Το παρελθόν και το μέλλον

Τo1995, η αμερικανική Γερουσία, με ψήφους 99 έναντι μόνον μίας, ψήφισε υπέρ της απόσυρσης ενός εγχειριδίου Ιστορίας. Ήταν το τέλος ενός «πολιτιστικού πολέμου» που είχε διαρκέσει 18 μήνες

Του ΠΑΥΛΟΥ ΤΣΙΜΑ

Στις 18 Ιανουαρίου 1995, η αμερικανική Γερουσία, με ψήφους 99 έναντι μόνο μίας, ψήφισε υπέρ της απόσυρσης ενός εγχειριδίου Ιστορίας. Ήταν ένα γενικό κείμενο οδηγιών και κανόνων για τη διδασκαλία της Ιστορίας στα αμερικανικά σχολεία, με τίτλο «Νational Standards for Ηistory». Η ψήφος των γερουσιαστών σήμανε το τέλος ενός «πολιτιστικού πολέμου» που είχε διαρκέσει 18 μήνες.
Το εγχειρίδιο είχε συνταχθεί από μια μεγάλη ομάδα επιστημόνων, με στόχο να εισαγάγει τη διδασκαλία της Ιστορίας όχι ως τελειωμένη, παραδομένη αλήθεια, αλλά ως ανοιχτό πεδίο κριτικής σκέψης, όχι ως αλυσίδα ηρωικών κατορθωμάτων στρατηγών και ηγετών, αλλά ως κοινωνική διαδικασία, όχι ως αμερικανοκεντρική, πατριωτική αφήγηση του κόσμου, αλλά ως εξοικείωση των παιδιών με την πολυπολιτισμική πραγματικότητα. Μα προτού τυπωθεί το βιβλίο, ένα άρθρο στη «Wall Street Journal», με την υπογραφή της κ. Λιν Τσέινι, συζύγου του μετέπειτα (και ώς σήμερα) θηριώδους αντιπροέδρου των ΗΠΑ, κήρυττε τον μέχρις εσχάτων πόλεμο εναντίον του.
Τα τότε επιχειρήματα της κ. Τσέινι ηχούν τώρα γνώριμα στα ελληνικά αυτιά. Οι συγγραφείς, «αποδομητές της Ιστορίας», «μεταμοντέρνοι οπαδοί του πολιτιστικού σχετικισμού», αποσιωπούσαν τα μεγάλα έπη του αμερικανικού έθνους, είχαν 6 αναφορές στη Ηarriet Τrubman, μια έγχρωμη γυναίκα που έπαιξε ρόλο στην απελευθέρωση των σκλάβων, και μόνο δύο στον George Washington, δεν ανέφεραν λέξη για τον γενναίο στρατηγό Robert Ε. Lee, υπερέβαλλαν σε αφηγήσεις για τη σφαγή των Ινδιάνων και γενικά δεν καλλιεργούσαν το πατριωτικό, αμερικανικό φρόνημα στους μαθητές.
Η κ. Τσέινι έπαιξε στην Αμερική τον ρόλο που καθ΄ ημάς έπαιξαν ο κ. Άνθιμος και ο Ψωμιάδης. Ο διάσημος Ρας Λίμπο, ακροδεξιός αστέρας του ραδιοφώνου, έπαιξε τον ρόλο του Αδώνιδος Γεωργιάδη. Και στο παιχνίδι μπήκαν πολλοί (όχι πάντως και αριστεροίαυτό παραμένει ελληνική πρωτοτυπία). Το βιβλίο διασύρθηκε, λέξεις και φράσεις αποσπάστηκαν, διάφοροι «συνωστισμοί» χρησιμοποιήθηκαν για να το ισοπεδώσουν και τελικά, όταν οι Ρεπουμπλικανοί κέρδισαν την πλειοψηφία του Κογκρέσου, το εγχειρίδιο καταδικάστηκε ως αντιπατριωτικό.
Ο πόλεμος για τα «Standards» ήταν ο κορυφαίος από μια σειρά «πολιτιστικών πολέμων»- από τις οικογενειακές αξίες και την άμβλωση ώς την αποβολή του Δαρβίνου από τα σχολεία και το ιερό δικαίωμα στην οπλοφορία- τους οποίους η σκληρή, χριστιανική, ευαγγελική Δεξιά είχε επιλέξει να δώσει από τις αρχές της δεκαετίας του ΄80, από τα χρόνια του Ρέιγκαν. Μέσω των πολέμων αυτών κατέκτησε την ηγεμονία στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα πρώτα, στην αμερικανική κοινωνία κατόπιν.
Το ενδιαφέρον είναι ότι, όπως στην Ελλάδα το ΠΑΣΟΚ, έτσι και στην Αμερική οι Δημοκρατικοί προτίμησαν να μείνουν αμέτοχοι στους «πολιτιστικούς πολέμους» για να μην εισπράξουν τη δυσαρέσκεια μιας όλο και συντηρητικότερης μεσαίας τάξης. Για να ανακαλύψουν εντέλει ότι βρέθηκαν όμηροι των νικητών, αιχμάλωτοι (όπως και η ρεαλιστική, φιλελεύθερη πτέρυγα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος) μιας νεοδεξιάς, πουριτανικής και πατριωτικής, ευαγγελικής ηγεμονίας στο πεδίο των αξιών και των ιδεών. Κι ότι, όπως έγραψε πρόσφατα ένας σχολιαστής, ανάμεσα στην καταδίκη ενός σχολικού εγχειριδίου και τη συναίνεση στην εισβολή στο Ιράκ περνά μια αόρατη μα υπαρκτή κόκκινη γραμμή...
Οι αντίστοιχοι ελληνικοί «πολιτιστικοί πόλεμοι» άρχισαν τη δεκαετία του ΄90. Η διαμάχη για το δικαίωμα του Οδυσσέα Τσενάι να κρατήσει την ελληνική σημαία ήταν ένας από τους πρώτους τέτοιους πολέμους, η αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες ένας άλλος, το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού ο έσχατος και κορυφαίος των πολέμων. Το ΠΑΣΟΚ έμεινε άλλοτε σιωπηλό και αμέτοχο, άλλοτε πολέμησε με μισή καρδιά και ενίοτε βρισκόταν στο πλευρό της νεοσυντηρητικής συμμαχίας.
Το πολιτικό αποτέλεσμα μιας σειράς από ήττες στους «πολιτιστικούς πολέμους» της περασμένης δεκαετίας είναι ήδη ορατό. Στα θύματα του στρατοπέδου των ηττημένων δεν συγκαταλέγονται μόνον η κ. Ρεπούση ή ο κ. Παπανδρέου, αλλά και η κ. Γιαννάκου και ολόκληρη η φιλελεύθερη, μη χριστοδουλική πτέρυγα της Ν.Δ. Το είχε προβλέψει ο Όργουελ στο περίφημο «1984»: Οι διαμάχες περί την Ιστορία είναι πάντα μάχες για την εξουσία. Γιατί «όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον, και το παρελθόν το ελέγχει όποιος ελέγχει το παρόν».