Νεοφιλελεύθεροι κατά Φιλελευθέρων

Παράθεση άρθρου του Παναγιώτη Ήφαιστου σχετικά με τον Νεοφιλελευθερισμό


Η Ελλάδα στο στόχαστρο των αιθεροβαμόνων της «νέας μεταεθνικής εποχής»

"Τύπος της Κυριακής" 22.2.2004

Παναγιώτης Ήφαιστος

Καθηγητής διεθνών σχέσεων-στρατηγικών σπουδών, Πάντειον Πανεπιστήμιο,

www.ifestos.edu.gr


Η άλωση μιας ολόκληρης παράταξης.

Ανοίγματα ενός σοσιαλιστικού κόμματος προς τον φιλελευθερισμό είναι ένα πράγμα και άλλο η πρόχειρη κατάποση των υποπροϊόντων μιας μεταπρατικής ελληνικής εκδοχής ακραίων νεοφιλελεύθερων θεωρημάτων και συγκεχυμένων κοσμοπολίτικων ιδεολογημάτων. Είναι κατά το πλείστον οι φορείς ενός μέχρι πρόσφατα διάσπαρτου «συνονθυλεύματος κοσμοπολιτών» που κατάφερε σε μερικές μόνο μέρες να αιφνιδιάσει και να αλώσει τους κομματικούς μηχανισμούς ενός μεγάλου κομματικού σχηματισμού, να συσκοτίσει το πολιτικό τοπίο με την γνωστή «επικοινωνιακή καταιγίδα», να παραμυθιάσει εκατοντάδες χιλιάδες ψηφοφόρους και να εξοντώσει πολιτικά μια ολόκληρη στρατιά παραδοσιακών ηγετικών στελεχών. Οι επιλογές τους στην οικονομική πολιτική είναι λίγο-πολύ γνωστές και στα εξωτερικά ζητήματα περιγράφονται από θέσεις και απόψεις που ακούστηκαν τα τελευταία χρόνια υπέρ των επεμβάσεων στην Σερβία, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ και υπέρ της καταστολής της συλλογικής ελευθερίας των κυπρίων. Βασικά, οι θέσεις αυτές ενσαρκώνουν το πιο εξτρεμιστικό και αντιδραστικό ιδεολόγημα εξωτερικής πολιτικής των νεότερων χρόνων, τον νεοφιλελευθερισμό. Πρέπει εν τούτοις να τονιστεί ότι είναι ένα πράγμα ο νεοφιλελευθερισμός ως ηγεμονική στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλο ο κοσμοπολίτικος νεοφιλελευθερισμός πολιτικών μεταπρατών που οδηγεί στην αποδυνάμωση των λιγότερο ισχυρών κρατών με αποτέλεσμα να καθίστανται εύκολη λεία ηγεμονικών αξιώσεων ισχύος.

Κατάληψη της εξουσίας από φορείς τέτοιων πολιτικών θέσεων δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια και τα ζωτικά συμφέροντα μιας χώρας. Υπό αυτό το πρίσμα ούτε αθώες ούτε χωρίς συνέπειες είναι οι πολιτικές ανακατατάξεις των τελευταίων εβδομάδων. Η ολιγωρία των παραδοσιακών στελεχών του ΠΑΣΟΚ και η σύγχυση των ημερών προσφέρει την δυνατότητα να συσπειρωθούν και να οργανωθούν το σύνολο των αριστεροδεξιών φορέων νεοφιλελεύθερων και κοσμοπολίτικων παραδοχών. Έτσι, χωρίς έλεγχους και εξισορροπήσεις στήνεται κυριολεκτικά στο πόδι μια επίδοξη εξουσία χωρίς βάσιμες πολιτικές ιδέες, χωρίς πρόγραμμα εξωτερικής πολιτικής και κυρίως χωρίς κάποια επαληθεύσιμη ιδέα ή όραμα για την θέση και τον ρόλο της χώρας στις διεθνείς σχέσεις (παρά μόνο γενικόλογες συνταγές, τις ίδιες στην βάση των οποίων αυτή τη στιγμή διχοτομείται Κύπρος). Οι πλέον αξιοθρήνητοι συνοδοιπόροι αυτού του θεάτρου του παραλόγου, πάντως, είναι τα ιστορικά κομματικά στελέχη που γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνουν όλα αυτά αλλά για ανερμήνευτους μέχρι στιγμής λόγους χειροκροτούν αμήχανα, εκλογικεύουν ασύστολα γελοιοποιώντας τους εαυτούς τους, χαζοχαρούμενα διανοίγουν τον δρόμο στον δικό τους προαναγγελθέντα πολιτικό αποκεφαλισμό και διευκολύνουν έτσι την ολοκληρωτική άλωση μιας μεγάλης ιστορικής παράταξης.


