένα τρίτο έχει παραδοθεί στην κατασκευή. Ως αποτέλεσμα, το ένα τέταρτο της βελγικής παράκτιας ζώνης έχει υποστεί διάβρωση, σε μεγαλύτερο βαθμό από τις υπόλοιπες χώρες. Η Ιταλία επίσης πλήττεται από μεγάλο βαθμό διάβρωσης, 23%, η οποία οφείλεται στην ταχεία αστικοποίηση των ακτών. Αντίθετα, η παράκτια ζώνη της Φινλανδίας δεν έχει υποστεί μεγάλη διάβρωση, δεδομένου ότι η μισή έκταση είναι βραχώδης.
Οι παράκτιες κοινότητες έχουν συχνά αντιμετωπίσει το πρόβλημα της διάβρωσης με τις λεγόμενες «σκληρές» μηχανικές λύσεις, όπως η κατασκευή συστημάτων θαλάσσιας προστασίας και κυματοθραυστών. Ωστόσο, τα συστήματα αυτά ενώ περιορίζουν τη διάβρωση των ακτών σε ορισμένα σημεία, παρεμβαίνουν στη φυσική διαδικασία μεταφοράς της άμμου και προκαλούν διάβρωση των ακτών σε άλλα σημεία!
Επίσης, ορισμένες «ήπιες» τεχνικές προστασίας που χρησιμοποιούνται, όπως η μεταφορά άμμου από άλλες περιοχές για την ενίσχυση των συστημάτων θινών μπορούν να έχουν αντίθετα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις, η άμμος μεταφέρεται από ζώνες θαλάσσιας βλάστησης όπου συνέβαλλε στην επιβράδυνση της διάβρωσης.
Στο πλαίσιο της εφαρμογής των διαδικασιών αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, όπως προβλέπεται στη νομοθεσία της ΕΕ, οι επιπτώσεις των ανθρώπινων παρεμβάσεων στις φυσικές αυτές διαδικασίες και στους οικότοπους δεν έχουν μέχρι σήμερα επαρκώς μελετηθεί. Κατά συνέπεια, το κόστος των μέτρων μείωσης της διάβρωσης των παράκτιων περιοχών αυξάνεται συνεχώς (3,2 δισεκατομμύρια ευρώ στην Ευρώπη, το 2001). Το κόστος αυτό καλύπτεται από τα χρήματα των φορολογουμένων.
Συστάσεις
Η μελέτη «Living with Coastal Erosion in Europe: Sand and Space for Sustainability» καταλήγει σε τέσσερις συστάσεις για την αντιμετώπιση της διάβρωσης των ακτών στην Ευρώπη:
1. Ενίσχυση της προστασίας των ακτών με την αποκατάσταση του ισοζυγίου ιζημάτων. Αυτό προϋποθέτει τον εντοπισμό «στρατηγικών αποθεμάτων ιζημάτων» από τα οποία μπορούν να μεταφερθούν ιζήματα δίχως να τίθεται σε κίνδυνο η φυσική ισορροπία.
2. Συνεκτίμηση του κόστους της διάβρωσης των ακτών κατά τον προγραμματισμό και τη λήψη επενδυτικών αποφάσεων. Την ευθύνη για τους πιθανούς κινδύνους και την αποκατάσταση των ζημιών πρέπει να έχουν εν μέρει οι άμεσοι δικαιούχοι και οι επενδυτές. Επίσης, οι πιθανοί κίνδυνοι πρέπει να εντοπίζονται εγκαίρως και να λαμβάνονται υπόψη στον προγραμματισμό και στις επενδυτικές πολιτικές, καθώς και στο πλαίσιο της αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και των διαδικασιών διαχείρισης των ακτών.
3. Δραστική και προγραμματισμένη αντιμετώπιση της διάβρωσης των ακτών. Αντίθετα με τη σημερινή αποσπασματική προσέγγιση, απαιτείται καλύτερος προγραμματισμός σε μακροπρόθεσμη βάση για την αντιμετώπιση της διάβρωσης. Οι μέθοδοι που θα χρησιμοποιηθούν πρέπει να βασίζονται σε περιφερειακά σχέδια διαχείρισης των ιζημάτων των ακτών που αποσκοπούν στην ικανότητα αποκατάστασης των ακτών. Τα σχέδια αυτά είναι σκόπιμο να συνυπολογίζουν τους πιθανούς κινδύνους, καθώς και το κόστος και τις επιπτώσεις των διαφόρων επιλογών πολιτικής.
