Open Source Everything!!!

Ο συν-Blogger Sakis, ιδιοκτήτης του blog marketingpro (Marketing, Management & Economics articles) με κάλεσε –καλοσύνη του!- να κουβεντιάσουμε πάνω στο Open Source Everything? που δημοσίευσε πρόσφατα.

(Αναγκαία παρένθεση: το OpenItNow δεν αφορά το Open Source ή μάλλον δεν αφορά μόνο αυτό. Αφορά τα Ανοιχτά Μοντέλα από την Οικονομία μέχρι την Αρχιετκτονική, από την Πολιτική μέχρι τη Λογοτεχνία και από την Τέχνη μέχρι τις διαπροσωπικές σχέσεις. Για να μην παρεξηγούμαστε. Εξειδικευμένα sites για μόνο το ΕΛ/ΑΚ υπάρχουν πολλά και καλά!)

Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω καμιά απολύτως διάθεση να συζητώ πάνω στη βάση μια άρνησης προσπαθώντας να πω ότι το «μαύρο» είναι «άσπρο». Για να το πω πιο απλά, βαριέμαι να το κάνω αν και ξέρω ότι είναι πολλές φορές είναι χρήσιμο καθώς σου δίνει την ευκαιρία να απλοποιήσεις κάποια πράγματα και έτσι να τα δεις από την αρχή κάνοντας μια ανακεφαλαίωση στα όσα μέχρι τώρα έχουν ειπωθεί. Όπως και να έχει προτιμώ να συζητώ πάνω σε προτάσεις ακόμη κι αν αυτές είναι ριζικά αντίθετες με όσα προτείνω. Ετσι το πράγμα πάει παραπέρα. Αλλιώς μένουμε σε μια κατάσταση σχεδόν ψυχαναλυτική, πράγμα που προσωπικά απεχθάνομαι!

Η γκρίνια και η «δογματική άρνηση» δεν πολεμιούνται. Το έχω ζήσει στο πετσί μου και το έχουν ζήσει και άλλοι με μένα όταν περνούσα μια αντίστοιχη περίοδο. Αργότερα κατάλαβα ότι το «αεροσκάφος» δεν είχε μόνο σύστημα προσγείωσης και φρένα. Διέθετε επίσης και σύστημα απογείωσης και γκάζια…
Δεν είναι τυχαίο ότι η «μαύρη περίοδος» αντιστοιχούσε με την εποχή που ασχολήθηκα έμπρακτα με το management και το marketing. Μια περίοδος απόλυτης τύφλωσης, προσωπικά, πάντα, μιλώντας.
Ενας ακόμη λόγος που δεν θέλω να μπαίνω σε τέτοιες συζητήσεις είναι ότι γίνονται αφόρητα γενικόλογες εκφράζοντας κάποια γενικά αξιώματα που θεωρητικά «στέκουν» αλλά που έρχονται σε κατάφορη κόντρα με αυτό που ζούμε. Θεωρίες που έχουν εδώ και καιρό ξεπεραστεί από την πραγματικότητα ακόμη κι αν πολλοί ακόμη προσπαθούν να τις εφαρμόσουν.

Κι ένας τελευταίος λόγος είναι ο «στεγνός»-οικονομικίστικος τρόπος μέσα από τον οποίο προσπαθούμε να δούμε την μεγάλη εικόνα της ζωής. Αν η ζωή ήταν μόνο οικονομία τότε θα χωρούσε σε ένα XLs και εγώ θα ήθελα να φύγω επειγόντως από τον πλανήτη.

Πέρα από το οξύμωρο του να προσπαθείς να πλησιάσεις ένα Ανοιχτό θέμα με Κλειστό μυαλό, το πρόβλημα ξεκινάει από τη στιγμή που πιστεύεις ότι είναι ΑΛΛΟ οι τεχνολογικές εξελίξεις, ΑΛΛΟ η οικονομία, ΑΛΛΟ η κοινωνία, ΑΛΛΟ οι ιδέες και η φιλοσοφία, ΑΛΛΟ ο πολιτισμός και ΑΛΛΟ η ιστορία. Μοιάζει σαν να αγνοούν ότι από την εποχή του Λίθου και του Χαλκού ΟΛΑ τα παραπάνω πηγαίνουν «χέρι χέρι» άλλοτε μέσα από συγκρούσεις και άλλοτε μέσα από συμβιωτικές καταστάσεις.

Παρ’ όλα αυτά δεν θα αρνηθώ την πρόσκληση –αν και όπως είπα, βαριέμαι αφάνταστα διότι θα αναγκαστώ να πω κοινοτοπίες…

Ελπίζω να είναι η τελευταία φορά που το κάνω, αν και δεν το πολυπιστεύω…

«Το ότι το open source model είναι ένας καλός τρόπος για την δημιουργία software είναι αδιαμφισβήτητο. Μπορεί, όμως, να εφαρμοστεί και σε άλλους τομείς;».

Ετσι ξεκινάει το κομμάτι του ο Sakis.

