Η ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜΙΚΟΥ ΦΟΝΤΑΜΕΝΤΑΛΙΣΜΟΥ: B' ΜΕΡΟΣ

Μεσαίες τάξεις

Η κοινωνική βάση που περιγράφτηκε παραπάνω χαρακτηρίζεται από την πολιτική της ποικιλλομορφίας. Το απόσπασμα από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο που ήδη αναφέρθηκε δεν περιγράφει μια σταθερή συμπεριφορά των μεσαίων τάξεων αλλά το πραγματικό περιεχόμενο του αγώνα τους ενάντια στην αστική τάξη όταν στρέφονται εναντίον της. Γιατί, οι μεσαίες τάξεις, προτού στραφούν ενάντια στην αστική τάξη ήταν σύμμαχοι της στον αγώνα ενάντια στη φεουδαρχία, προτού να αρχίσουν να ψάχνουν πως θα πισωγυρίσουν τη ροή της ιστορίας , συνέβαλαν στην προώθηση της προς τα μπροστά. Πάνω απόλα οι μεσαίες τάξεις είναι η κοινωνική βάση της δημοκρατικής επανάστασης και του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Σε κοινωνίες εξαρτημένες και καθυστερημένες, όπως οι Μουσουλμανικές, οι μεσαίες τάξεις διατηρούν το ρόλο αυτό όσο παραμένουν ανεκπλήρωτα τα καθήκοντα της εθνικοαπελευθερωτικής και της δημοκρατικής επανάστασης. Είναι οι πιό σταθεροί υποστηρικτές κάθε αστικής ( και ακόμη περισσότερο μικροαστικής) ηγεσίας που αναγράφει τα καθήκοντα αυτό στη σημαία της. Οι μεσαίες τάξεις υπήρξαν κατεξοχήν η κοινωνική βάση του Βοναπαρτισμού της ανερχόμενης αστικής τάξης. (Είναι η κοινωνική βάση του κάθε αστικού Βοναπαρτισμού). Είναι επομένως αναγκαίο οι αστικές ή μικροαστικές ηγεσίες που αναλαμβάνουν τα εθνικοαπελευθερωτικά και δημοκρατικά καθήκοντα να έχουν φθάσει στα όρια της πραγματοποίησης αυτών των καθηκόντων , να έχουν χάσει την αξιοπιστία τους, ώστε μεγάλοι τομείς των μεσαίων τάξεων να απομακρυνθούν από αυτούς και να αναζητήσουν άλλες κατευθύνσεις.

Φυσικά, όσο η άνοδος του καπιταλισμού δείχνει να ανοίγει το δρόμο για κοινωνική βελτίωση, όσο οι συνθήκες της ζωής τους βελτιώνονται, οι μεσαίες τάξεις δεν αμφισβητούν την εξουσία. Ακόμη και χωρίς πολιτική ή ενθουσιασμό, αλλά πάντως παίζουν το ρόλο της «σιωπηλής πλειοψηφίας» της αστικής τάξης. Αλλά όταν η καπιταλιστική εξέλιξη της κοινωνίας τους πιέζει με όλο της το βάρος – το βάρος του εθνικού και/ή διεθνούς ανταγωνισμού, πληθωρισμού και χρέους – οι μεσαίες τάξεις γίνονται μια εντυπωσιακή δεξαμενή δυνάμεων που αντιπολιτεύονται την εξουσία. Απελευθερώνονται από κάθε αστικό έλεγχο και εκδηλώνονται ιδιαίτερα μαχητικά γιατί η οργή και η βία των αγανακτισμένων μικροαστών είναι ασύγκριτη.

