Περι μανιφέστων

Διαβάζω το Reality Tape με το (The Internet Pastoral (II): blog ‘n’ roll) αλλά και το σεμνό μανιφέστο Let’s blog ’n’roll.

«Δε γράφει για επαναστάσεις, ορμητικά ποτάμια κλπ. Είναι ένα μανιφέστο κατά των μανιφέστων - γιατί η ίδια η ιδέα του μανιφέστου είναι θαμμένη κάτω απ’ τα καπνισμένα ερείπια, μαζί με τις μεγάλες αφηγήσεις. (Ένας λόγος που δε με συγκινεί αυτό το κείμενο, που διάβασα πριν λίγο καιρό μέσω του open)».

«Μας κούρασαν και οι ποιητικοί τρόποι, τα μεγαλεία του τόπου, η ρητορεία. Μας κούρασε και το μεταμοντέρνο παρόν μας, αυτή η διαρκής αναζήτηση λίγης λάμψης πάνω στα καπνισμένα ερείπια. Μας επέτρεψε τουλάχιστον αυτός ο συγχυσμένος καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια, έστω λειψά και μισοτελειωμένα. Είναι κι αυτό μια πρόοδος, ένα μικρό βήμα προς μια κοινωνία πιο ανοιχτή, λιγότερο ανελεύθερη».

Εχουν δίκιο. Όπως δίκιο έχει και ο Sakis που «γείωνε» διαρκώς τη συζήτηση για το Ψηφιακό Μανιφέστο. Ή για να το πω πιο σωστά δεν είναι θέμα δίκιου ή άδικου, αφού κατά βάση συμφωνούμε (αλλιώς δεν θα ήμασταν εδώ!). Είναι θέμα ματιάς.

Η γενιά μας και πολύ περισσότερο η επόμενη γενιά δεν έχει ανάγκη από μεγάλα λόγια και υψηλά οράματα –μεταξύ μας: ΚΑΜΙΑ γενιά δεν είχε ανάγκη από τέτοια, ούτε αυτή της Γαλλικής επανάστασης ούτε της βιομηχανικής ούτε καμιά- αλλά από πράξεις. Δηλαδή από την ουσία. Τα κάθε λογής Μανιφέστα, ακόμη και ως λογοτεχνικό είδος, πέρα από την κοινωνική και οικονομική τους διάσταση, έχουν δύο λόγους ύπαρξης: ο πρώτος είναι να εκλαϊκεύσουν μια σειρά από περίπλοκα ή πρωτόγνωρα δεδομένα που διαφορετικά θα ακούγονταν σαν διδακτορικό οικονομολόγου στο London School of Economics και ο δεύτερος είναι για να δραματοποιήσουν μια ούτως ή άλλως επιτακτική ανάγκη αλλαγής. Ενας τρίτος λόγος που ουδέποτε όμως λειτούργησε, ήταν να λειτουργήσει ως καταστατικός χάρτης ενός κινήματος ή μιας μελλοντικής πραγματικότητας. Και δεν λειτούργησε διότι πάντοτε επικρατούσε μια ερμηνεία μακράν των αρχικών προθέσεων του συντάκτη του μανιφέστου.

Αλλα τι είναι ένα Μανιφέστο;
Τίποτα παραπάνω από μια αποτύπωση της παρούσας στιγμής και μια απόπειρα παρέμβασης (άρα και πρόβλεψης) για το μέλλον. Εκεί που συνήθως την «πατάνε» είναι στο δεύτερο. Σπανίως και όταν είναι εντελώς «ανιστόρητα» στο πρώτο.
Είναι όμως και κάτι ακόμη: η ληξιαρχική πράξη γέννησης ενός νέου κοινωνικού μορφώματος. Μια τάξης, μιας τάσης, μιας κοσμοθεωρίας. Αποτελεί δηλαδή ιστορική πηγή ακόμη κι αν πέφτει έξω στην αποτύπωση και στις προβλέψεις που κάνει.

Δεν θα υπερασπισθώ το Ψηφιακό Μανιφέστο. Υπάρχουν μάλιστα πολλά σημεία του στα οποία διαφωνώ, όπως για παράδειγμα το ύφος του το οποίο δανείζεται από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο αλλά και μια ελιτίστικη –άρα, εξ’ ορισμού «κλειστή»- αντιμετώπιση του ρόλου του, λεγόμενου, «ιστορικού υποκειμένου». Οι συντάκτες του θα πρέπει να είχαν αντιληφθεί ότι μολονότι το 1997 αποτελούσαν την αβάντ-γκάρντ της δυτικής κοινωνίας (κι αυτό πάλι «παίζεται») αυτό δεν θα εξακολουθούσε να ισχύει και πέντε ή δέκα χρόνια αργότερα. Μέγα σφάλμα. Οι αβάντ-γκάρντ, ως προάγγελοι αλλαγών, απορροφούνται από την πραγματικότητα (ή δημιουργούν νομενκλατούρες και ολιγαρχίες). Και μόνο από αυτό, το Μανιφέστο, αδυνατίζει αισθητά…

Εκείνα με τα οποία συμφωνώ είναι αυτά που μένουν αν αφαιρέσει κανείς από το Μανιφέστο, τους φραμπαλάδες, την ρητορική, τον μεγαλοϊδεατισμό, τον ελιτισμό, τα νταούλια και των ζουρνά. Και είναι:

Η γέννηση ενός νέου είδους εργαζομένων, μιας εργατικής δύναμης που απασχολείται στα ψηφιακά μέσα και τις νέες τεχνολογίες.
Οι νέες δυνατότητες και μορφές εργασίας (π.χ. τηλεεργασία) που δημιουργούν και νέες εργασιακές σχέσεις.
Η ανάγκη επαναπροσδιορισμού παραδοσιακών οικονομικών όρων (εργασία, μίσθωση, προϊόν, άδεια χρήσης, πνευματικά δικαιώματα και ιδιοκτησία, κέρδος, υπεραξία, ανταλλακτική αξία κλπ) ή έστω η προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα. Κι επειδή κάποιοι (Sakis) θα πουν ότι οι όροι αυτοί ευσταθούν ως έχουν και αρκούν για να εξηγήσουν τις όποιες εξελίξεις και τα σύγχρονα κοινωνικά και οικονομικά φαινόμενα, θα αναφέρω την ουσιαστική διαφορά που έχει ο νέο-εισαχθής, κοινός πλέον, όρος του «ΧΡΗΣΤΗ» σε σχέση με τον όρο «ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗΣ» ή «ΠΕΛΑΤΗΣ». Ο «ΧΡΗΣΤΗΣ» ενέχει πολλά περισσότερα από την απλή κατανάλωση –άρα και τις σχετικές συναλλαγές-, από την απλή «θέαση» -άρα και του τρόπου αντιμετώπισης ενός Μέσου. Ο «χρήστης», για παράδειγμα, μπορεί να παρέμβει στο μέσο, να διαμορφώσει «εδώ και τώρα» το προϊόν, ακόμη και να δημιουργήσει νέα προϊόντα και υπηρεσίες και να τα ανταλλάξει.
Η ανάγκη του περάσματος σε νέο μοντέλο ζωής, αυτοοργάνωσης, ομαδικότητας, τρόπου δουλειάς. Η ανάγκη να ξεκολλήσουμε από αυτή τη λάσπη του τέλους του 20ου αιώνα.
Η ανάγκη να συζητηθούν όλα τα παραπάνω!