Εμ, εδώ είναι η διαφορά μας. Το open source model δεν είναι κάτι που ανακαλύφθηκε μετά την εμφάνιση του software αλλά κάτι που υπήρχε πάντοτε από τότε που ο άνθρωπος έτριψε μια πέτρα πάνω στην άλλη. Πολλοί μπερδεύονται (και όχι άδικα) με το θέμα του Open Source θεωρώντας πως το όλο ζήτημα αφορά ένα «νέο κοσκινάκι» που έκανε την εμφάνισή του σχετικά πρόσφατα και έγινε hype στους κύκλους κάποιων τρελαμένων πληροφορικάριων για να προσλάβει μετά ευρύτερες διαστάσεις και να ιδεολογικοποιηθεί από κάποιους αθεράπευτους ρομαντικούς με αριστερές καταβολές και αναρχοκομουνιστικές τάσεις. Το αποτέλεσμα αυτής της παρεξήγησης είναι είτε να περιορίζουν τη συζήτηση στο τεχνικό/τεχνολογικό επίπεδο είτε να το εντάσσουν στην όλη φιλολογία περί New Economy, dot.com’s είτε τέλος να προσπαθούν να αντιτάξουν νέο-φιλελεύθερα ιδεολογήματα ανοίγοντας συζητήσεις που έχουν κλείσει εδώ και μια δύο δεκαετίες.
To open source model αφορά την ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ και τη ΓΝΩΣΗ καθώς και όλα τα άϋλα προϊόντα και υπηρεσίες που στηρίζονται στην ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ και τη ΓΝΩΣΗ!
Η συζήτηση θα μπορούσε λοιπόν να κλείσει κάπου εδώ: Το open source model μπορεί να εφαρμοστεί σε ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ έχει να κάνει με την ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ και τη ΓΝΩΣΗ.
Και για να γίνει ακόμη πιο ξεκάθαρο:
Ένα «Στραντιβάριους» θα παραμείνει ένα «Στραντιβάριους» χωρίς κανείς να μπορεί να το αντιγράψει!

Ένα «Γεροβασιλείου» Ερυθρό θα είναι πάντοτε ένα «Γεροβασιλείου» Ερυθρό χωρίς να μπει ποτέ σε κανένα δημόσιο δίκτυο οινο-δότησης!

Από την άλλη:
Ο Αμλετ, ο Ορέστης, οι Ορνιθες θα είναι ΠΑΝΤΑ ελεύθερα να τα διαβάζουμε όλοι, να τα κατεβάζουμε από το internet, να τα αποθηκεύουμε ακόμη και να τα …πουλάμε χωρίς να δώσουμε μια δραχμή!

Η Μουσική, οποιαδήποτε μουσική, σε λίγα χρόνια θα είναι εντελώς ελεύθερη διότι μη μου πείτε ότι ακόμη και Μπιλ Γκέϊτς ή ο γιός του διευθυντή της BMG δεν έχει κατεβάσει δωρεάν MP3! Μην τρελαθούμε!

Τα Blogs θα είναι πάντα δωρεάν και με τη σειρά τους θα παρέχουν δωρεάν περιεχόμενο!

Ας πάμε όμως παρακάτω:

Έχουμε συζητήσει παλαιότερα σε αυτό το blog για το open source (βλ. Θα χρησιμοποιούσε ο Adam Smith το Linux; και Open Source Economics).Προσωπικώς θεωρώ ότι το open source είναι ένα επιτυχημένο μοντέλο δημιουργίας software.

Για να καταλάβεις που διαφωνούμε:
Η δημιουργία χαρτών ΔΕΝ είναι (προ αιώνων) open source model;
Η δημιουργία τηλεφωνικών καταλόγων (και οποιουδήποτε καταλόγου) ΔΕΝ είναι (προ δεκαετιών) open source model;
Η δημιουργία δημόσιων βιβλιοθηκών ΔΕΝ είναι (προ αιώνων) open source model;
Η ίδια η Εκπαίδευση ΔΕΝ είναι (προ αιώνων) open source model;
Οι μαθηματικοί τύποι ΔΕΝ είναι (προ αιώνων) open source model;
Οι μουσικές παρτιτούρες ΔΕΝ είναι (προ αιώνων) open source model;
Τα πιο τρανταχτά παραδείγματα ανάμεσα σε εκατοντάδες!

Σε αυτό που διαφωνώ είναι με εκείνους τους υποστηρικτές του που πιστεύουν ότι το open source "θα τα αλλάξει όλα", ότι είναι τρόπον τινά ένα μοντέλο εγγενώς αντίθετο στον καπιταλισμό -ο οποίος είναι, πιστεύουν, φύσει κακό πράγμα-, ότι είναι, σε τελική ανάλυση, ένα μετα-καπιταλιστικό μοντέλο οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας.