Αντίδραση ή επανάσταση
Ακόμη και τότε η επιλογή της αντίδρασης δεν είναι αναγκαστικά η μόνη που ανοίγεται μπροστά στη μικροαστική τάξη, που συνθλίβεται από την καπιταλιστική κοινωνία και χάνει τις αυταπάτες της για τις αστικές και μικροαστικές εθνικοδημοκρατικές ηγεσίες. Μιά άλλη επιλογή ανοίγεται πάντα μπροστά τους, τουλάχιστον θεωρητικά. Αντιμετωπίζουν το δίλημμα αντίδραση ή επανάσταση. Μπορούν πράγματι να προσχωρήσουν στον επαναστατικό αγώνα ενάντια στην αστική τάξη, όπως πρόβλεπε το Κομμουνιστικό Μανιφέστο :

Εάν τυχαία (οι μεσαίες τάξεις) είναι επαναστατικές, αυτό γίνεται γιατί βλέπουν το επικείμενο πέρασμα τους στο προλεταριάτο, έτσι δεν υπαρασπίζονται τα τωρινά αλλά τα μελλοντικά συμφέροντα τους, εγκαταλείπουν τη δική τους θεώρηση για να υιοθετήσουν εκείνη του προλεταριάτου.

Πάντως, στις καθυστερημένες και εξαρτημένες κοινωνίες που δεν αντιμετώπιζε το Κομμουνιστικό Μανιφέστο (στην περίφημη Εκκληση στην Κομμουνιστική Λίγκα του 1850 των Μαρξ και Ενγκελς, βρίσκουμε μια διαφορετική περιγραφή του ρόλου της μικροαστικής τάξης αν και δεν αναμένεται συμπόρευση της με το προλεταριάτο), οι μεσαίες τάξεις δεν έχουν απολύτως κανένα λόγο να εγκαταλείψουν τη δική τους θεώρηση για να υπαχθούν στην ηγεσία του προλεταριάτου. Ακριβώς το αντίθετο, μόνο υιοθετόντας τις επιθυμίες των μεσαίων στρωμάτων και ιδιαίτερα τα δημοκρατικά και εθνικοαπελευθερωτικά καθήκοντα θα μπορέσει το προλεταριάτο να τους τραβήξει στον αγώνα του. Αλλά για να κερδίσει το προλεταριάτο την εμπιστοσύνη των μεσαίων τάξεων, πρέπει να έχει μια αξιόπιστη ηγεσία, που να έχει αποδείξει την αξία της στο πολιτικό και στο πρακτικό επίπεδο. Αν αντίθετα η πλειοψηφία της ηγεσίας του προλεταριάτου έχει δυσφημισθεί στο πεδίο των εθνικοδημοκρατικών πολιτικών αγώνων (αν και διατηρεί την πλειοψηφική της θέση λόγω του ρόλου της στα συνδικάτα ή της έλλειψης μιας εναλλακτικής ηγεσίας), αν αποδειχθεί ένοχη έλλειψης πολιτικής βούλησης απέναντι στην εξουσία ή, ακόμη χειρότερα, εαν την υπερασπίζει , τότε οι μεσαίες τάξεις δεν θα έχουν άλλη επιλογή από του να στρέψουν τα αυτιά τους στη μικροαστική αντίδραση – ακόμη και αν είναι τόσο αινιγματική όσο η ισλαμική αντίδραση – και ενδεχόμενα να ανταποκριθούν στο κάλεσμα της.