4. Πληρέστερες γνώσεις για τη διαχείριση και τον προγραμματισμό της διάβρωσης των ακτών για τη διασφάλιση της λήψης ορθών αποφάσεων και της εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών.
Επόμενα βήματα
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συμπεριλάβει την εμπειρία που αποκτήθηκε από τη μελέτη για τη διάβρωση των ακτών στη «Θεματική Στρατηγική για το Έδαφος» η οποία θα πρέπει να είναι έτοιμη την άνοιξη του 2005. Επίσης, θα κάνει συστηματικότερη χρήση των διαθέσιμων μέσων προκειμένου να διασφαλίσει τη βιώσιμη διαχείριση των ακτών. Τα μέσα αυτά είναι τα εξής:
- Η οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα, η οποία από το 2000, αποτελεί σημαντικό μέσο για την πρόληψη της συσσώρευσης προσχωματικών υλικών σε νέα φράγματα ποταμών
- Η οδηγία για τα φυσικά ενδιαιτήματα, η οποία από το 1992, συμβάλλει στην παρεμπόδιση της διάβρωσης των παράκτιων ζωνών που ανήκουν στον δίκτυο φυσικών ενδιαιτημάτων της ΕΕ NATURA 2000
- Η οδηγία για τη Στρατηγική Περιβαλλοντική Αξιολόγηση, η οποία θα τεθεί σε ισχύ τον Ιούλιο του 2004 και θα συμβάλει στον έγκαιρο εντοπισμό και την πρόληψη των αρνητικών συνεπειών των σχεδίων ανάπτυξης των ακτών.
10. Οι επιπτώσεις από το έργο, που έχουν γίνει ορατές μέχρι σήμερα
Από τον Ιούνιο του 2006 άρχισαν και συνεχίζονται με εντατικούς ρυθμούς τα έργα της επέκτασης. Ήδη το «σχετικώς βραχύ χρονικό διάστημα» που θα μεσολαβούσε ως την εκδίκαση των προσφυγών έχει μεγαλώσει υπερβολικά. Στο μεταξύ έχουν ήδη προκληθεί μη αντιστρεπτές βλάβες στο περιβάλλον, δεδομένου ότι:
α. Πραγματοποιήθηκαν βυθοκορισμοί, δηλαδή απόξεση του θαλάσσιου βυθού και τα βυθοκορήματα μεταφέρθηκαν με φορτηγίδες (μαούνες) και απορρίφθηκαν στα ανοιχτά του Θερμαϊκού Κόλπου.
β. Έχουν ήδη κατασκευαστεί και συνεχίζουν να επεκτείνονται με συνεχείς επιχώσεις οι δύο περιφερικοί λιμενοβραχίονες, οι οποίοι ορίζουν την περίμετρο του έργου.
γ. Έχουν κατασκευαστεί δρόμοι για την εξυπηρέτηση των αναγκών του έργου, εκ των οποίων ένας ακριβώς επί της ακτογραμμής.
δ. Οι περιφερικοί λιμενοβραχίονες, παρεμβαλλόμενοι στην κίνηση των ρευμάτων του Θερμαϊκού Κόλπου, ενδέχεται να πυροδοτήσουν τα φαινόμενα των εξαμμώσεων, δηλαδή της απώλειας της αμμώδους ακτής, ένθεν και ένθεν του έργου. Ο επιτόπιος έλεγχος αυτής της πιθανολογούμενης εξέλιξης επείγει!
ε. Η οστρακοφόρα περιοχή γύρω από την επέκταση (ένα τετραγωνικό μίλι, σύμφωνα με τους αλιείς) έχει καταστραφεί ολοσχερώς. Οι τρεις ενδημικές ποικιλίες οστρακοειδών της περιοχής αποτελούν ήδη παρελθόν.