Αντιπαρέρχομαι προς το παρόν αυτό το κομμάτι διότι το βρίσκω εντελώς θεωρητικό. Αδυνατώ να προβλέψω –ανεξάρτητα από το τι επιθυμώ- αν το open source θα προκαλέσει την «πτώση» του καπιταλισμού. Το σίγουρο είναι ότι «χτυπάει» ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του: τις μονοπωλιακές καταστάσεις. Αυτό όμως από μόνο του δεν λέει τίποτα. Ας μην ξεχνάμε ότι η χώρα με τους πιο σκληρούς αντι-μονοπωλιακούς νόμους και ρυθμίσεις είναι οι ΗΠΑ. Η επιτυχία του καπιταλιστικού συστήματος έγκειται ακριβώς στη δυνατότητά του να αφομοιώνει το καινούργιο και να προσαρμόζεται στις αλλαγές. Αυτό δεν μπορεί κανείς να το αρνηθεί. Όπως δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι αυτό είναι «κακό» από μόνο του. Το «κακό» με τον καπιταλισμό δεν είναι ότι είναι …καπιταλισμός.
Το «κακό» αρχίζει από τις μεγάλες οικονομικές ανισότητες που δημιουργεί. Οικονομικές ανισότητες που φτάνουν να παραβιάζουν θεμελιώδη ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα όπως το δικαίωμα στην εργασία, στη δημιουργία, στην ελεύθερη έκφραση, στην κοινωνική συμμετοχή, στο δικαίωμα στην υγεία και την παιδεία, στο δικαίωμα της επιλογής.

Αντιθέτως, το open source model είναι, θεωρώ, μία έκφανση του καπιταλισμού ή, αν θέλετε οι ορκισμένοι οπαδοί αυτού, ένα μοντέλο συμβιωτικό ως προς τον καπιταλισμό.

Ακριβώς αυτό ήταν και το μοντέλο του ελεύθερου εμπορίου που ξεπήδησε λίγο πριν την εποχή του Διαφωτισμού και έγινε η βάση για τη δημιουργία της αστικής τάξης. Ένα μοντέλο που μαζί με την ανάπτυξη των τεχνολογιών των μεταφορών και των επικοινωνιών «συμβίωνε» για πολλά χρόνια με τον φεουδαλισμό και την αριστοκρατία μέχρι που το 1789…
Όλα ανεξαιρέτως τα κοινωνικά συστήματα συμβίωσαν για μικρά ή μεγάλα διαστήματα με το σύστημα που στο τέλος ανέτρεψαν. Αυτή είναι η Ιστορία. (Χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι όλα τα συμβιωτικά συστήματα επέζησαν για να διαδεχτούν την προηγούμενη κατάσταση).

Το open source model δεν πρόκειται ποτέ να αντικαταστήσει τον καπιταλισμό ή να επιφέρει τις ουτοπικές αλλαγές που φαντασιώνονται οι ένθερμοι οπαδοί του. Με την λέξη "ουτοπικές" εννοώ ότι το open source model έχει τους περιορισμούς του, έχει τα όρια εφαρμογής του.

Κάτι τέτοια «ποτέ» έλεγαν και οι Λουδοβίκοι και η Μαρία Αντουανέτα, για να συνεχίσω από το προηγούμενο σχόλιο…
Ας μην είμαστε εύκολοι στα «ποτέ». Ειδικά στην εποχή μας…
Η αλήθεια και εδώ είναι ότι ουδέποτε ένα μοντέλο μπόρεσε να αλλάξει ένα οικονομικό και κοινωνικό σύστημα. Η αλλαγή ενός οικονομικού συστήματος έχει να κάνει με την αλλαγή των μεθόδων παραγωγής αλλά και την εμφάνιση μιας νέας κοινωνικής τάξης που διεκδικεί τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη νομή της εξουσίας. Είτε ειρηνικά είτε βίαια. Κι αυτό δεν είναι θέμα «φαντασιώσεων».


Σε πρόσφατο δημοσίευμα της εφημερίδας "ΤΑ ΝΕΑ" αναφέρεται η χρήση του open source model στην παραγωγή σπόρων. Όπως, ίσως, θα περιμένατε δεν λείπει η "δημοσιογραφική" γραφή…
"Ένα (ακόμη) φάντασμα πλανάται πάνω από την Ευρώπη. Πάνω από τα χωράφια της, πάνω από τις πεδιάδες της, πάνω από τους λόφους της. Είναι οι αγρότες-χάκερ. Οργανώνονται μέσα από το Ίντερνετ για να απελευθερώσουν τους σπόρους από τη «δικτατορία» της πατέντας που τους έχουν επιβάλει οι πολυεθνικές εταιρείες."

Από το άγχος σου να «καταγγείλεις» τη «δημοσιογραφική γραφή» (εφημερίδα το έγραψε, τι γραφή ήθελες; Διδακτορικού;) σου διέφυγε η ουσία του κειμένου: «πατέντα στους σπόρους». Ισχύει το ίδιο με τον γόνο για τις ιχθυοκαλλιέργειες και με μια σειρά άλλα αγροτοκτηνοτροφικά προϊόντα και έχει να κάνει και με το θέμα των μεταλλαγμένων κλπ κλπ

Αν, βέβαια, ο αναγνώστης κάνει τον κόπο να διαβάσει παρακάτω θα δει ότι το κύριο πρόσωπο του άρθρου, ένας βιολόγος εν ονόματι Ρίτσαρντ Τζέφερσον, ούτε για φαντάσματα που πλανώνται μιλάει, ούτε για (έστω κι εντός εισαγωγικών) δικτατορία των πολυεθνικών. Τουναντίον, αναφέρει "Όμως, προσοχή, δεν μιλάμε για μία σοσιαλιστική ουτοπία σε αντιπαράθεση με την ιδιωτική παραγωγή."