Μερικά παραδείγματα
Σε όλες τις χώρες όπου ο Ισλαμικός φονταμενταλισμός κέρδισε έδαφος, ιδιαίτερα στην Αίγυπτο, τη Συρία , το Ιράν και το Πακιστάν, όλες οι συνθήκες που περιγράφτηκαν παραπάνω ισχύουν. (Στην Τυνησία και στο Λίβανο, η βαθειά «δυτικοποίηση» της κοινωνίας αντιστρατεύεται την πρόοδο του φονταμενταλισμού, που ωστόσο πραγματοποιείται). Σε όλες αυτές τις χώρες η κατάσταση της μικροαστικής τάξης έχει επιδεινωθεί αξιοπρόσεκτα κατά τα τελευταία χρόνια. Αν και ορισμένες από τις χώρες αυτές εξάγουν πετρέλαιο, το μόνο αποτέλεσμα που είχε η άνοδος της τιμής του πετρελαίου στην πλειοψηφία των μεσαίων τους τάξεων ήταν ένας ξέφρενος πληθωρισμός. Αλλωστε οι αστικές και μικροαστικές εθνικοδημοκρατικές ηγεσίες έχουν γενικά δυσφημισθεί στις χώρες τους. Στις τέσσερις παραπάνω χώρες, αυτές οι ηγεσίες έχουν περάσει από την κρατική εξουσία. Στην προσπάθεια να εφαρμόσουν το εθνικοδημοκρατικό τους πρόγραμμα, όλες συσπείρωσαν γύρω τους, σε ορισμένες ιστορικές στιγμές, το σύνολο των μεσαίων τάξεων. Σε ορισμένες, ιδιαίτερα στην Αίγυπτο και σε χώρες που επηρρέαζε η Αίγυπτος όπου ο Νάσσερ είχε τεράστια επιρροή, προχώρησαν πολύ στην κατεύθυνση αυτή. Οι εθνικιστές τους μπόρεσαν να παραμείνουν στην εξουσία για μεγάλο χρονικό διάστημα, ή παραμένουν ακόμη, γιατί ανέβηκαν στην εξουσία με τη βοήθεια του στρατού.

Στο Ιράν και στο Πακιστάν, όπου οι εθνικιστές δημιούργησαν πολιτικές κυβερνήσεις, δεν άργησαν να ανατραπούν από το στρατό. Ο Μοσαντέκ και ο Μπούτο τελείωσαν αξιοθρήνητα. Σε κάθε περίπτωση η έκταση της προόδου στην κατεύθυνση της ολοκλήρωσης του εθνικοδημοκρατικού προγράμματος, μέσα στα πλαίσια και στα όρια του αστικού κράτους, έχει σήμερα μειωθεί πολύ ή εκμηδενιστεί στις τέσσερις παραπάνω χώρες. Ακόμη και στο Ιράν, όπου η εμπειρία του Μοσαντέκ ήταν σύντομη, ο Σάχης, με την καθοδήγηση των αμερικάνων συμβούλων του, ανέλαβε ο ίδιος, με τις δικές του ψευδο-βισμαρικές μεθόδους, να πραγματοποιήσει αυτό που ένας συνδυασμός Ροβεσπιέρου και Βοναπάρτη πραγματοποίησε σε άλλες χώρες. Από την άλλη, οι μόνες αξιοπρόσεκτες οργανώσεις του εργατικού κινήματος στην ευρύτερη περιοχή είναι οι σταλινικές οργανώσεις που έχουν τελείως δυσφημισθεί από μια μακρά ιστορία προδοσιών των λαικών αγώνων και συμβιβασμών με τις κρατικές εξουσίες.

Επομένως, όταν κατά τα τελευταία χρόνια άρχισε να εκφράζεται η δυσαρέσκεια των μεσαίων τάξεων στις τέσσερις παραπάνω χώρες, καμιά εργατική, εθνικοαστική ή μικροαστική οργάνωση δεν ήταν σε θέση να την κεφαλαιοποιήσει. Ο δρόμος ήταν ανοιχτός για τη μικροαστική Ισλαμική φονταμενταλιστική αντίδραση. Αντίθετα στην Αλγερία, τη Λιβύη και το Ιράκ, όπου η φωτισμένη δεσποτεία μιάς εθνικοαστικής ή μικροαστικής γραφειοκρατίας επέτρεψε σε πλατειά τμήματα των μεσαίων στρωμάτων να επωφεληθούν από τα πετρελαικά έσοδα, μπορεσαν να ελέγξουν τον Ισλαμικό φονταμενταλισμό. Ας σημειωθεί εδώ ότι ο Καντάφι, αντίθετα απ’ ότι πολλοί νομίζουν δεν είναι φονταμενταλιστής με την ορθή έννοια του όρου : υπήρξε, ως ένα σημείο, κατά τα πρώτα χρόνια της μικροαστικής του δικτατορίας και έγινε κατά κάποιον τρόπο ο πρόδρομος της τωρινής ανόδου του φονταμενταλισμού και μάλιστα ένας από τους κύριους υποκινητές της. Η μετέπειτα ριζοσπαστικοποίηση του έφτασε μέχρι το Ισλάμ που δηλώνει τώρα ότι θέλει να μεταρρυθμίσει. Οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι» υπάρχουν στη Λιβύη και καταδιώκονται.

