Προσωπικότητες που έφυγαν από τη ζωή μέσα στο 2007

Το 2007 σημαδεύτηκε από το θάνατο σημαντικών προσωπικοτήτων στο χώρο των Τεχνών, των γραμμάτων και της φιλοσοφίας τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο Εξωτερικό. Το kathmerini.gr θυμάται τις προσωπικότητες αυτές που έφυγαν από τη ζωή και αποτίει φόρο τιμής για την προσφορά τους και το έργο τους

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

1/1.Ο Eλληνοαρμένιος σεναριογράφος και συγγραφέας, Άλμπερτ Ισαάκ Μπεζερίδης, 98 ετών, που o Φρανσουά Τριφό είχε χαρακτηρίσει τον πρώτο σεναριογράφο φιλμ νουάρ. Παιδί μεταναστών από την Σαμψούντα στις ΗΠΑ, ξεκίνησε με βιβλία που ερευνούσαν τη σκοτεινή πλευρά του αμερικάνικου ονείρου και συνέχισε με σενάρια ταινιών «σινεφίλ» όπως «Η φόνισσα» (1940), «Άνθρωποι του αίματος» (1949), «Επικίνδυνο μονοπάτι» (1951) και σκηνοθέτες όπως οι Ραούλ Γουόλς, Ζιλ Ντασέν, Νίκολας Ρέι, Ρόμπερτ Όλντριτς. Στη ζωή του είναι αφιερωμένο το ντοκιμαντέρ Buzz (2007).

7/1, Ο Τάσος Μπαντής, σκηνοθέτης, ηθοποιός και ιδρυτής του θεατρικού οργανισμού Μορφές, στο θέατρο Εμπρός, 57 ετών, από καρκίνο. Ξεκίνησε τη θεατρική του καριέρα στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, στο ραδιόφωνο υπήρξε συνεργάτης του Μ. Χατζηδάκι στο Τρίτο Πρόγραμμα και στον κινηματογράφο υποδύθηκε τον χαρακτηριστικό ρόλο του παππού στην ταινία Πολίτικη Κουζίνα του Τ. Μπουλμέτη. Τιμήθηκε με το βραβείο θεάτρου της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών.

8/1. Στις ΗΠΑ, ο Ιουάο Τακαμότο, 81 ετών, σκιτσογράφος του Σκούμπι Ντου, των Φλιντστόουνς και των Τζέτσονς και ως τον θάνατό του αντιπρόεδρος στα στούντιο κινουμένων σχεδίων της Warner.

9/1. Στη Γαλλία, ο ελληνιστής φιλόσοφος, ιστορικός και ανθρωπολόγος Ζαν-Πιερ Βερνάν, 93 ετών, καθηγητής στο Κολέζ ντε Φρανς και επίτιμος διδάκτωρ σε επτά πανεπιστήμια, ανάμεσα στα οποία και το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Συμμετείχε στη γαλλική αντίσταση κατά των Ναζί, γνωστός ως «συνταγματάρχης Μπερτιέ». Άφησε πίσω του σημαντικά βιβλία, αρκετά μεταφρασμένα στα ελληνικά, όπως «Οι απαρχές της ελληνικής σκέψης», «Μύθος και Θρησκεία στην Αρχαία Ελλάδα». «Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα», «Μήτις - Η πολύτροπη νόηση στην αρχαία Ελλάδα», «Ο Έλληνας άνθρωπος», «Το βλέμμα του θανάτου - Στο μάτι του καθρέφτη» και «Αγαπάμε τα αρχαία ελληνικά».

10/1. Ο Ιταλός κινηματογραφικός παραγωγός Κάρλο Πόντι, σύζυγος της Σοφίας Λόρεν, σε ηλικία 94 ετών, πέθανε στη Γενεύη της Ελβετίας. Η καριέρα του ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του '40 και υπήρξε ο παραγωγός 140 ταινιών, ανάμεσα στις οποίες οι «La Strada» του Φεντερίκο Φελίνι, «Δόκτωρ Ζιβάγκο» του Ντέιβιντ Λιν, «Blow up» του Μικελάντζελο Αντονιόνι και «Μια ξεχωριστή μέρα» του Ετόρε Σκόλα.

14/1. Ο σκηνογράφος, ενδυματολόγος και ζωγράφος Βασίλης Φωτόπουλος, 73 ετών, βραβευμένος με Όσκαρ καλλιτεχνικής διεύθυνσης και σκηνικών το 1964 για την ταινία Ζορμπάς του Μ. Κακογιάννη. Συνεργάστηκε με την Εθνική Λυρική Σκηνή και στις διακεκριμένες δουλειές του περιλαμβάνεται η θεατρική «Όμορφη πόλη» και η κινηματογραφική «Αμέρικα Αμέρικα». Από το 1964 μοίρασε τη δουλειά του σε Ελλάδα και ΗΠΑ και από το 1980 αφιερώθηκε στη ζωγραφική και περιηγήθηκε σε μοναστήρια. Από 4/12/07 έως 27/1/08 στο Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζεται έκθεση με τίτλο Το Βυζάντιο του Βασίλη Φωτόπουλου, την οποία επιμελήθηκε ο αδελφός του Διονύσης.