στ. Πληροφορίες αναφέρουν ότι στο χώρο του μπαζώματος πραγματοποιείται η μη προβλεπόμενη από τη ΜΠΕ αποστράγγιση του υδροφόρου ορίζοντα γλυκού νερού (κάτω από το βυθό) με δυσοίωνες προοπτικές για τον υγρότοπο της περιοχής.
ζ. Με τροποποιήσεις της ΜΠΕ, ελεγχόμενες ως προς τη νομιμότητά τους, ορίστηκαν περιοχές υποθαλάσσιες αμμοληψίας (Μεγάλο Έμβολο - δες φωτογραφία), γεγονός που ξεσήκωσε τους παράκτιους αλιείς της περιοχής, οι οποίοι υποστηρίζουν βάσιμα ότι έτσι θα καταστραφούν τα αλιεύματα του Κόλπου, συνεπώς και οι ίδιοι.
η. Γίνονται βολιδοσκοπήσεις σε τοπικούς παράγοντες ώστε να γίνουν αμμοληψίες, για λογαριασμό του διαδρόμου, με «αποκατάσταση» της Σκάλας των Ν. Επιβατών και άλλα σημεία των ακτών.
11. Η προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας και η
εξέλιξη του έργου
Το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει αναβάλει τέσσερις (συν μία) φορές την εκδίκαση των προσφυγών του Δήμου Θερμαϊκού για την επέκταση του διαδρόμου 10/28 με μπάζωμα του Θερμαϊκού Κόλπου. Από τον Δεκέμβριο του 2005 υπήρξε αναβολή για τον Φεβρουάριο 2006, για τον Ιούνιο 2006, για τον Δεκέμβριο 2006, για τον Μάιο του 2007 - και, τότε, παραπομπή του θέματος στην Ολομέλεια.
Στο μεταξύ, με την υπ. αριθμ 814/15.9.2005 Απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του ΣτΕ, απορρίφθηκαν τα ασφαλιστικά μέτρα που είχε ασκήσει ο Δήμος Θερμαϊκού διότι «…κατά το σχετικώς βραχύ χρονικό διάστημα» μέχρι την έκδοση αποφάσεων επί των Αιτήσεων Ακύρωσης «οι εργασίες κατασκευής της επεκτάσεως του αεροδρομίου «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ», οι οποίες θα διαρκέσουν συνολικά τουλάχιστον 5 έτη και εννέα μήνες, θα ευρίσκονται ακόμη σε αρχικό στάδιο, και δεν αναμένεται ότι θα έχουν αναπτύξει σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις».
Είναι προφανές ότι, όπως εξελίσσεται η υπόθεση, προκύπτει σοβαρό πρόβλημα δημοκρατικής τάξης. Διότι, έως την τελική εκδίκαση της προσφυγής από την Ολομέλεια του ΣτΕ, θα έχουν δημιουργηθεί τέτοιας έκτασης τετελεσμένα στο υπό κατασκευή έργο, τα οποία θα προκαλούν μη αναστρέψιμες περιβαλλοντικές βλάβες, κατά παράβαση του πνεύματος της απόφασης 814/15.9.2005 της Επιτροπής Αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Στην περίπτωση αυτή και με το ενδεχόμενο η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας να κάνει δεκτή την προσφυγή του Δήμου Θερμαϊκού, γεννάται το ερώτημα ποιος και με τι κόστος και ποια διαδικασία θα αναλάβει το έργο της απομάκρυνσης από τη θάλασσα και τις ακτές των εν λόγω κατασκευών και την αποκατάσταση κατά το δυνατόν της περιοχής, προκειμένου να προληφθούν περαιτέρω περιβαλλοντικές βλάβες, οι οποίες θα συνεχίσουν να εκδηλώνονται, ακόμα κι αν το έργο «παγώσει».
12. Επίλογος
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, δηλαδή ο Δήμος Θερμαϊκού, οφείλει να πρωτοστατήσει στην προσπάθεια για αποτροπή των καταστροφικών επιπτώσεων από την επέκταση του 10/28. Το θέμα, ωστόσο, αφορά όλους τους Δήμους της Θεσαλονίκης, τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, τους εκπροσώπους του νομού στο Κοινοβούλιο και τους Έλληνες Ευρωβουλευτές. Όλοι αυτοί θα πρέπει να συντονίσουν τις ενέργειές τους, ώστε:
α. Να υπάρξει πλήρης και λεπτομερής ενημέρωση για τα έργα που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, καθώς και για όσα προβλέπονται να γίνουν στο επόμενο διάστημα.