Υποστήριξη της αντιδραστικής αστικής τάξης
Αν και ο Ισλαμικός φονταμενταλισμός προόδευσε τόσο στην Αίγυπτο όσο και στη Συρία, στο Ιράν όσο και στο Πακιστάν, οι μορφές και η έκταση της προόδου του, καθώς και ο πολιτικός του ρόλος και περιεχόμενο διαφοροποιούνται πολύ από τη μιά χώρα στην άλλη. Διαφοροποιούνται επίσης, από χώρα σε χώρα, σε ότι αφορά τις ομάδες που τις αποτελούν αλλά αυτό θα πρέπει να αποτελέσει το αντικείμενο μιας ιδιαίτερης ανάλυσης.

Στη Συρία το φονταμενταλιστικό κίνημα είναι ο κύριος αντίπαλος του παρακμασμένου βοναπαρτισμού της Μπααθικής αστικής γραφειοκρατίας, ενάντια στην οποία έχει ξεκινήσει έναν αγώνα μέχρι θανάτου. Επωφελείται ιδιαίτερα από το γεγονός ότι η κυβερνητική ομάδα ανήκει σε μια μειοψηφική θρησκευτική σέκτα (Αλεβίτες). Η έντονα και ιδιαίτερα αντιδραστική φύση του προγράμματος του Συριακού φονταμενταλιστικού κινήματος εκμηδενίζει τις πιθανότητες του να καταλάβει με τις δικές του δυνάμεις την εξουσία. Δεν μπορεί μόνο του, βασισμένο σε ένα τέτοιο πρόγραμμα, να κινητοποιήσει τις αναγκαίες δυνάμεις για την ανατροπή της Μπααθικής δικτατορίας. Ακόμη περισότερο δεν μπορεί να κυβερνήσει μόνο του μιά χώρα με τόσο ακανθώδη πολιτικά και οικονομικά προβλήματα όσο αυτά της Συρίας. Επομένως το Συριακό φονταμενταλιστικό κίνημα είναι καταδικασμένο στη συνεργασία με τις κατέχουσες τάξεις (αστοί και γαιοκτήμονες) της χώρας αυτής. Δεν είναι και δεν μπορεί να γίνει τίποτα περισσότερα από την αιχμή τοπυ δόρατος τους.

