Ιστολογική Δεοντολογία: Περί Προσωπικών δεδομένων (Ι)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ

[...]

2.1.- ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
Η προστασία των προσωπικών δεδομένων συναντάται στη διάταξη του άρθρου 9Α του ισχύοντος Συντάγματος σύμφωνα με την οποία :
«Καθένας έχει δικαίωμα προστασίας από τη συλλογή, επεξεργασία και
χρήση, ιδίως με ηλεκτρονικά μέσα, των προσωπικών του δεδομένων, όπως νόμος ορίζει. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων διασφαλίζεται από ανεξάρτητη αρχή, που συγκροτείται και λειτουργεί, όπως νόμος ορίζει.»
Ο συνταγματικός νομοθέτης θέλησε να προστατεύσει τα πρόσωπα-φορείς του δικαιώματος, έναντι της επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων. Η προστασία που εισάγεται, αφορά όχι μόνον την επεξεργασία αλλά και την συλλογή προσωπικών δεδομένων.
Στον εκτελεστικό του Συντάγματος Ν.2472/1997 «Προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα» (Φ.Ε.Κ. Α' 50), ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής:
Αντικείμενο του νόμου Ν.2472/1997 είναι η θέσπιση των προϋποθέσεων για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα προς προστασία των δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών των φυσικών προσώπων και ιδίως της ιδιωτικής ζωής..
Για τους σκοπούς του νόμου Ν.2472/1997 νοούνται ως: α) "Δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα", κάθε πληροφορία που αναφέρεται στο υποκείμενο των δεδομένων Δεν λογίζονται ως δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τα στατιστικής φύσεως συγκεντρωτικά στοιχεία, από τα οποία δεν μπορούν πλέον να προσδιορισθούν τα υποκείμενα των δεδομένων.
β)"Ευαίσθητα δεδομένα ", τα δεδομένα που αφορούν τη φυλετική ή εθνική προέλευση, τα πολιτικά φρονήματα, τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, τη συμμετοχή σε ένωση, σωματείο και συνδικαλιστική οργάνωση, την υγεία, την κοινωνική πρόνοια και την ερωτική ζωή, καθώς και τα σχετικά με ποινικές διώξεις ή καταδίκες, καθώς και στη συμμετοχή σε συναφείς με τα ανωτέρω ενώσεις προσώπων
γ)"Υποκείμενο των δεδομένων", το φυσικό πρόσωπο στο οποίο αναφέρονται τα δεδομένα και του οποίου η ταυτότητα είναι γνωστή ή μπορεί να εξακριβωθεί, δηλαδή μπορεί να προσδιορισθεί αμέσως ή εμμέσως, ιδίως βάσει αριθμού ταυτότητας ή βάσει ενός ή περισσότερων συγκεκριμένων στοιχείων του χαρακτηρίζουν την υπόσταση του από άποψη φυσική, βιολογική, ψυχική, οικονομική, πολιτιστική, πολιτική ή κοινωνική».
δ)"Επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα" ("επεξεργασία"), κάθε εργασία ή σειρά εργασιών που πραγματοποιείται, από το Δημόσιο ή με ή χωρίς τη βοήθεια αυτοματοποιημένων μεθόδων και εφαρμόζονται σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, όπως η συλλογή, η καταχώριση, η οργάνωση, η διατήρηση ή αποθήκευση, η τροποποίηση, η εξαγωγή, η χρήση, η διαβίβαση, η διάδοση ή κάθε άλλης μορφής διάθεση, η συσχέτιση ή ο συνδυασμός, η διασύνδεση, η δέσμευση (κλείδωμα), η διαγραφή, η καταστροφή.
ε)"Αρχείο δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα" ("αρχείο"), σύνολο δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, το οποία αποτελούν ή μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας, και το οποία τηρούνται είτε από το Δημόσιο ή από νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή ιδιωτικού δικαίου ή ένωση προσώπων ή φυσικό πρόσωπο.
στ)."Υπεύθυνος επεξεργασίας", οποιοσδήποτε καθορίζει το σκοπό και τον τρόπο επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημόσια αρχή ή υπηρεσία ή οποιοσδήποτε άλλος οργανισμός. Όταν ο σκοπός και ο τρόπος της επεξεργασίας καθορίζονται με διατάξεις νόμου ή κανονιστικές διατάξεις εθνικού ή κοινοτικού δικαίου, ο υπεύθυνος επεξεργασίας ή τα ειδικά κριτήρια βάσει των οποίων γίνεται η επιλογή του καθορίζονται αντίστοιχα από το εθνικό ή το κοινοτικό δίκαιο