24/1. Στην Τουρκία, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ισμαήλ Τζεμ, 67 ετών. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και σπούδασε νομικά στη Γενεύη και πολιτική κοινωνιολογία στο Παρίσι. Το 1995 έγινε υπουργός Πολιτισμού και από το 1997 ως το 2003 υπουργός Εξωτερικών. Στη δεύτερη αυτή υπουργική θητεία του εγγράφεται η στενή συνεργασία με τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ και τότε ομόλογό του Γιώργο Παπανδρέου και η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

30/1. Ο Νίκος Κούρκουλος, 73 ετών, ηθοποιός και διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου όπου σπούδασε. Πολυαγαπημένος ζεν-πρεμιέ ταινιών όπως «Οργή», «Κατήφορος», «Ορατότης Μηδέν», βραβεύτηκε δύο φορές στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ερμηνεία του στις ταινίες «Οι Αδίστακτοι» και «Ο Αστραπόγιαννος». Την πρώτη του θεατρική εμφάνιση έκανε με τον θίασο Λαμπέτη - Xορν το 1958 και την τελευταία με τον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή, στην Eπίδαυρο. Από το 1994 έγινε καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, όπου ίδρυσε την Πειραματική Σκηνή και το Εργαστήρι Ηθοποιών και έθεσε σε μόνιμη λειτουργία την Παιδική Σκηνή.

31/1. Στις ΗΠΑ, ο συγγραφέας, σεναριογράφος και τηλεοπτικός παραγωγός Σίντνεϊ Σέλντον, 89 ετών, τιμημένος με Όσκαρ σεναρίου το 1947. Έγινε διάσημος με μυθιστορήματα που έγιναν μπεστ - σέλερ και μεταφέρθηκαν στη μεγάλη οθόνη, όπως «Η άλλη πλευρά του μεσονυχτίου», «Γραμμή Αίματος», «Η οργή των Αγγέλων», «Αν το αύριο έρθει».

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

8/2. Στις ΗΠΑ, η 39χρονη Αν Νικόλ Σμιθ, πρώην μοντέλο του περιοδικού Πλέιμποϊ και χήρα του πολυεκατομμυριούχου Τζ. Χάουαρντ Μάρσαλ. Κατέρρευσε μέσα στο δωμάτιο του ξενοδοχείου που έμενε από υπερβολική δόση ηρεμιστικών χαπιών, τα οποία έπαιρνε επειδή δεν είχε συνέλθει από το θάνατο του 20χρονου γιου της Ντάνιελ.

09/02 Ο διοικητής του ΙΚΑ Γιάννης Βαρθολομαίος έπεσε νεκρός ύστερα από συμπλοκή με το σύζυγο της γραμματέας - συντρόφου του Θωμαή Βρακατσέλη στο κλιμακοστάσιο πολυκατοικίας στου Ζωγράφου. Ο Ιωάννης Βαρθολομαίος είχε αναλάβει την διοίκηση του ΙΚΑ στις 12 Ιουνίου του 2004.

ΜΑΡΤΙΟΣ

6/3. Στη Γαλλία, ο κοινωνιολόγος και φιλόσοφος Ζαν Μποντριγιάρ, 77 ετών, με περίπου πενήντα βιβλία στο ενεργητικό του. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους μεταμοντέρνους διανοητές, διάσημος για την κριτική του στους μηχανισμούς των μέσων ενημέρωσης και της καταναλωτικής κοινωνίας, Ταξίδευε στον κόσμο για να συζητήσει τις ιδέες του, όπως την αυξανόμενη εξουσία του «αντικειμένου» πάνω στο «υποκείμενο», τον τρόπο με τον οποίο η διαμαρτυρία και η αντίσταση απορροφώνται και μετατρέπονται σε καύσιμο από το συμβολικό «σύστημα» του καπιταλισμού ή την «υπερπραγματικότητα», δηλαδή το βασίλειο της προσομοίωσης που είναι «πιο πραγματικό από το πραγματικό».

23/3. Ο Γρηγόρης Φαράκος, 84 ετών, ηγετικό στέλεχος της Αριστεράς και στην πρώτη γραμμή της ιστορίας των κοινωνικών αγώνων από την Κατοχή μέχρι το θάνατό του, διετέλεσε βουλευτής του ΚΚΕ και του ΣΥΝ, γενικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ και διευθυντής της εφημερίδας Ριζοσπάστης, Σπούδασε χημικός μηχανικός και ηλεκτρολόγος μηχανολόγος στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο με ειδίκευση στην ενεργειακή οικονομία και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Σχολή Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών της Μόσχας. Μετά τον εμφύλιο κατέφυγε στο εξωτερικό ως πολιτικός πρόσφυγας, ενώ του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια. Το 1968 μπήκε παράνομα στην Ελλάδα, ως υπεύθυνος κλιμακίου της ΚΕ του ΚΚΕ για να συμβάλει στην αντιδικτατορική δράση, συνελήφθη από τη δικτατορία και καταδικάστηκε σε ισόβια. Απελευθερώθηκε με την πτώση της χούντας, τον Ιούλιο του 1974. Στη μεταπολίτευση εξελέγη βουλευτής Αθηνών του ΚΚΕ από το 1974 μέχρι το 1989 και από το 1989 έως το 1993 με τον Συνασπισμό. Τον Μάιο του 1991 παραιτήθηκε και από την Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ και έκτοτε ασχολήθηκε με την ιστορική μελέτη και συγγραφή.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ

11/4. Στις ΗΠΑ, ο συγγραφέας Κουρτ Βόνεγκατ, 84 ετών, γνωστός για το καυστικό του χιούμορ και την αντιπολεμική του γραφή. Έγραψε διηγήματα, δοκίμια και θεατρικά έργα, αλλά έγινε γνωστός για τα 14 μυθιστορήματα του, που συνδυάζουν τη σάτιρα, την επιστημονική φαντασία και τη φιλοσοφία για να καταγγείλουν τον πόλεμο, την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, τις παραδοξότητες της σύγχρονης ζωής και την πολιτική. Σημαντικότερο έργο του θεωρείται το «Σφαγείο Νο πέντε» που περιγράφει με μεταφορικό τρόπο τη ραγδαία αλλαγή της αμερικανικής κοινωνίας στη διάρκεια του Πολέμου στο Βιετνάμ. Το τελευταίο του βιβλίο, «Ένας άνθρωπος χωρίς πατρίδα» εκδόθηκε το 2005. 19/4. Στη Γαλλία, ο ηθοποιός Ζαν-Πιερ Κασέλ, 74 ετών, γνωστός από τις κωμωδίες του Φιλίπ ντε Μπροκά στη δεκαετία του ΄60 και αστέρας του γαλλικού μιούζικαλ. Συνεργάστηκε με γνωστούς σκηνοθέτες όπως οι Ρενουάρ, Σαμπρόλ, Κλερ, Λόουζι, Μελβίλ και Άλτμαν, σε χαρακτηριστικούς ρόλους και ταινίες όπως Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας, του Μπουνιουέλ.

23/4. Στη Ρωσία, ο πρώην πρόεδρος Μπόρις Γέλτσιν, 76 ετών, ηγέτης της χώρας τα πρώτα χρόνια της μετασοβιετικής περιόδου. Η πολιτική με την οποία αντιμετώπισε την τότε άναρχη κατάσταση της ρωσικής οικονομίας βύθισε εκατομμύρια Ρώσων στη φτώχεια, ενώ κατά τα τελευταία έτη της προεδρίας του ο πόλεμος στην Τσετσενία είχε εισέλθει σε μία ιδιαίτερα αιματηρή φάση.

27/4. Στη Ρωσία, ο Μστισλάβ Ροστροπόβιτς, 80 ετών, ο μεγαλύτερος βιολοντσελίστας του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα και ένθερμος υπηρέτης της ρωσικής μουσικής κληρονομιάς και της σύγχρονης μουσικής. Το 1970 υποστήριξε τον αντικαθεστωτικό συγγραφέα Αλεξάντρ Σολζενίτσιν και γι' αυτό του απαγορεύτηκε να παίζει σε μεγάλες ορχήστρες και να κάνει τουρνέ στο εξωτερικό. Μετανάστευσε στη Δύση το 1974 και το 1978 του αφαιρέθηκε η ρωσική υπηκοότητα. Αποκαταστάθηκε το 1990 με διάταγμα του Μ. Γκορμπατσόφ και επέστρεψε και εργάστηκε στη Ρωσία. Δύο ακόμη εικόνες συνοψίζουν την ιδεολογική του ταυτότητα: το αυτοσχέδιο κοντσέρτο του στα ερείπια του Τείχους του Βερολίνου το 1989 και η εμφάνισή του στα οδοφράγματα για να υπερασπιστεί τη νεαρή ρωσική δημοκρατία κατά των πραξικοπηματιών, στη Μόσχα, το 1991. Διετέλεσε πρεσβευτής καλής θέλησης της Unesco, και το 2006 έγινε «ειδικός εκπρόσωπος» του Προγράμματος του ΟΗΕ για το AIDS.

13/5. Ο κριτικός κινηματογράφου, Αντώνης Μοσχοβάκης, 84 ετών. Συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση και εξορίστηκε για τη δράση του. Τη δημοσιογραφική του σταδιοδρομία ξεκίνησε στο περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης. Εργάστηκε στις εφημερίδες Ανεξάρτητος Τύπος, Νίκη Αυγή και Ελευθεροτυπία. Ασχολήθηκε επίσης με μεταφράσεις κλασικών έργων της γαλλικής λογοτεχνίας και μετέφρασε την Ιστορία του Παγκόσμιου Κινηματογράφου.

31/5. Στη Γαλλία, ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Ζαν Κλοντ Μπριαλί, 74 ετών. Στη διάρκεια της σαραντάχρονης καριέρας του έπαιξε σε σχεδόν 100 κινηματογραφικές ταινίες και σκηνοθέτησε περίπου δέκα ταινίες για τη μικρή και τη μεγάλη οθόνη.

ΙΟΥΝΙΟΣ

4/6. Ο 67χρονος Σωτήρης Μουστάκας, από τους μεγαλύτερους σύγχρονους κωμικούς ηθοποιούς στην Ελλάδα και στην Κύπρο, όπου γεννήθηκε και πήρε μέρος στον εθνικο-απελευθερωτικό αγώνα. Σπούδασε στο Εθνικό Θέατρο και έπαιξε σε περισσότερες από 60 ταινίες και σε δεκάδες θεατρικές παραστάσεις. Την πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση έκανε στον «Ζορμπά» του Μ. Κακογιάννη και την τελευταία στον «Ελ Γκρέκο» του Γ. Σμαραγδή. Για την προσφορά του στην ελληνική επιθεώρησε τιμήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση. Ήταν παντρεμένος με την ηθοποιό Μαρία Μπονέλου, η οποία απεβίωσε σχεδόν 3 μήνες μετά το θάνατό του, στις 30 Αυγούστου.