Ανάλογα στην Αίγυπτο, η δυνατότητα μιας αυτόνομης κατάληψης της εξουσίας από το φονταμενταλιστικό κίνημα είναι πολύ περιορισμένη. Η σχετική του επιρροή είναι σαφώς μικρότερη απ’ ότι στη Συρία. Στις χώρες αυτές το φονταμενταλιστικό κίνημα δομήθηκε σ’ έναν μακρόχρονο αγώνα ενάντια σε προοδευτικά καθεστώτα, κιαυτό υπογραμμίζει τον αντιδραστικό του χαρακτήρα. Αλλωστε αυτή η ίδια η διάσταση των οικονομικών προβλημάτων της Αιγύπτου κάνει ακόμη λιγότερο αξιόπιστη την προοπτική του φονταμενταλιστικού κινήματος προς την εξουσία. Η αιγυπτιακή αστική τάξη το ξέρει και γιαυτό δείχνει μεγάλη ανοχή απέναντι του. Στα μάτια της το κίνημα αυτό αποτελεί την ιδανική πέμπτη φάλαγγα μέσα στο μαζικό κίνημα – ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό «αντισώμα» κατά της αριστεράς. Γιαυτό δεν δείχνουν καμιά ανησυχία όταν βλέπουν το Αιγυπτιακό φονταμενταλιστικό κίνημα να αμφισβητεί την αριστερά στους δύο προνομιακούς της χώρους : στο εθνικό ζήτημα και στο κοινωνικό ζήτημα. Κάθε πρόοδος σε αυτά της ισλαμικής αντίδρασης περιορίζει ανάλογα εκείνη της αριστεράς. Η στάση της Αιγυπτιακής αστικής τάξης απέναντι στο φονταμενταλιστικό κίνημα μοιάζει με εκείνη της κάθε αστικής τάξης που αντιμετωπίζει μια βαθειά κοινωνική κρίση, απέναντι στην άκρα δεξιά και στο φασισμό.

Το Πακιστάν διαφέρει από την Αίγυπτο στο ότι εκεί το φονταμενταλιστικό κίνημα οικοδομήθηκε κύρια κάτω από αντιδραστικά καθεστώτα. Μπόρεσε επομένως να υιοθετήσει, για μεγάλες περιόδους στοιχεία του εθνικοδημοκρατικού προγράμματος και με βάση αυτά να δημιουργήσει μια αξιόπιστη αντιπολίτευση στο καθεστώς. Αλλά κατά τις μακρές αυτές περιόδους, οι εθνικοδημοκρατικές αστικές τάσεις ήταν επίσης στην αντιπολίτευση. Ηταν πιό αξιόπιστες και επομένως είχαν μεγαλύτερη επιρροή απ’ ότι το φονταμενταλιστικό κίνημα. Χρειάστηκε ένας Μπούτο, που επιχειρώντας μια εντυπωσιακή ιστορική παράκαμψη κατέστρεψε τις φάσεις μιάς νασσερικού τύπου εξέλιξης, αποξενώθηκε γρήγορα από τις μάζες μπλέκοντας στις δικές του αντιφάσεις και άφησε το πεδίο ελεύθερο για την άκρα δεξιά όπου κυριαρχούσε το φονταμενταλιστικό κίνημα, δεδομένου ότι δεν υπήρχε αξιοπρόσεκτη άκρα αριστερά στο Πακιστάν. Η χρεωκοπία του Μπούτο ήταν τόσο εκτεταμένη ώστε το φονταμενταλιστικό κίνημα μπόρεσε να κινητοποιήσει εναντίον του ένα πλατύ μαζικό κίνημα. Το στρατιωτικό πραξικόπημα έγινε για να εμποδίσουν την «αναρχία» που θα προέκυπτε από μια ανατροπή του Μπούτο από την κινητοποίηση αυτή (όπως στο Ιράν). Η αντιδραστική αστική στρατιωτική δικτατορία του Ζία Ουλ Χακ, για να κερδίσει τη συμπάθεια του φονταμενταλιστικού κινήματος, υιοθέτησε καιροσκοπικά τις προτάσεις του για ισλαμικές μεταρρυθμίσεις. Σήμερα στηρίζεται στο φονταμενταλιστικό κίνημα για να εξουδετερώσει κάθε «προοδευτική» αντιπολίτευση στο καθεστώς της, συμπεριλαμβανομένου και του κόμματος του εκτελεσμένου Μπούτο.

Στις τρεις παραπάνω περιπτώσεις, το φονταμενταλιστικό κίνημα αποδείχθηκε ότι δεν είναι τίποτα άλλο από ένα στήριγμα για την αντιδραστική αστική τάξη. Η περίπτωση του Ιράν είναι διαφορετική.