Πες όμως και τι λέει παρακάτω (δεν σου κρύβω ότι μου τη «σπάει» απίστευτα αυτή η επιλεκτική επιλογή παραγράφων για δημιουργία εντυπώσεων). Την ουσία δηλαδή:

«Αντιθέτως, επεξεργαζόμαστε ένα μοντέλο που επιτρέπει στους γεωργούς να αυξήσουν την ποσότητα και την ποιότητα της παραγωγής τους και συνεπώς να γίνουν καλύτεροι επιχειρηματίες, απελευθερώνοντάς τους από τον βρόχο των εταιρειών από τις οποίες αγοράζουν σήμερα τους τεχνητούς σπόρους που είναι συνδυασμένοι με ζιζανιοκτόνα ή εντομοκτόνα»

...για να συμπληρώσει με ένα εξαιρετικό παράδειγμα που ξεκινά από τον κόσμο του λογισμικού των κομπιούτερ (software): «Τα τελευταία 30 χρόνια της ψηφιακής επανάστασης, υπήρξαν δημιουργοί προγραμμάτων πληροφορικής που κλείδωσαν με κωδικούς τα προγράμματά τους, όπως η Microsoft. Όμως, παράλληλα, αναπτύχθηκαν εναλλακτικά και ανοιχτά προγράμματα, όπως αυτά της Linux, στα οποία όλοι μπορούν να συμβάλουν και τα οποία όλοι μπορούν να χρησιμοποιούν ελεύθερα. Μάλιστα, αυτά τα τελευταία είναι - συχνά - καλύτερης ποιότητας από τα πρώτα. Εμείς σκεφτόμαστε κάτι παρόμοιο στη γεωργία. Εκεί, από τη μία μεριά υπάρχουν οι μεγάλες πολυεθνικές που έχουν δικά τους ερευνητικά κέντρα και παράγουν σπόρους με πατέντα, για να τους πωλούν στους γεωργούς. Από την άλλη, όμως, ξεπροβάλλουν εκατοντάδες γεωργοί και ερευνητές, που μελετούν τις βιολογικές τεχνολογίες και ανταλλάσσουν πληροφορίες μέσα από το Ίντερνετ. Και αντί να αγοράζουν κατασκευασμένους σπόρους, εφαρμόζουν τις δικές τους τεχνολογίες που τις συμμερίζονται με άλλους, αποκτώντας έτσι ποικιλίες καλύτερων σπόρων από εκείνους που οι γεωργοί αγοράζουν έτοιμους».

Για ΤΙ πράγμα μιλάμε λοιπόν;
Όχι φυσικά για open source ….σπόρους!
Μιλάμε για τη διάχυση της Γνώσης και της Πληροφορίας.

Ο αγαπητός συνμπλόγκερ Αντρέας, για παράδειγμα, αναφερόμενος σε αυτό το δημοσίευμα γράφει στο πολύ καλό OPEN
"..."βλέπω ότι η πραγματικότητα ξεπερνά κι αυτά ακόμη που έχω φανταστεί. Πέρα από παλαιο-οικονομικές συνταγές. Πέρα από κάθε όριο…", "...Επειδή κάποιοι "κόλλησαν" στα "Μανιφέστα", ιδού η πράξη!"

Η πράξη βρίσκεται στο παρακάτω σχόλιο και όχι στα περι σοσιαλισμού που παράθεσες…
Δεν έχω καμιά απολύτως εμμονή είτε με το σοσιαλισμό είτε με τον καπιταλισμό. Θεωρητικά και εν μέρει πρακτικά τα θεωρώ και τα δύο ξεπερασμένα.

Σίγουρα πολλοί ακόμη έχουν την ίδια άποψη η οποία είναι, φυσικά, σεβαστή, αλλά με την οποία, προσωπικώς, διαφωνώ. Για το "παλαιο-οικονομικές συνταγές", με άλλα λόγια για την άποψη, αν καταλαβαίνω καλά, ότι το open source model είναι, όπως είπα παραπάνω, αντίθετο στον καπιταλισμό, ένα μετα-καπιταλιστικό μοντέλο οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας, έχει γίνει συζήτηση στο "Θα Χρησιμοποιούσε ο Adam Smith το Linux;"

Μήπως σε αυτούς του «οπαδούς» συγκαταλέγεις και τον γενικό διευθυντή του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας Ζακ Ντιούφ ο οποίος δηλώνει ότι «το πρόβλημα της πνευματικής ιδιοκτησίας (πατέντα) αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τη μετάδοση των σύγχρονων τεχνολογιών στις φτωχές χώρες» και απευθύνει έκκληση για να γίνει κοινό κτήμα η βιοτεχνολογία;
(στο ΙΔΙΟ άρθρο των ΝΕΩΝ)
Τα ίδια διαβάζουμε ΑΛΛΑ καταλαβαίνουμε;

Εδώ θα ήθελα απλώς να προσθέσω την άποψη ενός ανθρώπου που σίγουρα κανείς δεν μπορεί να χαρακτηρίσει ως φερέφωνο του καπιταλισμού [τα bold δικά μου].