6/6. Η γυναίκα σύμβολο του ελληνισμού της Μικράς Ασίας Φιλιώ Χαϊδεμένου, 108 ετών, από τα Βουρλά της Μικράς Ασίας. Αφιέρωσε τη ζωή της στη συλλογή κειμηλίων για την ιστορία του μικρασιατικού ελληνισμού και δημιούργησε το Λαογραφικό Μουσείο Μικρασιατών στη Νέα Φιλαδέλφεια Αττικής. Στον ίδιο σκοπό είναι αφιερωμένο και το βιβλίο της Τρεις αιώνες και μια ζωή. Για την προσφορά της βραβεύτηκε από το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού.

6/6. Στο Αφγανιστάν, η 35χρονη δημοσιογράφος Ζάκια Ζάκι, διευθύντρια και ιδρύτρια του Ράδιου Ειρήνης στην επαρχία Παρβάν. Πυροβολήθηκε μπροστά στα μάτια του 8χρονου γιου της. Η δολοφονία της προστέθηκε στη σειρά των πρόσφατων επιθέσεων εναντίων διακεκριμένων Αφγανών γυναικών.

13/6. Στη Γαλλία, ο βαρόνος Γκι ντε Ρότσιλντ, 98 ετών, τραπεζίτης και φυσιογνωμία του γαλλικού και διεθνούς φιλιππικού κινήματος. Με προέλευση τους Εσκενάζι της Γερμανίας, οι Ρότσιλντ εξαπλώθηκαν σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και διέπρεψαν στις τραπεζικές υπηρεσίες. Η τράπεζα «Ροτσίλντ Παρί» της οποίας χρημάτισε πρόεδρος από το '67 ως το '79, εθνικοποιήθηκε επί προεδρίας του Φρανσουά Μιτεράν.

14/6. Στην Αυστρία, ο πρώην πρόεδρος της χώρας και γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κουρτ Βαλντχάιμ, 88 ετών. Το 1986 παραδέχθηκε πως είχε αποκρύψει ότι υπηρέτησε στον χιτλερικό στρατό αλλά απέρριψε τις κατηγορίες για τη δράση του στα Βαλκάνια, υποστηρίζοντας ότι δεν γνώριζε τα ναζιστικά εγκλήματα πολέμου, μεταξύ των οποίων ο εκτοπισμός χιλιάδων Ελλήνο-Εβραίων της Θεσσαλονίκης.

17/6. Στην Ιταλία, ο σχεδιαστής μόδας Τζιανφράνκο Φερέ, 62 ετών, γνωστός ως ο «αρχιτέκτονας της μόδας» λόγω των σπουδών αρχιτεκτονικής που έκανε στο Μιλάνο. Τα πρώτα βήματα στο χώρο της μόδας τα έκανε τη δεκαετία του '70 σχεδιάζοντας αξεσουάρ και το 1978 ίδρυσε δικό του οίκο μόδας. Διακήρυσσε ότι «κομψότητα είναι η προσωπικότητα».

ΙΟΥΛΙΟΣ

22/7. Στη Γερμανία, ο ηθοποιός Ούλριχ Μίχε, 54 ετών, που ενσάρκωσε με μοναδικό τρόπο τον πράκτορα της ΣΤΑΖΙ Γκερντ Βίσελ στην βραβευμένη από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου ταινία «Οι ζωές των άλλων», του σκηνοθέτη Φλόριαν Χενκελ φον Ντόνερσμαρκ για την οποία κέρδισε και ο ίδιος το βραβείο του καλύτερου ευρωπαίου ηθοποιού το 2006.

28/7. Στη Γαλλία, ο ρουμανικής καταγωγής πρωτοπόρος συγγραφέας Ιζιντόρ Ιζού (Γκόλντστάιν), 82 ετών. Το 1946, μετά την άφιξή του στο Παρίσι, ίδρυσε το πρωτοπόρο κίνημα του Λετρισμού, ένα από τα σημαντικά μεταπολεμικά κινήματα στην ευρωπαϊκή τέχνη, που προεκτείνοντας βασικά μοτίβα των ντανταϊστών και των υπερρεαλιστών διακήρυξε το θάνατο της παραδοσιακής ποίησης και κήρυξε την αυγή της ποίησης που χρησιμοποιεί γράμματα και σήματα, αντί να στηρίζεται στις λέξεις.

29/7. Στη Γαλλία, ο ηθοποιός Μισέλ Σερό, 79 ετών, ένα από τα «ιερά τέρατα» του γαλλικού κινηματογράφου. Στη μακρά κινηματογραφική σταδιοδρομία του συμμετείχε σε 135 ταινίες και κέρδισε τρεις φορές το βραβείο Σεζάρ, καθώς και το ιταλικό βραβείο Ντονατέλο. Έπαιξε επίσης στο θέατρο και στην τηλεόραση, τόσο σε δραματικούς όσο και σε κωμικούς ρόλους. Η σταδιοδρομία του κορυφώθηκε το 1978, με τον ρόλο του ομοφυλόφιλου «Ζαζά» στην ταινία «Το κλουβί με τις τρελές».