Ιράν : διαρκής επανάσταση σε αντίστροφη πορεία
Στο Ιράν το φονταμενταλιστικό κίνημα, που εκπροσωπήθηκε κύρια από τη φονταμενταλιστική τάση του Σιίτικου κλήρου, δομήθηκε μέσα από ένα μακρόχρονο και σκληρό αγώνα ενάντια στο ξεκάθαρα αντιδραστικό και υποστηριζόμενο απ’ τον ιμπεριαλισμό καθεστώς του Σάχη. Η αξιοθρήνητη ιστορική χρεωκοπία του Ιρανικού αστικού εθνικισμού και του σταλινισμού είναι πολύ γνωστές για να περιγραφούν εδώ. Σε κάθε περίπτωση, λόγω του ιδιαίτερου συνδυασμού ιστορικών συνθηκών, το Ιρανικό φονταμενταλιστικό κίνημα μπόρεσε να γίνει η μοναδική αιχμή του δόρατος για τα δύο άμεσα καθήκοντα της εθνικοδημοκρατικής επανάστασης στο Ιράν : την ανατροπή του Σάχη και τη ρήξη των δεσμών με τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Αυτό μπόρεσε να γίνει γιατί τα δύο παραπάνω καθήκοντα συμφωνούσαν απόλυτα με το αντιδραστικό γενικό πρόγραμμα του Ισλαμικού φονταμενταλισμού. Ετσι όταν η κοινωνική κρίση βάθυνε στο Ιράν σε σημείο που δημιουργήθηκαν οι προυποθέσεις για μια επαναστατική ανατροπή του Σάχη, όταν η δυσαρέσκεια των μεσαίων τάξεων απέναντι του έφθασε στο αποκορύφωμα της, το φονταμενταλιστικό κίνημα, που προσωποιήθηκε από τον Χομεινί, μπόρεσε να καναλιζάρει την τεράστια δύναμη της αγανακτισμένης μεσαίας τάξης και του υπο-προλεταριάτου για να δώσει στο καθεστώς μια σειρά από χτυπήματα – σχεδόν αυτοκτονικά δεδομένης της εμμονής τους στο να παραμείνουν άοπλοι, κάτι που μόνο ένα μυστικιστικό κίνημα μπορεί να κάνει. Το Ιρανικό φονταμενταλιστικό κίνημα πέτυχε να πραγματοποιήσει το πρώτο στάδιο μιάς εθνικοδημοκρατικής επανάστασης στο Ιράν. Ωστόσο πολύ σύντομα ο φονταμενταλιστικός του χαρακτήρας θα κυριαρχούσε.

Κατά κάποιον τρόπο η Ιρανική επανάσταση είναι η διαρκής επανάσταση σε αντίστροφη πορεία. Αρχίζοντας από την εθνικοδημοκρατική επανάσταση θα μπορούσε , με μια προλεταριακή ηγεσία, να πάρει το δρόμο του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού. Η φονταμενταλιστική μικροαστική ηγεσία το απέτρεψε, σπρώχνοντας αντίθετα προς την κατεύθυνση της αντίδρασης. Η επανάσταση του Φλεβάρη του 1979 είναι εντυπωσιακά παρόμοια με εκείνη του Φλεβάρη του 1917 – δύο παρόμοια σημεία εκκίνησης που οδηγούν σε διαμετρικά αντίθετη εξέλιξη. Εκεί ο Οκτώβρης επέτρεψε να ολοκληρωθεί η Ρώσικη δημοκρατική επανάσταση, εδώ η φονταμενταλιστική ηγεσία πρόδωσε το δημοκρατικό περιεχόμενο της Ιρανικής επανάστασης. Οι μπολσεβίκοι αντικατέστησαν τη Συντακτική Συνέλευση, αφού πρώτα αγωνίστηκαν για την εκλογή της, από την άπειρα πιό δημοκρατική εξουσία των σοβιέτ. Οι αγιατολλάχ αντικατέστησαν τη Συντακτική Συνέλευση, που σαν αίτημα την είχαν στην κεφαλή των διεκδικήσεων τους αλλά εμπόδισαν την υλοποίηση της, από την αντιδραστική καρικατούρα της «Συνέλευσης των ειδικών» μουσουλμάνων. Η τύχη αυτού του κοινού αιτήματος των δύο επαναστάσεων δείχνει χαρακτηριστικά τις αντίθετες φύσεις των ηγεσιών τους και, επομένως, των κατευθύνσεων εξέλιξης τους. Οσο για τις δημοκρατικές μορφές οργάνωσης που εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του Ιρανικού Φεβρουαρίου, αυτές ελέγχθηκαν από την ισλαμική ηγεσία. Τα “σοράς” απείχαν πολύ από τα σοβιέτ. Στο εθνικό πεδίο, όπου ο προλεταριακός διεθνισμός των Μπολσεβίκων επέτρεψε την απελευθέρωση των καταπιεσμένων εθνοτήτων της τσαρικής αυτοκρατορίας, ο ισλαμικός “διεθνισμός” των αγιατολλάχ αποδείχθηκε ότι ήταν ένα θρησκευτικό πρόσχημα για την αιματηρή καταστολή των καταπιεσμένων εθνοτήτων της πέρσικης αυτοκρατορίας. Η μοίρα των γυναικών κατά τις δύο αυτές επαναστάσεις είναι γνωστή.