Ερ."Ωστόσο αυτό το μοντέλο της ανοιχτής ελεύθερης πρόσβασης και συνεργασίας, όπως είναι το Linux, δεν έχει κάτι το αντικαπιταλιστικό, ας πούμε κάτι από ένα σοσιαλιστικό μοντέλο;"


Απ."Ένας μετακαπιταλιστικός τρόπος παραγωγής; Θα ήταν εύκολο για μένα να σας παρουσιάσω την ουτοπία ενός νέου ελευθεριακού, αναρχοκομμουνισμού της Generation X με άρωμα Linux.[...] Θα ήταν καταπληκτικό να βλέπαμε αυτούς τους πρώην εικοσάρηδες Φιλανδούς φοιτητές, τους σκληρούς hackers με τα απίθανα, εξωτικά επίθετα Τόρβαλντς, Ελσίνγκιους, Γιλόνεν, Λέμκε, Χάιναμεν και Σιντανμαανλάκα (!) σαν τους Μπακούνιν, Κροπότκιν, Μαρξ, Ένγκελς, Λουξεμπουργκ, Τρότσκι του 21ου αιώνα.


Οι καινοτόμοι hackers δημιούργησαν πράγματι μιαν ατμόσφαιρα αναρχοφιλελεύθερου ατομικισμού και εθελοντικού συνεργατισμού, μιας ελευθεριακής κοινοκτημοσύνης. Αλλά αυτό το χρειάζεται ο καπιταλισμός για να ξεμπλοκάρει, να ανοιχτεί, να σπάσει τα στεγανά και τα μονοπωλιακά δικαιώματα, να αντλήσει δυναμισμό και ενέργεια και να μετασχηματιστεί.


Είναι τελικά η ικανότητα του να επαναστατικοποιεί τις παραγωγικές δυνάμεις μέσω της καινοτομίας (Μαρξ), είναι η «δημιουργική καταστροφή» (Σούμπετερ), είναι ο «δημιουργικός κανιβαλισμός» της καινοτομίας στον οποίο αναφερθήκαμε. Η ανάπτυξη του καπιταλισμού απαιτεί κατά καιρούς τις μικρές ή και τις μεγάλες επαναστάσεις και εμπεριέχει έναν «σοσιαλισμό», δηλαδή την κίνηση που μεταβάλλει την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων.


Ο καπιταλισμός, σε τελική ανάλυση, δεν δέχεται να είναι κλειδωμένη η εξέλιξη της πληροφορικής επανάστασης από τα μονοπωλιακά δικαιώματα ιδιοκτησίας της Microsoft. Η Microsoft τρέμει το Linux, αλλά οι ανταγωνιστές της ΙΒΜ, Intel, Dell, Sun και λοιποί έχουν στήσει πάρτι για χατίρι του."

Ανδρουλάκης Μίμης (2004), Βαμπίρ και κανίβαλοι, 7η έκδοση, σ. 133-134, Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα.


Όσον αφορά, τώρα, στο "πέρα από κάθε όριο..." του open source model. Το open source model έχει όρια.
Οσα και η ίδια η Γνώση! Τα είπαμε παραπάνω ας μην τα ξαναλέμε!


Πρώτον, ταιριάζει ιδιαιτέρως σε information-rich προϊόντα όπως είναι, προφανώς, το software (π.χ. Linux, Wikipedia), αλλά και σε προϊόντα όπως είναι τα φάρμακα [pdf] (κυρίως για τους φτωχούς), οι ακαδημαϊκές επιθεωρήσεις, η βιοτεχνολογία (όπως στο άρθρο των Νέων) κ. ά.


Ωστόσο, η κατασκευή ενός, π.χ., αυτοκινήτου είναι μάλλον απίθανo να βασιστεί στο open source model δεδομένου ότι η πληροφορία που εμπεριέχεται (σχεδίαση, προδιαγραφές) στην κατασκευή ενός αυτοκίνητου είναι ένα πολύ μικρό μέρος του κόστους' τα αυτοκίνητα έχουν πόρτες, παράθυρα, ρόδες, μηχανές κι όλα αυτά κοστίζουν.