β. Άμεσα να μπλοκάρεται με κάθε νόμιμο μέσο κάθε ενέργεια που παραβιάζει τη ΜΠΕ ή δεν προβλέπεται σαφώς από αυτήν.
γ. Να πιεστούν / παροτρυνθούν οι πολιτικές δυνάμεις, σε τοπικό και πανελλαδικό επίπεδο, ώστε να θέσουν το θέμα της συνολικής επαναξιολόγησης του έργου. Στο μεταξύ, να σταματήσουν οι εργασίες που πραγματοποιούνται.
Οι ενέργειες και η δραστηριότητα των πολιτών που ανησυχούν για τις επιπτώσεις και αντιτίθενται στην υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου, θα πρέπει να στοχεύουν στην ενημέρωση της κοινής γνώμης και στη δημιουργία ισχυρού κινήματος πολιτών για την προστασία του Θερμαϊκού. Η ανάγκη προστασίας της θάλασσας και των ακτών θα γίνεται όλο και περισσότερο πιεστική: Όταν (αν) το έργο ολοκληρωθεί, θα αντιμετωπίσουμε αμέσως το δίλημμα: Το ξηλώνουμε ή αρχίζουμε το τσιμεντάρισμα των ακτών της Περαίας, των Νέων Επιβατών και της Αγίας Τριάδας για να «αντιμετωπιστεί» το πρόβλημα της διάβρωσης;
Δεν είναι προτιμότερο να προσπαθήσουμε να αποφύγουμε αυτή την επικίνδυνη και εξαιρετικά πολυδάπανη περιπέτεια και, αντί γι’ αυτή, να διεκδικήσουμε ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας;
Περαία, Φεβρουάριος 2008
Πάνος Α. Ζέρβας
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
1. Κείμενο που αναρτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2005, στο blog «Τα μυστικά του Κόλπου»
Τι θέλετε από αυτή τη ζωή;
Θέλετε να κολυμπάτε ήσυχα στο Θερμαϊκό - ή να «απολαμβάνετε» τις απογειώσεις και τις προσγειώσεις, πάνω από τα κεφάλια σας; (κάθε πέντε λεπτά… κάθε μέρα… για πάντα!)
Θέλετε να βλέπετε τις γοργόνες και τους μάγκες να σερφάρουν με τα ρεύματα και τους ανέμους του Κόλπου - ή σας ικανοποιεί η «λύση», που θα δημιουργήσει αξεπέραστα περιβαλλοντικά και αισθητικά προβλήματα και θα υποβαθμίσει δραματικά την ποιότητα ζωής - ιδιαίτερα στην Ανατολική Ακτή;
Θέλετε το οικοσύστημα του Κόλπου να γιατρευτεί κάποτε - ή να το «τελειώσουμε» μια κι έξω - εδώ και τώρα; (Επέκταση αεροδρομίου + υποθαλάσσια αρτηρία + τα λύματα στη θάλασσα + η μόλυνση που φέρνουν τα ποτάμια + ο τρόπος της δόμησης των οικιστικών συνόλων = ο οριστικός θάνατος του Κόλπου)
Θέλετε να πίνετε τον καφέ σας αγναντεύοντας τις γοητευτικές καμπύλες της φύσης - ή «θαυμάζοντας» το τεχνολογικό τέρας; (Πλάτος: 450 μέτρα. Μήκος: 900+ μέτρα μέσα στον Κόλπο. Βάθος και ύψος: όσο πάρει)
Θέλετε να σκεφτόσαστε με βάση τη λογική - ή με βάση τη «λογική» πως ό,τι και να κάνουμε στη φύση, θα το αντέξει; (Ως πότε;)
Θέλετε τα παιδιά σας, που μεγαλώνουν τώρα, να σας θυμούνται με αγάπη - ή να λένε «αυτοί οι τύποι ήταν τελείως γκάου - ρήμαξαν μέχρι και τη θάλασσα!»