30/7. Στη Σουηδία, ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, 89 ετών, από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες στην ιστορία του κινηματογράφου, με σημαντική θητεία και στο σουηδικό θέατρο, αλλά και ο σεναριογράφος που απέδωσε μοναδικά την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Τα θέματα του στρέφονταν γύρω από την αδυναμία ουσιαστικής επικοινωνίας, τον αλληλοσπαραγμό των ζευγαριών, τη γυναικεία ψυχοσύνθεση, την αντιπαράθεση του ανθρώπου με τον εαυτό του, τον Θεό, το θάνατο και το νόημα της ζωής. Στη διεθνή σκηνή αναγνωρίστηκε από τη δεκαετία του '50 με τις ταινίες «Χαμόγελα καλοκαιρινής νύκτας», «Έβδομη σφραγίδα» και «Άγριες φράουλες». Γύρισε περισσότερες από 50 ταινίες, ανάμεσά τους τις «Κραυγές και ψίθυροι», «Σκηνές από ένα γάμο», «Φθινοπωρινή Σονάτα». Το 1976 εγκαταστάθηκε στη Γερμανία για φορολογικούς λόγους, όπου δημιούργησε Το αυγό του φιδιού, μια ταινία για την άνοδο του ναζισμού. Αργότερα επέστρεψε στη Σουηδία και το 1982 γύρισε το «Φάνι και Αλέξανδρος», το έργο - διαθήκη για την παιδική του ηλικία και για το πάθος του για το θέαμα, που τιμήθηκε με τέσσερα βραβεία Όσκαρ. Τιμήθηκε πολλές φορές στη Σουηδία και διεθνώς, έγινε μέλος της Ακαδημίας Γραμμάτων της Σουηδίας, παντρεύτηκε πέντε φορές και απέκτησε εννέα παιδιά.

30/7. Στην Ιταλία, ο σκηνοθέτης Μικελάντζελο Αντονιόνι, 94 ετών, ο αποκαλούμενος «ποιητής της ασυνεννοησίας» και «σκηνοθέτης του ανέφικτου έρωτα». Με 35 ταινίες στο ενεργητικό του και 60 χρόνια καριέρας, κέρδισε διεθνή βραβεία για τα έργα του «Κόκκινη Έρημος», «Μπλόου Απ», «Ταυτότητα μιας Γυναίκας», ενώ για το σύνολο της κινηματογραφικής δημιουργίας του τιμήθηκε με Όσκαρ το 1995 και με τον Χρυσό Λέοντα της Βενετία το 1997. Το σκηνοθετικό του στυλ κορυφώθηκε με την τριλογία του «Η Περιπέτεια» το 1960, «Η Νύκτα», το 1961 και «Η Έκλειψη», το 1962, με πρωταγωνίστρια τη μούσα και επί δέκα χρόνια σύντροφό του Μόνικα Βίτι. Ακολούθησαν το «Μπλόου Απ» το 1966, το «Ζαμπρίσκι Πόιντ» το 1970 και το «Επάγγελμα Ρεπόρτερ» 1970. Με κλονισμένη την υγεία του, δεν το έβαλε κάτω και στα 91 του συνεισέφερε το δικό του μικρού μήκους κομμάτι -Το επικίνδυνο νήμα των πραγμάτων- στο σπονδυλωτό φιλμ «Έρως».

14/8. Ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Κουμάντος, 82 ετών. Δίδαξε πολλές γενιές νομικών και αρθρογράφησε επί δεκαπέντε χρόνια στην εφημερίδα Καθημερινή. Μαχητής της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων φυλακίστηκε από τους Ναζί στη Κατοχή και συνελήφθη από τους απριλιανούς δικτάτορες για τα άρθρα του. Υπήρξε δικαστής του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Πνευματικής Ιδιοκτησίας, του Oργανισμού Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας όπως και της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής. Τιμήθηκε με το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικος.

20/8. Η συγγραφέας παιδικών βιβλίων Μάρω Λοΐζου, 67 ετών, σύζυγος του συνθέτη Μάνου Λοΐζου. Το πρώτο της βιβλίο εκδόθηκε το 1974 και ακολούθησαν άλλα 30, αρκετά από τα οποία μεταφράστηκαν στα αγγλικά και ολλανδικά. Το ενδιαφέρον της επικεντρώθηκε σε θέματα που συνδέονταν με την αρμονία της φύσης και την επικοινωνία των πολιτισμών, τους μύθους και τα λαϊκά παραμύθια διάφορων χωρών. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Παιδικής Λογοτεχνίας.

28/8. Στην Ισπανία, ο Φρανσίσκο Ουμπράλ, 72 ετών, ένας από τους μεγαλύτερους Ισπανούς συγγραφείς της εποχής μας. Έγραψε περισσότερα από 80 βιβλία, ανάμεσα στα οποία την Τριλογία της Μαδρίτης και το Φονικό και τριαντάφυλλο. Το 1996 τιμήθηκε με το Βραβείο Πρίγκιπας των Αστούριας και το 2000 με το Βραβείο Θερβάντες. Επίσης αρθρογραφούσε στις εφημερίδες Ελ Παΐς και Ελ Μούντο.

30/8. Η ηθοποιός Μαρία Μπονέλου, 67 ετών, τρεις σχεδόν μήνες μετά το θάνατο του συζύγου της ηθοποιού Σωτήρη Μουστάκα, με τον οποίο γνωρίστηκαν στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και απέκτησαν την Αλεξία, σήμερα επίσης ηθοποιό. Ξεκίνησε με ρόλους κλασικού ρεπερτορίου και από τη δεκαετία του '70 ακολούθησε παράλληλη πορεία με τον Μουστάκα. Συνεργάστηκε με όλους τους εμπορικούς θιάσους της εποχής, συχνά στο ρόλο της αφελούς σέξι ξανθιάς, τόσο σε επιθεωρήσεις όσο και σε κινηματογραφικές ταινίες όπως «Χτυποκάρδια στο θρανίο», «Ένας ιππότης για τη Βασούλα», «Η ωραία του κουρέα».