ΕΔΩ αρχίζω να καταλαβαίνω ένα μπέρδεμα που μάλλον δεν το είχα αντιληφθεί: τη σύγχυση των εννοιών “open source” και “free-ware”. ΠΟΤΕ κανείς δεν είπε ότι ΚΑΘΕ ΤΙ open (software ή οτιδήποτε άλλο) θα είναι ΔΩΡΕΑΝ! Δηλαδή ότι δεν θα έχει κόστος παραγωγής άρα και κόστος κτίσης.
Για να ξεκαθαρίζουμε τα πράγματα (στο τεχνολογικό, τουλάχιστον, κομμάτι):
Ελεύθερο λογισμικό και προγράμματα ανοιχτού πηγαίου κώδικα έχουν μεταξύ τους σημαντικές διαφορές.
Τα προγράμματα Open Source (ανοιχτού πηγαίου κώδικα) μπορεί όποιος θέλει να τα αναπροσαρμόσει και να τα αναδιανείμει (πουλώντας τα ή δωρεάν) ως δικά του.
Το Free Software (ελεύθερο λογισμικό) μπορεί όποιος θέλει να το αναπροσαρμόσει και να το αναδιανείμει, αλλά με την ίδια άδεια - δηλαδή πάντα ως ελεύθερο λογισμικό, δηλαδή ΜΟΝΟ δωρεάν.
Αυτά αφορούν το software. Αφορούν επίσης την Πληροφορία.
Σίγουρα δεν αφορούν «μήλα και πορτοκάλια». Δηλαδή οτιδήποτε υλικό. Είναι αυτονόητο ότι εκεί δεν μπορεί να λειτουργήσει το λεγόμενο open source model. Μπορεί όμως, πιθανώς να (επανα-)λειτουργήσει ένα σύστημα ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών…
Όχι ότι δεν λειτουργεί επι αιώνες -αλλά ακόμη και σήμερα- στις μη-αστικές περιοχές!

Δεύτερον, το open source model δεν είναι ακριβώς γνήσια καινοτομικό. Δεν αποτελεί, δηλαδή, μια disruptive technology' π.χ. τα περισσότερα open source software απλώς μιμούνται υφιστάμενα proprietary προϊόντα.
Είναι προφανές!


Τρίτον, όλη αυτή η κίνηση του open source εκκινεί, εν πολλοίς, από την ισχυρή επιθυμία να εκθρονιστεί η Microsoft και το proprietary software model που εφαρμόζει. Είναι ακριβώς αυτή η ισχυρή επιθυμία που έχουν οι οπαδοί του open source που τους κάνει να θέλουν να συνεισφέρουν εθελοντικά όσο περισσότερο μπορούν' ωστόσο, κάτι τέτοιο μπορεί να μην ισχύει σε άλλους τομείς.
Παραλογιζόμεθα τώρα; Για να εκθρονιστεί η Microsoft;

Ο όρος «ελεύθερο λογισμικό» (free software) ακούστηκε για πρώτη φορά το 1984 (ένα χρόνο πριν εμφανιστεί η Microsoft!!!), όταν ο Richard Stallman, ένας Αμερικανός ειδικός ηλεκτρονικών υπολογιστών, εγκατέλειψε την έρευνά του στο Τεχνολογικό Ίδρυμα Μασαχουσέτης (ΜΙΤ - το κορυφαίο Πανεπιστήμιο του κλάδου) για να δημιουργήσει το Free Software Foundation. Στόχος του ήταν να σχεδιάζει υψηλής ποιότητας ηλεκτρονικά προγράμματα, ελεύθερα και προσιτά σε όλους, χωρίς κόστος και χωρίς διεκδικήσεις δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.
Το μεγάλο παράπονο του Stallman ήταν ότι οι εμπορικές εταιρείες «έπνιγαν» τα προγράμματά τους με πατέντες και δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (copyright), κρατώντας ως επτασφράγιστο μυστικό τον αρχικό κώδικα (source code - η αρχική μορφή του προγράμματος που γράφεται σε μια γλώσσα προγραμματισμού όπως η C++). Αυτή η πρακτική, για τον Stallman, ήταν καταστροφική. Έβαζε φρένο στην ελεύθερη διακίνηση και ανταλλαγή ιδεών, ενώ το αποτέλεσμα ήταν πάντα κακής ποιότητας προγράμματα, ευάλωτα σε ιούς και κάθε λογής δυσλειτουργίες. Σύμφωνα με τον ίδιο, από τη στιγμή που οι επιστήμονες ηλεκτρονικών υπολογιστών δεν μπορούσαν να μάθουν ο ένας από τους κώδικες του άλλου, αναπόφευκτα η «τέχνη του προγραμματισμού» θα κατέληγε σε αδιέξοδο: σε λιμνάζοντα και στάσιμα νερά.

Όπως γράφει κι ο κ. Μίμης Ανδρουλάκης στο προαναφερθέν βιβλίο του στις σελίδες 132 - 133. [τα bold δικά μου].
"Το "ανοιχτού κώδικα" μοντέλο δεν μπορεί να εφαρμοστεί με τον ίδιο τρόπο παντού, γιατί σε κάθε τομέα τα πνευματικά δικαιώματα κατοχυρώνονται διαφορετικά. [...]

«…δεν μπορεί να εφαρμοστεί με τον ίδιο τρόπο παντού…»

“Το "open source model" μπορεί να έχει ανέλπιστη επιτυχία σε τομείς παραγωγής όπου κύριος συντελεστής τους είναι η πληροφορία, η γνώση ή το σπάσιμο ενός πνευματικού μονοπωλίου. [...] Όμως είναι αδύνατο με open source μοντέλο να φτιάξουμε ένα πλοίο ή ένα αυτοκίνητο, δηλαδή ένα υλικό βιομηχανικό προϊόν. Το open source μοντέλο έχει τα όριά του,..."