Σκιαγράφηση της φιλελεύθερης παράδοσης και σύγκριση με τον νεοφιλελευθερισμό

Ποιες είναι όμως οι διαφορές μεταξύ φιλελευθέρων και νεοφιλελεύθερων;
Συντομογραφικά, μεταξύ άλλων, κλασικές αρχές του φιλελευθερισμού είναι:
α) οι κοινωνικοπολιτικοί έλεγχοι και εξισορροπήσεις ως προϋπόθεση συλλογικού ορθολογισμού, κοινωνικής ισορροπίας και κοινωνικής σταθερότητας,
β) η ανεκτικότητα, ο πλουραλισμός και τα ανθρώπινα δικαιώματα ως προϋποθέσεις πολιτισμένων ενδοκρατικών σχέσεων,
γ) ο ανταγωνισμός ως προϋπόθεση οικονομικού ορθολογισμού, οικονομικής αποτελεσματικότητας και ίσων ευκαιριών,
δ) η αρχή της πλειοψηφίας ως προϋπόθεση δημοκρατίας,
ε) η κοινωνική αλληλεγγύη ως προϋπόθεση συλλογικής πολιτικής συνύπαρξης και
στ) η διασφάλιση της ιδιοκτησίας ως θεμέλιο της ελεύθερης αγοράς.

Επιπλέον, σ’ όλες τις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες θεωρείται ότι το κοινωνικοπολιτικό οικοδόμημα στέκεται σε στέρεα-υγιή θεμέλια όταν οικοδομούνται διαρκώς η φιλοπατρία και το εθνικό αίσθημα. Το ισχυρό έθνος-κράτος, εξάλλου, θεωρείται θεσμός ελευθερίας και η κρατική κυριαρχία το καθεστώς διεθνούς δικαίου και η προϋπόθεση ειρηνικών και ισόρροπων συναλλαγών μεταξύ των κρατών. Στην πράξη, όμως, υπάρχουν πολλά προβλήματα. Πιο συγκεκριμένα, σε μερικές ισχυρές δυνάμεις με προεξάρχων σήμερα παράδειγμα τις ΗΠΑ –εθνικές αξίες, για παράδειγμα τα ανθρώπινα δικαιώματα και η δημοκρατία, όπως αυτά είναι αντιληπτά στην Αμερική–, εκλογικεύονται ως οικουμενικές δήθεν και κοσμοπολίτικες αξίες με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε ηγεμονικές αξιώσεις ισχύος κύριοι εκπρόσωποι των οποίων είναι όσοι ασπάζονται τις νεοφιλελεύθερες ιδέες εξωτερικής πολιτικής. Πρόκειται για αυτό που οι «πολιτικοί ρεαλιστές» (οι προοδευτικοί δηλαδή διεθνολόγοι) ονομάζουν διεθνοφασισμό και διεθνοσοβινισμό στις διεθνείς σχέσεις. Αντίστροφα, στα αδύναμα και ιδεολογικά ασθενή κράτη αριστερά και δεξιά κοσμοπολίτικα ιδεολογήματα –βασικά λειτουργώντας μεταπρατικά ως ιδεολογικά υποπροϊόντα του νεοφιλελευθερισμού–, συνειδητά ή ασυνείδητα μερικοί υιοθετούν στάσεις και συμπεριφορές που εξυπηρετούν τις πιο πάνω αξιώσεις ηγεμονικής ισχύος.

Συνοψίζουμε:

1ον) Ο φιλελευθερισμός είναι βάση λειτουργίας των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών.
2ον) Ο νεοφιλελευθερισμός είναι το ιδεολόγημα –ταυτόχρονα κοσμοπολίτικο και ηγεμονικό– που εκδηλώνεται ως αξίωση ηγεμονικής ισχύος.
3ον) Στα ασθενή-αδύναμα κράτη τα πιο ακραία υποπροϊόντα του νεοφιλελευθερισμού και του κοσμοπολίτικου αναρχοαριστερού χώρου συγκλίνουν –συνήθως με μανδύα υποκριτικά, ωραιοποιημένα ή κενού περιεχομένου συνθήματα όπως «νέα εποχή», «παγκόσμια κοινωνία» και μεταεθνική εποχή– με σκοπό α) να υποβαθμίσουν και ενίοτε να καταπολεμήσουν τον θεσμό ελευθερίας του έθνους-κράτους και την αρχή της εθνικής ανεξαρτησίας, β) να καταπολεμήσουν τις ιστορικές παραδόσεις, γ) να υποεκτιμήσουν τον ρόλο των συνόρων και της κρατικής κυριαρχίας στην διεθνή πολιτική, δ) να υπονομεύσουν κάθε ιδέα αντίστασης στον ηγεμονισμό-αναθεωρητισμό και ε) να σχετικοποιήσουν την ανάγκη ανάπτυξης ισόρροπων σχέσεων με τις ισχυρότερες δυνάμεις με μουρμουρητά που υπονοούν πως είναι πεπρωμένο τα λιγότερο ισχυρά κράτη να υποτάσσονται στα πιο ισχυρά. Αυτές οι ιδεολογικές διαστροφές σε ασθενείς κοινωνίες συνήθως συνοδεύονται από ασυναρτησίες και εξτρεμιστικές θέσεις που ακόμη και οι πιο ακραίοι αμερικανοί νεοφιλελεύθεροι δεν θα τολμούσαν να εκστομίσουν.