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

4/9. Στην Ιταλία, η Βρετανίδα συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων, Μαγκνταλέν Ναμπ, 60 ετών. Έγραψε 12 αστυνομικά μυθιστορήματα, με φόντο τη Φλωρεντία και ήρωα τον αστυνόμο Σαλβατόρε Γκουαρνάτσια, καθώς και παιδικά βιβλία που έγιναν τηλεοπτικές σειρές.

6/9. Στην Ιταλία, ο δημοφιλέστερος τενόρος στην ιστορία της κλασικής μουσικής Λουτσιάνο Παβαρότι, 71 ετών. Ο τενορίσιμο «βασιλιάς των ψηλών ντο», που μπιζαριζόταν δεκάδες φορές σε μια βραδιά και συνδύαζε το μεσογειακό πάθος με μοναδικό φωνητικό χάρισμα. Όπως είχε πει, μαζί με τους άλλους δύο από τους «Τρεις τενόρους» (Πλάσιντο Ντομίνγκο και Χοσέ Καρέρας), «φέραμε την όπερα σε 1,5 δισεκατομμύριο κόσμο». Άρχισε την καριέρα του το 1961, ως Ροδόλφος στο έργο Μποέμ του Πουτσίνι, συνάρπασε στις μεγαλύτερες λυρικές σκηνές, συνεργάστηκε με καλλιτέχνες εκτός κλασικής μουσικής όπως ο Μπόνο και οι U2, εκτόξευσε σε ύψη-ρεκόρ τις πωλήσεις δίσκων του, βοήθησε το ξεκίνημα νέων καλλιτεχνών, τραγούδησε για ανθρωπιστικούς σκοπούς και το 2005 έκανε τη μεγάλη αποχαιρετιστήρια περιοδεία του.

10/9. Στις ΗΠΑ, η ηθοποιός της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ, Τζέιν Γουάιμαν, 93 ετών, και σύζυγος (πριν από την Νάνσι) του ηθοποιού και μετέπειτα προέδρου της χώρας, Ρόναλντ Ρίγκαν. Τιμήθηκε με Όσκαρ α' γυναικείου ρόλου το 1949 για την ταινία Τζόνι Μπελίντα, όπου έπαιζε μία κωφάλαλη, θύμα βιασμού.

22/9. Στη Γαλλία, ο διασημότερος μίμος στον κόσμο, Μαρσέλ Μαρσό, 84 ετών. Έδωσε ρεσιτάλ μίμησης διαφόρων χαρακτήρων και προσώπων στις μεγαλύτερες σκηνές της Γαλλίας αλλά και στο εξωτερικό. Το 1978 ίδρυσε σχολή μιμοδράματος, ενώ συνέχισε να σκηνοθετεί και να ερμηνεύει παντομίμες ο ίδιος. Ταυτίστηκε με το προσωπείο που έγινε διάσημος, τον Πιερότο του φεγγαριού, δημιούργησε τον Μπιπ, μικρό αδελφό του Πιερότου και του Σαρλό και αγαπήθηκε από όλο τον κόσμο.

22/9. Ο Παναγιώτης Πατρίκιος, 97 ετών, βετεράνος δημοσιογράφος, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, δημιουργός και διευθυντής της Ιστορικής Βιβλιοθήκης και του Μουσείου Τύπου της ΕΣΗΕΑ. Τη δημοσιογραφική του καριέρα ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 1940 από την εφημερίδα Κοινωνία και συνέχισε στον Ριζοσπάστη, την Ελεύθερη Ελλάδα, την Προοδευτική Αλλαγή και για πολλά χρόνια την Ελευθερία.

22/9. Ο αντιδήμαρχος Ζαχάρως Αντώνης Κρέσπης, 49 ετών, ο οποίος είχε υποστεί σοβαρά εγκαύματα από τη φωτιά που ξέσπασε στην περιοχή του στις 24 Αυγούστου και νοσηλευόταν στην εντατική στην Αθήνα.

25/9. Στη Γαλλία, ο φιλόσοφος Αντρέ Γκορτς, 84 ετών. Μετά από αρμονική συμβίωση 58 ετών, αυτοκτόνησε μαζί με τη σύντροφό του Ντορίν, 83 ετών, που έπασχε από ανίατη ασθένεια. Γεννήθηκε στη Βιέννη και έλαβε τη γαλλική υπηκοότητα το 1954 όπως και το νέο του ληξιαρχικό ονοματεπώνυμο, Ζεράρ Ορστ. Υπήρξε συνιδρυτής του περιοδικού Νουβέλ Ομπσερβατέρ το 1964 με το ψευδώνυμο Μισέλ Μποσκέ και θεωρητικός της πολιτικής οικολογίας. Έγραψε μεταξύ άλλων τα βιβλία «Οικολογία και Πολιτική», «Οικολογία και Ελευθερία», «Αντίο στο Προλεταριάτο», «Μεταμορφώσεις της Εργασίας».

