δείκτης αληθινής προόδου

Δρόμοι

ΡΟΥΣΣΟΣ ΒΡΑΝΑΣ

H ζωή μας...
... είναι καλή επειδή αυξάνεται το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν μας. Έτσι μάς λένε, αναλυτές και πολιτικοί. Μα υπάρχουν κάποιοι που δεν τους πιστεύουν, κάποιοι που έχουν επινοήσει έναν άλλο, πιο γνήσιο δείκτη για να μετράμε την πρόοδο στη ζωή μας. Το περιοδικό «Άντμπαστερς» παρουσίασε το ινστιτούτο «Να ξαναορίσουμε την πρόοδο», που από το 1995 μετράει την ευημερία με τον «δείκτη αληθινής προόδου», λαμβάνοντας υπόψη μεγέθη που οι οικονομολόγοι γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια: τον ελεύθερο χρόνο, την απλήρωτη δουλειά της νοικοκυράς, την εγκληματικότητα, τα διαζύγια, την εξάντληση των φυσικών πόρων, τα τροχαία. Με δυο λόγια, αυτός ο δείκτης αναγνωρίζει πόσο σημαντική είναι η οικογένεια, η κοινωνία και η φύση στην οικονομική ευημερία μας.
Τα σημερινά...
... συστήματα εθνικών λογαριασμών αγνοούν αυτούς τους παράγοντες. Ίσως αυτό εξηγεί γιατί οι άνθρωποι δυστυχούν, ενώ οι αριθμοί ευημερούν (όπως δείχνει και το γράφημα). Το ερώτημα είναι: πηγαίνουμε μπροστά ή πίσω ως άνθρωποι; Σε αυτό αποφεύγουν να απαντήσουν οι οικονομολόγοι. Στα χρόνια του πατριάρχη της κλασικής οικονομίας Άνταμ Σμιθ, οι οικονομολόγοι έβαζαν μπόλικη ηθική, φιλολογία και φιλοσοφία στις αναλύσεις τους. Αν ζούσε σήμερα ο πατριάρχης, θα είχε κάνει τα πνευματικά παιδιά του αποπαίδια. Επειδή κατάντησαν να πιστεύουν πως τα οικονομικά είναι κυρίως μια φυσική παρά μια κοινωνική επιστήμη και γι' αυτό δεν έχει τίποτα να μάθει από τις άλλες επιστήμες. Κάποτε, ο «τρόφιμος» της Σχολής του Σικάγου Τζορτζ Στίγκλερ είχε πει περιφρονητικά πως «χωρίς τα μαθηματικά θα είχαμε χαθεί στους μικροκαβγάδες των κοινωνιολόγων και των ομοίων τους». Το 1969, η εισαγωγή του βραβείου Νόμπελ στην Οικονομία - με το οποίο ο Στίγκλερ βραβεύτηκε το 1982 - φαίνεται πως επέτεινε αυτή την αυταρέσκεια.
Οι οικονομολόγοι...
... της Σχολής του Σικάγου εξακολουθούν να επηρεάζουν κυβερνήσεις με τα δόγματα της απελευθέρωσης των αγορών και των ιδιωτικοποιήσεων. H σκέψη τους διαμόρφωσε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα, τα οποία πριν από μερικά χρόνια έριξαν έξω τις οικονομίες της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Ένα δείγμα αυτής της σκέψης φαίνεται στη δήλωση ενός άλλου νομπελίστα, του Ρόμπερτ Σόλοου: «Ο κόσμος μπορεί να τα καταφέρει χωρίς φυσικούς πόρους. H εξάντλησή τους είναι απλώς κάτι που συμβαίνει. Δεν είναι καταστροφή».
Το φυσικό...
... περιβάλλον υπέστη σοβαρές βλάβες από τη νεοκλασική οικονομική ορθοδοξία. Από τη στιγμή που οι οικονομολόγοι βλέπουν τη γη σαν κεφάλαιο, αυτή γίνεται αναλώσιμη και αντικαταστάσιμη. Όπως άλλωστε και οι άνθρωποι. Το βασικό εργαλείο των οικονομολόγων δεν είναι η ηθική, όπως σε άλλες επιστήμες, αλλά η στατιστική. Είχε πει γι' αυτήν ο μακαρίτης ο Θανασάκης ο Κανελλόπουλος: «Είναι η επιστήμη που, όταν βάλεις το κεφάλι ενός ανθρώπου στον φούρνο και τα πόδια του στο ψυγείο, καταλήγει στο συμπέρασμα πως η μέση θερμοκρασία του είναι φυσιολογική».
ΤΑ ΝΕΑ , 11/02/2005