Η Ιρανική φονταμενταλιστική ηγεσία παρέμεινε πιστή στο εθνικοδημοκρατικό πρόγραμμα μόνο σε ένα θέμα : τον αγώνα ενάντια στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Αλλά παρέμεινε συνεπής στον αγώνα αυτό με το δικό της ιδιόρυθμο τρόπο. Περιγράφοντας σαν εχθρό όχι τον ιμπεριαλισμό αλλά τη «δύση», αν όχι το «Μεγάλο Σατανά», ο Χομεινί κάλεσε να πετάξουν το μωρό μαζύ με τα απόνερα του μπάνιου του, ή μάλλον το μωρό πριν από τα απόνερα. Απέδωσε στη μισητή «δύση» όλα τα πολιτικά και κοινωνικά επιτεύγματα της αστικής επανάστασης, συμπεριλάνοντας τη «δημοκρατία» και ακόμη και το Μαρξισμό που (ορθά) θεωρούσε ότι είναι προιόν των εκβιομηχανισμένων δυτικών κοινωνιών ενώ αγνόησε τον κύριο δεσμό ανάμεσα στο Ιράν και τον ιμπεριαλισμό, τον οικονομικό δεσμό. Η υπόθεση της πρεσβείας των ΗΠΑ, με τον τρόπο που συνέβη, δεν απέφερε κανένα όφελος στο Ιράν. Σε τελευταία ανάλυση αποδείχθηκε δαπανηρή, σε όφελος των αμερικάνικων τραπεζών. Οποια και αν θα είναι η εξέλιξη της φονταμενταλιστικής δικτατορίας στο Ιράν, έχει ήδη αποδειχθεί ότι αποτελεί ένα μεγάλο εμπόδιο για την ανάπτυξη της Ιρανικής επανάστασης.

Αλλωστε αυτή η εξέλιξη είναι πολύ προβληματική. Πέρα από τον ιδιαίτερο συνδυασμό συνθηκών που περιγράψαμε παραπάνω, υπάρχει μια βασική διαφορά ανάμεσα στο Ιράν και στις τρεις χώρες που εξετάσαμε παραπάνω : το Ιραν έχει την «πολυτέλεια» μιάς αυτόνομης φονταμενταλιστικής μικροαστικής κρατικής εξουσίας. Ο πλούτος του σε πετρέλαιο είναι η εγγύηση ενός υγιούς ισοζυγίου πληρωμών και προυπολογισμού. Αλλά με τι τίμημα και μέχρι πότε; Ο οικονομικός απολογισμός των δύο τελευταίων ετών φονταμενταλιστικής εξουσίας είναι ιδιαίτερα αρνητικός σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια. Από την άλλη, η ασάφεια του φονταμενταλιστικού «προγράμματος» και η μεγάλη ποικιλία των κοινωνικών στρωμάτων που το διεκδικούν σαν δικό τους και το ερμηνεύουν σύμφωνα με τις δικές τους ιδιαιτερότητες, μεταφράζεται σε έναν ανταγωνιστικό πλουραλισμό εξουσιών που η επιφανειακή του ενότητα διατηρήθηκε μέχρι τώρα μόνο χάρη στο κύρος του Χομεινί.