Είναι ξεκάθαρα αυτά που λέει ο Ανδρουλάκης. Που ….συμφωνείτε λοιπόν;

(Αν και ακόμη και εδώ έχουμε πολλά να δούμε:
Η Open Cola είναι το πρώτο εμπορικό προϊόν «ανοιχτής πηγής» (open source). Αυτό σημαίνει πως όλα τα στοιχεία για το πώς κατασκευάζεται είναι ελεύθερα και προσιτά. Ο καθένας μπορεί να φτιάξει το ποτό, ο καθένας μπορεί να το τροποποιήσει, να το βελτιώσει. Μοναδική υποχρέωση είναι η κάθε νέα συνταγή να δημοσιευθεί, έτσι ώστε να είναι επίσης προσιτή σε όλους, χωρίς χρέωση.)

Ερ."Οικονομία καινοτομίας, ανοιχτό μοντέλο έρευνας, νεανική κουλτούρα των hackers - όμως όλα αυτά δεν σκοντάφτουν σε ένα δικαίωμα ιδιοκτησίας, στα πνευματικά δικαιώματα, στις πατέντες; Προτείνετε την κατάργηση τους;"
.
Απ."Κοιτάξτε, στην εποχή μας κανένας Αρχιμήδης δεν θα πεταχτεί απ' το μπάνιο με κραυγές «Εύρηκα! Εύρηκα!» έχοντας στο μυαλό του ένα κινητό ή ένα laptop. Έχουν επενδυθεί στις μεγάλες καινοτομίες τεράστιοι δημόσιοι και ιδιωτικοί πόροι, έχουν συμμετάσχει πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, ομάδες ερευνών στις επιχειρήσεις και δημιουργικά άτομα και συνεπώς πρέπει να ανταμειφθούν και να προστατευθούν τα πνευματικά τους δικαιώματα. Διαφορετικά θα χαθεί το κίνητρο της καινοτομίας.
Εδώ διαφωνώ εγώ με τον Ανδρουλάκη ως προς τα πνευματικά δικαιώματα και όχι, προφανώς, ως προς την αμοιβή!
Αλλά ακόμη και ως προς αυτή, δε μου λες;
Από πού ανταμείβεσαι ΕΣΥ που έχεις δημιουργήσει και τροφοδοτείς ένα blog;
Το ότι δεν παίρνεις ούτε σέντσι γι’ αυτό σου στερεί το κίνητρο να συνεχίσεις να γράφεις;
Ενας μουσικός ή ένας συγγραφέας θα σταματήσουν να παίζουν ή να συνθέτουν μουσική και θα πάψουν να γράφουν αν δεν έχουν πνευματικά δικαιώματα;

Το ζήτημα είναι σε ποιο βαθμό και για πόσο χρόνο. Οι καινοτόμοι, άτομα, ομάδες, επιχειρήσεις, θέλουν να απολαύσουν, έστω προσωρινά, ένα μονοπωλιακό δικαίωμα ιδιοκτησίας πάνω στο προϊόν τους. Έτσι έχουν στρατιές από δικηγόρους και ντεντέκτιβ για να διατηρήσουν τη μυστικότητα και να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη από την καινοτομία τους. Αυτό εκ πρώτης όψεως δίνει ισχυρά κίνητρα να επενδύσει κανείς στην καινοτομία, στην πραγματικότητα ωστόσο μπορεί να μπλοκάρει συνολικά την πρόοδο και να επιβραδύνει την ανάπτυξη και την αύξηση της απασχόλησης των νέων. Έτσι, ορισμένοι με αφορμή και τις μονοπωλιακές τάσεις της Microsoft προτείνουν άμεσα ή έμμεσα την εκμηδένιση των πνευματικών δικαιωμάτων. Δεν συμφωνώ, αλλά τι να κάνουμε;".

Τι να κάνουμε;
Η ζωή αλλάζει δίχως να κοιτάζει τη δική μας μελαγχολία.
Το μπλοκάρισμα της προόδου και η επιβράδυνση της ανάπτυξης δεν είναι ανεκτά στο όνομα οποιασδήποτε προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων!

Όπως είχα γράψει παλαιότερα σε αυτό το blog, υπάρχουν οι ορκισμένοι οπαδοί του open source οι οποίοι, στην προσπάθειά τους να το προωθήσουν, πολλές φορές χρησιμοποιούν αβάσιμα, εν πολλοίς, επιχειρήματα και άλλες φορές γράφουν λες και το open source θα λύσει τα προβλήματα της ανθρωπότητας ολάκερης' όλο αυτό το hype, σε τελική ανάλυση, απλώς αποδυναμώνει τους ίδιους τους ισχυρισμούς τους και κάνει κακό στο open source εν γένει.
Η αδυναμία του παραπάνω κειμένου (link) δεν είναι το ότι πολλά από αυτά που προσπαθεί να υποστηρίξει ο συντάκτης του δεν ισχύουν, αλλά το ότι χρησιμοποιεί εσφαλμένα επιχειρήματα. Στο κείμενο θα μάθετε, μεταξύ άλλων, ότι [τα bold δικά μου]
"The best example is the Vodka Paradox: Vodka, by definition, is a colorless, odorless and flavorless drink of a specific composition; so all vodkas should be the same! But we know of both premium and downmarket brands of vodka, so at least some of them are, by definition, not vodka at all!" [τα θαυμαστικά απαντώνται σχεδόν συνεχώς στο κείμενο...]