Θέλετε να έχετε λόγο για τα έργα που θα επηρεάσουν καθοριστικά την ποιότητα της ζωής σας - ή σας αρκεί να παρακολουθείτε από την TV τους εργολάβους και τους πολιτικούς να αποφασίζουν για εσάς - χωρίς εσάς;
Θέλετε να είστε άνθρωποι και πολίτες - ή cyborgs (ρομποτάνθρωποι) και υπήκοοι;
Θέλετε να βάλετε το μυαλό σας να δουλέψει - ή θα ικανοποιηθείτε από τις διαβεβαιώσεις των πολιτικών, των τοπικών παραγόντων και των «περιβαλλοντολόγων» ότι όλα θα πάνε καλά;
Αν θέλετε τα πρώτα, κάντε κάτι για να τα διεκδικήσετε!
Αν θέλετε τα δεύτερα, μη χαλάτε τη ζαχαρένια σας. Σας τα έχουν όλα έτοιμα!
- ΟΧΙ στην επέκταση του διαδρόμου μέσα στο Θερμαϊκό Κόλπο
- Να γίνει νέο αεροδρόμιο, μακριά από τα οικιστικά σύνολα του Κόλπου
2. Προκήρυξη που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 2006
Μπάζωμα στο Θερμαϊκό; Όχι, ευχαριστώ!
Φίλες και φίλοι,
Το έργο της επέκτασης του αεροδρομίου μέσα στο Θερμαϊκό έχει ήδη αρχίσει. Σε όποιο δήμο και να κατοικείτε, στις ανατολικές ακτές, στην Καλαμαριά ή το Κέντρο της Θεσσαλονίκης, η επέκταση σας αφορά. Η περιβαλλοντική επιβάρυνση του Κόλπου, ο οποίος κινδυνεύει να μετατραπεί σε ανοιχτή χαβούζα, είναι ένα πολύ πιθανό ενδεχόμενο, το οποίο θα πρέπει να κινητοποιήσει όλους μας.
ΓΙΑΤΙ ΛΕΜΕ ΟΧΙ ΣΤΟ ΕΡΓΟ
- Γιατί το έργο θέτει σε άμεσο κίνδυνο το Θερμαϊκό. Ο πρόβολος της επέκτασης (περίπου 1000 μέτρα μήκος, επιφάνεια περίπου 500 στρέμματα και 7 εκατομμύρια κυβικά μέτρα αδρανή υλικά για μπάζωμα) θα επηρεάσει την κίνηση των ρευμάτων που είναι υπεύθυνα για τον αυτοκαθαρισμό του Κόλπου από τους ποικίλους ρύπους. Θα προκαλέσει εξαμμώσεις (φάγωμα) των ακτών και σοβαρή αλλοίωση της ακτογραμμής, με κίνδυνο η θάλασσα να εισχωρήσει ακόμα και στις κατοικίες. Θα δημιουργήσει επιπλέον απαγορευτικές συνθήκες επιβίωσης για τη θαλάσσια πανίδα και χλωρίδα.
- Γιατί το έργο έχει ξεκινήσει χωρίς να υπάρχουν μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων που να απαντούν πειστικά στις ανησυχίες μας για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Αντίθετα, μια σειρά ειδικών επιστημόνων κάνουν λόγο για ανεξέλεγκτες καταστροφές στη θάλασσα και τις ακτές. Επιπλέον, τα «έργα προστασίας» που προτείνονται (πχ κάθετοι και παράλληλοι κυματοθραύστες) θα δημιουργήσουν ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα, όπως έχουμε δει να συμβαίνει σε αντίστοιχες περιπτώσεις (στις ακτές της Πιερίας και αλλού)
- Γιατί η θέση του νέου αεροδρομίου της Θεσσαλονίκης πρέπει να είναι κοντά στους μεγάλους οδικούς και σιδηροδρομικούς άξονες, το λιμάνι, τη βιομηχανική ζώνη. Η σημερινή θέση σημαίνει πως κάθε μεταφορά ανθρώπων και εμπορευμάτων από και προς το αεροδρόμιο, υποχρεωτικά θα περάσει μέσα από την πόλη της Θεσσαλονίκης, επιβαρύνοντας το κυκλοφοριακό πρόβλημα και τη ρύπανση, με ανυπολόγιστη σπατάλη σε χρόνο και ενέργεια.