Ενας επικίνδυνος εχθρός.
Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός είναι ένας από τους πιό επικίνδυνους εχθρούς της προλεταριακής επανάστασης. Είναι απόλυτα και κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες αναγκαίο να καταπολεμούμε την “μεσαιωνική και αντιδραστική του επιρροή” όπως διακηρύσσουν οι “Θέσεις για το Εθνικό και Αποικιακό Ζήτημα” που υιοθέτησε το Δεύτερο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Ακόμη και σε περιπτώσεις όπως του Ιράν όπου το φονταμενταλιστικό κίνημα υιοθέτησε προσωρινά ορισμένα εθνικοδημοκρατικά καθήκοντα, το καθήκον των επαναστατών κομμουνιστών είναι να καταπολεμούν ακατάπαυστα το μυστικισμό με τον οποίο προσπαθεί να παρασύρει τις αγωνιζόμενες μάζες. Αν δεν το κάνουν οι μάζες θα πληρώσουν σίγουρα το τίμημα. Ενώ θα αγωνίζονται μαζύ ενάντια στον κοινό εχθρό, οι κομμουνιστές επαναστάτες θα πρέπει να προειδοποιούν τις εργαζόμενες μάζες ενάντια σε κάθε αντιδραστική παρέκκλιση από τον αγώνα τους. Κάθε αποτυχία σ’ αυτά τα στοιχειώδη καθήκοντα δεν είναι μόνο μια θεμελιώδης έλλειψη, μπορεί να οδηγήσει την κομμουνιστική επαναστατική οργάνωση σε οπορτουνιστικές παρεκκλίσεις.

Ταυτόχρονα, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου ο Ισλαμικός φονταμενταλισμός εμφανίζεται αποκλειστικά με την αντιδραστική του όψη, οι κομμουνιστές επαναστάτες πρέπει να δείξουν προσοχή στην τακτική του αγώνα εναντίον του. Πρέπει ιδιαίτερα να αποφύγουν να πέσουν στην παγίδα των φονταμενταλιστών διεξάγοντας τον αγώνα εναντίον τους στο θρησκευτικό πεδίο. Πρέπει να τον κρατήσουν σταθερά στο εθνικοαπελευθερωτικό, δημοκρατικό και κοινωνικό πεδίο. Γιατί οι επαναστάτες κομμουνιστές δεν πρέπει να αγνοήσουν το γεγονός ότι μια σημαντική, συχνά, μερίδα των μαζών που επηρρεάζεται από τον Ισλαμικό φονταμενταλισμό μπορεί και πρέπει να αποσπασθεί από αυτόν και να κερδηθεί στον αγώνα του προλεταριάτου. Κάνοντας αυτό, οι επαναστάτες κομμουνιστές, πρέπει να διακηρύσσουν ταυτόχρονα ότι είναι αταλάντευτα υπέρ της ανεξιθρησκείας στην κοινωνία, κάτι που είναι βασικό στοιχείο του δημοκρατικού προγράμματος. Μπορεί να μην προβάλουν ττον αθεισμό του αλλά πάντοτε πρέπει να προβάλουν την ανεξιθρησκεία τους, εκτός εαν θέλουν να αντικαταστήσουν το Μαρξ με το Μωάμεθ.

SALAH JABER

01/02/1981