Που διαφωνείς;
Μήπως επίσης διαφωνείς ότι ο σημερινός καταναλωτής δεν έχει, επι της ουσίας, κανένα δικαίωμα επιλογής;
Ότι αντί να επιλέγει ο ίδιος, επιλέγει η τύχη γι αυτόν (ούτε καν το marketing);
Διότι δικαίωμα επιλογής έχεις όταν υπάρχουν στο ράφι 5 οδοντόκρεμες, άντε δέκα. Όταν υπάρχουν 35 –τόσες μέτρησα στον Μασούτη- δεν έχει ΚΑΝΕΝΑ δικαίωμα επιλογής. Αρπάζεις μια στην τύχη και φεύγεις. Διότι δεν έχεις χρόνο!
(Δικαίωμα επιλογής σημαίνει: ενημερώνομαι, κάνω σύγκριση, δοκιμάζω, απορρίπτω, επιλέγω. Δεν σημαίνει παίζω το «άμπε-μπα-μπλομ» ούτε το παιχνίδι της μνήμης «ρε συ, ποια ήταν αυτή η οδοντόκρεμα που διαφημίζει ο Κούρκουλος;»)


"Open Source is doing what God, government and market have failed to do."

Ωραία πρόταση!

Ένα ενδιαφέρον κείμενο σχετικά με τα όρια του open source ή, όπως γράφει ο συντάκτης του, Yochai Benkler, της Νομικής Σχολής του Harvard, ψύχραιμος υποστηρικτής του open source, σχετικά με την ύπαρξη "shareable goods" και το "emergence of sharing as a modality of economic production" μπορείτε να βρείτε εδώ [pdf].


Το σημαντικό δεν είναι τόσο το συμπέρασμά του (πέρα από την πληροφορία είναι λίγα τα "shareable goods"), αλλά το γεγονός ότι αναλύει το θέμα λογικά.


Open source everything? I guess not.

Γνώση από όλους για όλους; Καιρός είναι!

Αυτό που ξεκίνησε ως διαφιλονικία, ως φιλοσοφική συζήτηση μεταξύ προγραμματιστών, εξαπλώνεται πια ως τάση παντού. Η αρχική τεχνική διαμάχη γύρω από το πώς «σπάνε» διάφορα προγράμματα για ηλεκτρονικούς υπολογιστές, εξελίσσεται σε πολιτική μάχη γύρω από την ιδιοκτησία της γνώσης, το πώς εξαπλώνεται και χρησιμοποιείται. Ειδικοί επιστήμονες από όλους τους κλάδους μοιράζονται σε δύο στρατόπεδα: σ' εκείνους που πιστεύουν στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών και σε όσους προτιμούν την κατοχύρωσή τους, κάτω από τίτλους πνευματικής ιδιοκτησίας. «Κανείς δεν ξέρει ποια μπορεί να είναι η έκβαση του πολέμου. Οι πρώτες συρράξεις όμως έχουν ήδη γίνει. Η εναλλακτική λύση, η αντιπρόταση στην επιχειρηματική λογική περί έμπνευσης και διανόησης υπάρχει και δοκιμάζεται», λέει ο Χρίστος Παπαδημητρίου, καθηγητής Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ. «Αυτή είναι η επανάσταση και πολλοί την παρομοιάζουν με την ελευθερία - την απόλυτη ελευθερία. Και η δυναμική της είναι μοναδική».


Κλείνοντας:
Είναι προφανές ότι το OpenITnow σε καμιά περίπτωση δεν αφορά μονάχα το θέμα του Open Source ή του Ελεύθερου Λογισμικού και του Ανοιχτού Κώδικα. Το OpenITnow συμμετέχει σε μια ευρύτερη, ΑΝΟΙΧΤΗ συζήτηση για το συνολικό ΑΝΟΙΓΜΑ της κοινωνίας σε όλες της τις εκφάνσεις.


Περαιτέρω αναγνώσματα
http://www.fsf.org/licenses/gpl.html
http://www.openmusicregistry.org
http://www.newscientist.com/hottopics/copyleft
http://www.eff.org/ΙΡ/Open-licenses/open-alternatives.html
http://www.tuxedo.org/~esr/writings/cathedral-bazaar
http://www.wikipedia.com
http://www.eon.law.harvard.edu/openlaw/
How Open Source Software Works: Free User to User Assistance [pdf].
Economics of Product Development by Users: The Impact of "Sticky" Local Information [pdf].
Profiting from voluntary information spillovers: How users benefit from freely revealing their innovations [pdf].
Open Source Software and a Private-Collective Innovation Model [pdf].
Horizontal innovation networks - by and for users [pdf].
"Sticky Information" and the Locus of Problem Solving: Implications for Innovation [pdf].