ζ)"Τρίτος", κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημόσια αρχή ή υπηρεσία, ή οποιοσδήποτε άλλος οργανισμός, εκτός από το υποκείμενο των δεδομένων, τον υπεύθυνο το υποκείμενο των επεξεργασίας και τα πρόσωπα που είναι εξουσιοδοτημένα να επεξεργάζονται τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, εφόσον ενεργούν υπό την άμεση εποπτεία ή για λογαριασμό του υπεύθυνου επεξεργασίας.
η) "Αποδέκτης", το φυσικό ή νομικό πρόσωπο, η δημόσια αρχή ή υπηρεσία ή οποιοσδήποτε άλλος οργανισμός, στον οποίο ανακοινώνονται ή μεταδίδονται τα δεδομένα, ανεξαρτήτως αν πρόκειται για τρίτο ή όχι.
θ) "Συγκατάθεση" του υποκειμένου των δεδομένων, κάθε ελεύθερη, ρητή και ειδική δήλωση βουλήσεως, που εκφράζεται με τρόπο σαφή και εν πλήρει επιγνώσει, και με την οποία, το υποκείμενο των δεδομένων, αφού προηγουμένως ενημερωθεί, δέχεται να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που το αφορούν. Η ενημέρωση αυτή περιλαμβάνει πληροφόρηση τουλάχιστον για το σκοπό της επεξεργασίας, τα δεδομένα ή τις κατηγορίες δεδομένων που αφορά η επεξεργασία, τους αποδέκτες ή τις κατηγορίες αποδεκτών των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, καθώς και το όνομα, την επωνυμία και τη διεύθυνση του υπεύθυνου επεξεργασίας και του τυχόν εκπροσώπου του. Η συγκατάθεση μπορεί να ανακληθεί οποτεδήποτε, χωρίς αναδρομικό αποτέλεσμα.
1. Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα για να τύχουν νόμιμης επεξεργασίας πρέπει:
Να συλλέγονται κατά τρόπο θεμιτό και νόμιμο για καθορισμένους, σαφείς και νόμιμους σκοπούς και να υφίστανται θεμιτή και νόμιμη επεξεργασία εν όψει των σκοπών αυτών
Προϋποθέσεις επεξεργασίας: 1. Επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα επιτρέπεται μόνον όταν το υποκείμενο των δεδομένων έχει δώσει τη συγκατάθεση του. 2. Κατ' εξαίρεση επιτρέπεται η επεξεργασία και χωρίς τη συγκατάθεση, όταν: Η επεξεργασία είναι αναγκαία για την εκπλήρωση υποχρεώσεως του υπεύθυνου επεξεργασίας, η οποία επιβάλλεται από το νόμο. Η επεξεργασία είναι απολύτως αναγκαία για την ικανοποίηση του έννομου συμφέροντος που επιδιώκει ο υπεύθυνος επεξεργασίας ή ο τρίτος ή οι τρίτοι στους οποίους ανακοινώνονται τα δεδομένα και υπό τον όρο ότι τούτο υπερέχει προφανώς των δικαιωμάτων και συμφερόντων των προσώπων στα οποία αναφέρονται τα δεδομένα και δεν θίγονται οι θεμελιώδεις ελευθερίες αυτών».
Γνωστοποίηση. 1. Ο υπεύθυνος επεξεργασίας υποχρεούται να γνωστοποιήσει εγγράφως στην Αρχή τη σύσταση και λειτουργία αρχείου ή την έναρξη της επεξεργασίας. 2. Με τη γνωστοποίηση της προηγούμενης παραγράφου ο υπεύθυνος επεξεργασίας πρέπει απαραιτήτως να δηλώνει Το ονοματεπώνυμο ή την επωνυμία ή τον τίτλο του και τη διεύθυνση του.
Απαλλαγή υποχρέωσης γνωστοποίησης και λήψης άδειας. 1. Ο υπεύθυνος επεξεργασίας απαλλάσσεται από την υποχρέωση γνωστοποίησης του άρθρου 6 και από την υποχρέωση λήψης άδειας του άρθρου 7 του Ν.2472/1997 στις ακόλουθες περιπτώσεις: 1) Όταν η επεξεργασία πραγματοποιείται αποκλειστικά για σκοπούς που συνδέονται άμεσα με σχέση εργασίας ή έργου ή με παροχή υπηρεσιών στο δημόσιο τομέα και είναι αναγκαία για την εκπλήρωση υποχρέωσης που επιβάλλει ο νόμος ή για την εκτέλεση των υποχρεώσεων από τις παραπάνω σχέσεις και το υποκείμενο έχει προηγουμένως ενημερωθεί, 2) Εάν τα δεδομένα ανακοινώνονται σε τρίτους, το υποκείμενο ενημερώνεται για την ανακοίνωση πριν από αυτούς..
Η συγκέντρωση και επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους επέμβασης στην προσωπική σφαίρα και στην ιδιωτική ζωή του ατόμου. Κάθε δραστηριότητα του σύγχρονου ανθρώπου γίνεται καθημερινά αντικείμενο επεξεργασίας και ανάλυσης γεγονός που χρήζει αντιμετώπισης και νομική κατοχύρωσης πράγμα που έγινε με τον ν. 2472/97 που αναλύεται ανωτέρω επιγραμματικά, η εφαρμογή του οποίου απαιτεί την τήρηση των ακόλουθων αρχών: [...]