27/9. Η συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας, Κίρα Σίνου, 84 ετών. Γεννήθηκε στο Ροστόφ της Ρωσίας από πατέρα Έλληνα και μητέρα Ρωσίδα και ήρθε στην Ελλάδα εννιά χρόνων χωρίς να ξέρει καθόλου ελληνικά. Γρήγορα όμως κατάφερε να δημοσιεύει μικρά διηγήματα στη Διάπλαση των Παίδων. Μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη, εργάστηκε στη ΔΕΗ, μιλούσε αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ρωσικά, και μετέφρασε περισσότερα από 100 βιβλία. Άρχισε να γράφει σχετικά μεγάλη και στους 32 τίτλους της περιλαμβάνονται «Στη χώρα των μαμούθ», «Το αίνιγμα του πύργου», «Το τέλος των τεράτων», «Το μεγάλο πείραμα», Ο τελευταίος βασιλιάς της Ατλαντίδας, Οι ιερές γάτες, όλα με δράση, μυστήριο και περιπέτεια και με θέματα από τη μυθολογία, την ιστορία, την οικολογία, την κοινωνία. Βραβεύτηκε πολλές φορές και έκανε εκπομπές για την τηλεόραση και το ραδιόφωνο

29/9. Ο λαϊκός τραγουδιστής με την ιδιόρρυθμη φωνή Μπάμπης Τσετίνης, 66 ετών. Πρωτοεμφανίστηκε στη Θεσσαλονίκη το 1959, κοντά στον Διονυσίου, και ηχογράφησε το πρώτο του τραγούδι, το «Τάλι Τάλι» 1963. Συνέχισε με το συγκρότημα του Π.Γαβαλά, συνεργάστηκε με τους Κατσαρό, Νικολόπουλο, Μπακάλη, Σκορδίλη, Βασιλειάδη, Δερβενιώτη και έγραψε δίσκους με επιτυχίες όπως «Ό,τι αρχίζει ωραίο», «Ίσως», «Το μονοπάτι». Συμμετείχε επίσης σε συναυλίες του Μ. Θεοδωράκη και του Χρ. Λεοντή και ερμήνευσε τραγούδια του Ζαμπέτα στον κινηματογράφο.

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

10/10. Ο δημοσιογράφος Νικήτας Λιοναράκης, 57 ετών. Σπούδασε στη Νομική Αθηνών και διώχθηκε από τη δικτατορία ως στέλεχος του αντιδικτατορικού αγώνα. Άρχισε να δημοσιογραφεί στην Αυγή και συνέχισε στο Έθνος και στη Νέα Μεσημβρινή. Ανέλαβε διευθυντής Περιφερειακών Σταθμών της ΕΡΑ και κράτησε για 15 χρόνια τη ραδιοφωνική εκπομπή Στις γειτονιές της Ελλάδας. Διετέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής για τις μη κυβερνητικές οργανώσεις στο ΥΠΕΞ επί Γ. Παπανδρέου, αντιπρόεδρος της Greenpeace στην Ελλάδα και συντονιστής της καμπάνιας των «800 ΜΚΟ για το Σύνταγμα». Ύστερα από προσφυγή του, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καταδίκασε την Ελλάδα για την εφαρμογή του νόμου περί αστικής ευθύνης των δημοσιογράφων. Έγραψε το βιβλίο Γατόσκυλο, το οποίο αναφέρεται στα μέσα ενημέρωσης.

18/10. Στη Βρετανία, η ηθοποιός Ντέμπορα Κερ, 86 ετών. Πρώτη της εμφάνιση στον κινηματογράφο ήταν στην ταινία Κοντραμπάντο το 1940, συγκέντρωσε το ενδιαφέρον με τον «Μαύρο Νάρκισσο» το 1947 και ξεχώρισε με τις ερμηνείες της στις ταινίες «Όσο υπάρχουν άνθρωποι» με τον Μπαρτ Λάνκαστερ και «Ο βασιλιάς και εγώ» με τον Γιουλ Μπρίνερ. Είχε προταθεί έξι φορές για Όσκαρ και τιμήθηκε με το θεατρικό βραβείο της Σάρας Σίντον.

26/10. Στις ΗΠΑ, ο 89χρονος βιοχημικός Άρθουρ Κόρνμπεργκ, ο οποίος είχε τιμηθεί το 1959 με το Νόμπελ Ιατρικής για τα ευρήματά του για το DNA.

27/10. Ο δημοσιογράφος Λάκης (Πασχάλης) Χατζηκυριάκος, 61 ετών. Τη δημοσιογραφική σταδιοδρομία του ξεκίνησε το 1971 στις εφημερίδες Μακεδονία-Θεσσαλονίκη. Το 1976 εγκαταστάθηκε στη Ρώμη και από το 1977 εργάστηκε ως ανταποκριτής της Ελευθεροτυπίας, του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων και του τηλεοπτικού σταθμού Mega.

28/10. Ο τραγουδιστής Τζίμης Μακούλης, 72 ετών, από τις πιο γνωστές φωνές του ελληνικού ελαφρού τραγουδιού. Ξεκίνησε το 1948 από το μουσικό θέατρο, με τραγούδια των Καπνίση, Μουζάκη, Θεοφανίδη και Ιακωβίδη, έκανε επιτυχημένη καριέρα στις ΗΠΑ, τη Γερμανία, την Ιαπωνία και συνεργάστηκε με καλλιτέχνες όπως οι Φιτζέραλντ, Άρμστρονγκ, Έλινγκτον και Δαλιδά. Από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του ήταν τα τραγούδια «Ένας φίλος ήρθε απόψε απ' τα παλιά», «Θαλασσοπούλια», «ίρα τις άγκυρες», «Ένα φιλάκι είναι λίγο πολύ λίγο», «Τσιγγάνα καρδιά».

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

1/11. Στις ΗΠΑ, ο 92χρονος Πολ Τίμπετς, ο πιλότος του αεροσκάφους B-29, με το όνομα Ινόλα Γκέι που έριξε την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα, στις 6 Αυγούστου του 1945, προκαλώντας τον ακαριαίο θάνατο δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων και επισπεύδοντας το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου με την άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας.