- Γιατί το υπάρχον αεροδρόμιο βρίσκεται μέσα σε κατοικημένη περιοχή. Οι Ευρωπαϊκές πόλεις βγάζουν τα αεροδρόμιά τους έξω από τις κατοικημένες ζώνες - ακόμα και η Αθήνα και το Ηράκλειο το έκαναν.
- Γιατί σε λίγα μόνο χρόνια (και αφού καταστραφεί περιβαλλοντικά ο Θερμαϊκός και οι ακτές του) η Θεσσαλονίκη θα είναι υποχρεωμένη να αναζητήσει εξαρχής λύση.
- Γιατί θέτει υπό αμφισβήτηση το μέλλον διάφορων ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη θάλασσα και τις ακτές του Κόλπου (αλιεία, υδατοκαλλιέργειες, τουρισμό, αλιεία οστράκων, αναψυχή κλπ) - με απροσδιόριστες οικονομικές επιπτώσεις για χιλιάδες εργαζομένους και επαγγελματίες.
ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ
Να ενημερωθούμε (η βασικότερη πηγή ενημέρωσης αυτή τη στιγμή είναι το διαδίκτυο) και να σχηματίσουμε ένα «τείχος προστασίας» γύρω από το Θερμαϊκό:
- Βάλτε το θέμα, με κάθε ευκαιρία, στους πολιτικούς κάθε επιπέδου. Απαιτείστε από τους βουλευτές της Θεσσαλονίκης να το φέρουν άμεσα στη Βουλή.
- Ζητείστε από κάθε υποψήφιο δήμαρχο, νομάρχη, δημοτικό σύμβουλο κλπ να εξηγήσει ποιες πρωτοβουλίες σκοπεύει να πάρει για την αποτροπή της καταστροφής του Θερμαϊκού.
- Στείλτε ευγενικά e-mail (http://www.primeminister.gr/gr/) ή επιστολές στον Πρωθυπουργό και καλέστε τον να εξαγγείλει το άμεσο σταμάτημα των έργων. (Για παράδειγμα: Κύριε Πρωθυπουργέ, επικοινωνώ μαζί σας για να σας παροτρύνω να λάβετε την πολιτική απόφαση να σταματήσουν άμεσα τα έργα της επέκτασης του διαδρόμου 10-28 του αεροδρομίου «Μακεδονία» και να συζητηθεί το θέμα από μηδενική βάση. Το έργο, έτσι όπως γίνεται, θα μετατρέψει το Θερμαϊκό Κόλπο σε νεκρή θάλασσα. Μια τέτοια τολμηρή, αλλά και σώφρων απόφασή σας θα εκτιμηθεί ιδιαίτερα, από όλους)
- Προμηθευτείτε τα αυτοκόλλητα «ΜΠΑΖΩΜΑ ΣΤΟ ΘΕΡΜΑΪΚΟ; - ΟΧΙ, ΕΥΧΑΡΙΣΤΏ!»
- Διαδώστε το θέμα, όπως μπορείτε!
- Ελάτε σε επαφή με τις ομάδες πολιτών που έχουν δημιουργηθεί, συμβάλλετε με τις ιδέες και τη συμμετοχή σας στις εκδηλώσεις και τις κινητοποιήσεις που προγραμματίζονται.
- «Πολίτες για το Θερμαϊκό» (Πάνος Ζέρβας, panosz@otenet.gr)
- «Κρουσίδα Γη» (Τάσος Αναστόπουλος, anasto@chem.auth.gr)
- Ένωση Πολιτών Δήμου Θερμαϊκού (Γιάννης Μενδρινός, mendrin@otenet.gr)
- Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης (Γιάννης Μαχαίρας, bioannis@the.forthnet.gr)
3. Ανακοίνωση Επιτροπής Αγώνα για το Θερμαϊκό, Ιανουάριος 2008
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ - ΕΚΚΛΗΣΗ ΣΕ ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΣ
Τα έργα για την κατασκευή της επέκτασης του διαδρόμου 10/28 με μπάζωμα του Θερμαϊκού συνεχίζονται. Δυστυχώς, οι επιφυλάξεις και οι ανησυχίες μας γίνονται πραγματικότητα: Οι επιπτώσεις στη θάλασσα και στην ακτογραμμή είναι πλέον ορατές δια γυμνού οφθαλμού. Οι ελάχιστες δεσμεύσεις που έθετε η περιβαλλοντική μελέτη, όπως η χρήση πετασμάτων ιλύος, δεν υλοποιούνται. Στο μεταξύ, στο χώρο του μπαζώματος, πραγματοποιείται (η μη προβλεπόμενη από τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων) αποστράγγιση του υδροφόρου ορίζοντα γλυκού νερού (κάτω από το βυθό) με δυσοίωνες προοπτικές για τον υγρότοπο της περιοχής.