[...]

6.- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:
Α.- Η προστασία των προσωπικών δεδομένων ανάγεται σε συνταγματικά προστατευόμενο ατομικό δικαίωμα, με το άρθρο 9Α Συντ. (πρβλ. και άρθρα 2 §1, 5 §1, 9 και 19 Συντ.).
Β.- Με το άρθρο 5Α § 1 Συντάγματος. το δικαίωμα πληροφόρησης-διαφάνειας συμπεριλήφθηκε στο Κεφάλαιο των Ατομικών Δικαιωμάτων. Η Αρχή της διαφάνειας συνδέεται με το δικαίωμα στην πληροφόρηση και εξειδικεύεται στη δυνατότητα των πολιτών να έχουν πρόσβαση στα έγραφα των διοικητικών οργάνων. Η Αρχή της διαφάνειας έχει στόχο τον ουσιαστικό έλεγχο της δράσης των δημοσίων αρχών, ενώ με το άρθρο 5 του ν. 2690/1999 (Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας) ορίζονται οι προϋποθέσεις πρόσβασης του πολίτη στα διοικητικά έγγραφα, που επιτρέπεται κατόπιν (γραπτής) αίτησης του ενδιαφερομένου και με τη συνδρομή «ευλόγου ενδιαφέροντος», προκειμένου περί δημοσίων εγγράφων ή «ειδικού εννόμου συμφέροντος», προκείμενου περί ιδιωτικών εγγράφων.
Γ.-Το δικαίωμα στην πληροφόρηση δεν συνεπάγεται και δικαίωμα στη δημοσιοποίηση της πληροφορίας ούτε ότι ο έλεγχος της διοικητικής δράσης έχει να κάνει με τη δημοσιοποίηση και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων. Η ελευθερία στην έκφρασης και διάδοση των στοχασμών δεν μπορούν να υπερτερούν έναντι της προστασίας ευαίσθητων δεδομένων. Η απόλυτη αυτή θέση έχει από την Αρχή ερμηνευθεί ως μη εφαρμοζόμενη στα δημόσια πρόσωπα, με δικές μας έντονες επιφυλάξεις.
Δ.-Οι διατάξεις του ν 2472/1997,δεν εφαρμόζονται με αρκετές επιφυλάξεις, στις διαδικασίας ενώπιον των Δικαστηρίων και στην άσκηση των δικαιωμάτων ενώπιον της Δικαιοσύνης, όπως πχ στην ποινική διαδικασία και πχ δεν κατισχύουν της διατάξεως του άρθρου 241 Ποινικής Δικονομίας που καθιερώνει την αρχή της μυστικότητας της ανακρίσεως ,όπως και οι ρυθμίσεις για την λήψη αντιγράφων της ποινικής δικογραφίας (άρθρα 101,104,107,108 ΚΠΔ), δεν εφαρμόζεται όπου εφαρμόζονται διατάξεις περί δικηγορικού, ιατρικού απορρήτου.
Ε)Τα θέματα Ασφαλείας και δημοσίας τάξεως, όπως η χρήση βιομετρικών δεδομένων και καμερών παρακολούθησης, των γενετικών δεδομένων, είναι εξαιρετικά σημαντικά ζητήματα που πρέπει να σταθμίζεται κάθε φορά το απειλούμενο αγαθό και δεν μπορούν τελικά να ανατρέπουν τον πυρήνα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων.
ζ) α.-Για να επιτραπεί η πρόσβαση τρίτου που έχει έννομο ενδιαφέρον, σε διοικητικά έγγραφα στα οποία περιλαμβάνονται προσωπικά δεδομένα, πρέπει να γίνεται εφαρμογή των διατάξεων του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και ταυτόχρονα του ν 2472/97, με παράλληλη εφαρμογή της ρήτρας στάθμισης. Πρέπει πάντοτε να γίνεται ιδιαίτερα προσεκτική εξέταση αν τα δεδομένα συνδέονται με την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή τρίτων ή τα ειδικά απόρρητα και αν είναι ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα
β) Για τα ευαίσθητα δεδομένα πρέπει να ληφθεί άδεια της Αρχής
γ)Για τα λοιπά δεδομένα ,όπως και για τα ευαίσθητα πρέπει να ενημερωθεί το υποκείμενο , πριν ανακοινωθούν σε τρίτους.

Από την ανωτέρω ανάλυση προκύπτει ότι δεν είναι επιτρεπτή η αποκλειστική εφαρμογή είτε του άρθρου 5 του ΚΔΔιαδ, είτε των διατάξεων του αν 2472/1997, πράγμα που μας υποχρεώνει σε συνδυαστική εφαρμογή των διατάξεων, με παράλληλη εισαγωγή της ρήτρας στάθμισης ,στην κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, ώστε να πληρούνται οι Συνταγματικές διατάξεις .