10/11. Στις ΗΠΑ, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Νόρμαν Μέιλερ, 84 ετών, προκλητικός χρονικογράφος της Αμερικής επί 60 χρόνια και συνιδρυτής του περιοδικού των στρατευμένων διανοούμενων Βίλατζ Βόις. Συγγραφέας περίπου σαράντα βιβλίων είχε τιμηθεί το 1969 με το βραβείο Πούλιτζερ και το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου για το βιβλίο «Οι στρατιές της νύχτας» και το 1980, πάλι με Πούλιτζερ, για «Το τραγούδι του δήμιου». Το τελευταίο βιβλίο του, «Το κάστρο στο δάσος», αναφέρεται στη νεανική ηλικία του Αδόλφου Χίτλερ και εκδόθηκε φέτος. Υμνητής της αμερικανικής αντικουλτούρας στα μέσα της δεκαετίας του '60, υπήρξε οξύς επικριτής της αμερικάνικης πολιτικής ζωής και των πολέμων στο Βιετνάμ και το Ιράκ. Μεγαλωμένος στο Μπρούκλιν, αεροναυπηγός του Πανεπιστημίου Γέιλ, εισέβαλε στη λογοτεχνική σκηνή το 1948, σε ηλικία 25 ετών, εκδίδοντας το πρώτο βιβλίο του «Οι γυμνοί και οι νεκροί», ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που τον έκανε αμέσως διάσημο. Το 1969 ήταν υποψήφιος δήμαρχος Νέας Υόρκης. Παντρεύτηκε έξι φορές και απέκτησε εννέα παιδιά και δέκα εγγόνια.

14/11. Στις ΗΠΑ, ο συγγραφέας Άιρα Λέβιν, 78 ετών. Σχεδόν όλα τα βιβλία του, όπως «Το Μωρό της Ρόζμαρι», «Ένα φιλί πριν πεθάνεις», «Σλίβερ», «Τα παιδιά από τη Βραζιλία», έγιναν μπεστ σέλερ και γυρίστηκαν ταινίες. Τον αποκάλεσαν αριστοτέχνη της αγωνίας

22/11. Στην Ελβετία, ο Μορίς Μπεζάρ, 80 ετών, ο δημοφιλέστερος από τους Γάλλους χορογράφους. Επί 20 και πλέον χρόνια διηύθυνε τα Μπαλέτα Μπεζάρ Λοζάνης και προηγουμένως, επί 27 χρόνια, το Μπαλέτο του 20ου Αιώνα των Βρυξελλών. Γιος του φιλοσόφου Γκαστόν Μπερζέ, σπούδασε φιλοσοφία, αλλά αφοσιώθηκε στον χορό που σπούδασε στο Λονδίνο και στο Παρίσι. Το 1952 υπέγραψε την πρώτη χορογραφία του για τη σουηδική ταινία «Το πουλί της φωτιάς». Το 1973 γοητεύτηκε από την Ανατολή και ασπάστηκε το Ισλάμ. Οι παραδοσιακοί κύκλοι του χορού στο Παρίσι αντέδρασαν στους νεωτερισμούς του και ο Μορίς Μπεζάρ έφυγε για τις Βρυξέλλες, όπου η χορογραφία του Τελετουργία της Άνοιξης είχε θριαμβευτική υποδοχή. Συνολικά δημιούργησε περίπου 140 χορογραφίες αναμειγνύοντας καλλιτεχνικά είδη -κινηματογράφο, θέατρο, όπερα- εποχές, στυλ και πολιτισμούς. Στις αρχές του ΄60 συναντήθηκε με τον Μάνο Χατζιδάκι και συνεργάστηκαν στους «Όρνιθες» το 1988 που παρουσίασαν στο Διόνυσο στην Επίδαυρο και το 1993 χορογράφησε τις Μπαλάντες της Οδού Αθηνάς που παρουσιάστηκε σε παγκόσμια πρώτη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

5/12. Ο Κύπριος επιχειρηματίας και αρχιτέκτονας Γιώργος Παρασκευαΐδης, 91 ετών, με πλούσια ανθρωπιστική δράση. Μαζί με τον Στέλιο Ιωάννου ίδρυσαν την εργοληπτική εταιρία «Ιωάννου και Παρασκευαΐδης», η οποία έγινε σύντομα ισχυρή στην Κύπρο και διεθνώς. Μετείχε στα διοικητικά συμβούλια πολλών οργανισμών και τραπεζικών, τεχνικών, εμπορικών, ξενοδοχειακών και άλλων επιχειρήσεων. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και επί σειρά ετών γενικός γραμματέας του Συνδέσμου Εργολάβων Οικοδομών Κύπρου. Στο κοινωνικό του έργο περιλαμβάνεται η δημιουργία του Ιδρύματος Γεωργίου και Θέλμας Παρασκευαΐδη για την αρωγή πολιτών από την Κύπρο και την Ελλάδα σε θέματα υγείας και σπουδών και τη διατήρηση της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Κύπρου. Ίδρυσε επίσης τον παγκύπριο σύνδεσμο Φίλοι Νεφροπαθών Κύπρου και το Παρασκευαΐδειο Μεταμοσχευτικό Κέντρο. Για την κοινωνική και φιλανθρωπική του δράση έγινε επίτιμος δημότης Λευκωσίας και Νέας Υόρκης και τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις.

www.kathimerini.gr