Οι ψαράδες καταγγέλλουν ότι η απόρριψη των βυθοκορημάτων (της λάσπης από την απόξεση του βυθού) μέσα στον κόλπο, έχει ήδη προκαλέσει ανυπολόγιστη ζημιά:
- Μείωση των αλιευμάτων σε όλα τα είδη (γαρίδες, σουπιές, γλώσσες, οστρακοειδή) μέχρι και 90% ανά περιοχή.
- Η οστρακοφόρα περιοχή γύρω από την επέκταση (περίπου ένα τετραγωνικό μίλι) έχει καταστραφεί ολοσχερώς.
- Το επίπεδο των τοξινών στα νερά και στα οστρακοειδή παραμένει εδώ και καιρό σταθερά και επικίνδυνα υψηλό, ενδεχομένως ως αποτέλεσμα της απόρριψης των βυθοκορημάτων στον κόλπο.
Η επόμενη φάση της καταστροφής του Θερμαϊκού και των ανθρώπων που ζουν από αυτόν θα είναι η αμμοληψία από θαλάσσια περιοχή, στο Μεγάλο Έμβολο του Αγγελοχωρίου. Προβλέπεται η απόληψη 400 χιλιάδων κυβικών μέτρων άμμου, με εκσκαφή 200 στρεμμάτων, σε βάθος 2 μέτρων. Για να επιτραπεί η αμμοληψία έγινε τροποποίηση της περιβαλλοντικής μελέτης, με Υπουργική Απόφαση, χωρίς να τηρηθούν οι νόμιμες διαδικασίες: για παράδειγμα, η τροποποίηση δεν συζητήθηκε στο Νομαρχιακό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης, όπως προβλέπει ο νόμος.
Η Ομοσπονδία Παράκτιων Αλιέων έχει προσφύγει στη δικαιοσύνη, υποστηρίζοντας ότι με την αμμοληψία θα καταστραφεί ολόκληρη η τελευταία καθαρή περιοχή στο Θερμαϊκό, με αποτέλεσμα και την ολοσχερή εξαφάνιση των αλιευμάτων. Οι ψαράδες τονίζουν ότι η απόφαση για την αμμοληψία εκδόθηκε κατά παράβαση κάθε διάταξης εθνικού και κοινοτικού δικαίου για την προστασία του περιβάλλοντος. Η ίδια η μελέτη του έργου περιγράφει την καταστροφή, για την οποία εκφράζει απλώς ένα ευχολόγιο περί φυσικής αποκατάστασης, κάποτε στο μέλλον!
Η Επιτροπή Αγώνα για το Θερμαϊκό εκφράζει τη συμπαράστασή της στους παράκτιους αλιείς, που αγωνιούν για την ίδια την επαγγελματική τους επιβίωση. Υπενθυμίζει ότι η επέκταση του διαδρόμου 10/28 γίνεται ουσιαστικά χωρίς μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, όπως και η προβλεπόμενη αμμοληψία. Καλεί όλους τους φορείς (επαγγελματικές ενώσεις, συλλόγους, Τοπική Αυτοδιοίκηση) να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να διακηρύξουν ότι δεν πρέπει να επιτραπεί παράνομη αμμοληψία από κανένα σημείο του Θερμαϊκού, υποθαλάσσιο ή στις ακτογραμμές. Καλεί τα κόμματα, τα ΜΜΕ και τους πολίτες να υποστηρίξουν την προσπάθεια για να αποτραπεί η μετατροπή του Θερμαϊκού κόλπου σε μια νέα Κορώνεια.
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΕΡΜΑΪΚΟ, Ιανουάριος 2008
