Η Δημοκρατία «μας»

Του ΝΙΚΟΛΑΟΥ Θ. ΑΠΟΣΤΟΛΑΤΟΥ*

Εχει επικρατήσει σχεδόν σε όλο τον κόσμο και δικαίως η πεποίθηση ότι το μοναδικό τέλειο σύστημα διακυβέρνησης μιας χώρας είναι το λεγόμενο δημοκρατικό σύστημα. Ετσι σε όλες τις χώρες που έχει επικρατήσει ένα οποιοδήποτε «δημοκρατικό σύστημα», οι εκάστοτε λειτουργοί του συστήματος αυτού δεν παραλείπουν σε κάθε ευκαιρία να αποκαλούν, με μια δόση υπερηφάνειας, το σύστημά τους η Δημοκρατία μας, τονίζοντας ιδιαιτέρως το «μας».Οι όποιες δημοκρατικές διαδικασίες όμως είναι συνήθως έτσι διατυπωμένες, ώστε να οδηγούν κατά κανόνα σε μια εξουσία, η οποία δεν ικανοποιεί το κοινό συμφέρον, που θεωρητικά είναι το κύριό της έργο, και αυτό γιατί στο βασικό νόμο, δηλαδή στο Σύνταγμα, είναι τόσο αόριστα και γενικόλογα διατυπωμένο το «κοινό συμφέρον», ώστε να αφήνει κάθε περιθώριο αμφισβήτησής του. Ετσι π.χ. σε όλα τα δημοκρατικά συστήμα η αποχή, τα λευκά και τα άκυρα ψηφοδέλτια δεν λαμβάνονται υπόψη στην εξαγωγή των αποτελεσμάτων. Και δεν φθάνει μόνο αυτό, έρχεται και ο κατάλληλος εκλογικός νόμος, έργο των μεγάλων κομμάτων, για να δώσει εκείνη την κατεύθυνση που τα εξυπηρετεί. Σταθερά λοιπόν σε κάθε χρησιμοποιούμενο σήμερα «δημοκρατικό σύστημα», το μόνο που είναι δημοκρατικό είναι το όνομά του και προς παραπλάνηση των λαών η εκάστοτε εξουσία θέτει και ένα «μας» στο τέλος και ο αποπροσανατολισμός ολοκληρώνεται.Προσωπικά πιστεύω ότι ένα δημοκρατικό σύστημα, με τη βαθύτερη του όρου σημασία, θα ήταν το καλύτερο σύστημα διακυβέρνησης μιας χώρας. Ετσι σε άρθρο μας, που δημοσιεύθηκε το 1990, με τίτλο «Μια ρηξικέλευθη πρόταση για την αναγέννηση της Δημοκρατίας μας», είχαμε κάνει μια πρόταση που πιστεύουμε ότι εάν εφαρμοσθεί, θα προκαλέσει μια πραγματική αναγέννηση των δημοκρατικών συστημάτων και θα οδηγήσει προοδευτικά σε μια ασυμπτωτική προσέγγιση προς ένα τέλειο δημοκρατικό σύστημα.Θέλω να ελπίζω ότι ο αιώνας μας, που βρισκόμαστε στην αρχή του, θα φέρει την επικράτηση ενός γνήσιου δημοκρατικού συστήματος, με τη βαθύτερη φιλοσοφική του σημασία, ώστε η ανθρωπότητα να βρίσκεται συνεχώς σε μια αδιάκοπη πνευματική, ηθική και οικονομική αναβάθμιση.Μετά τις πιο πάνω παρατηρήσεις μου για τα δημοκρατικά συστήματα θα επιχειρήσω με συγκεκριμένες αναφορές να αποδείξω την ορθότητα των παρατηρήσεων αυτών. Θα ξεκινήσω με μια ανάλυση των τελευταίων εκλογικών αποτελεσμάτων στη χώρα μας, αφού μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα είχαμε μια καλή χρονική σύμπτωση δύο εκλογών, των εθνικών και των ευρωεκλογών.Κατ' αρχήν το εκλογικό μας σύστημα, αλλά και όλα σχεδόν τα δημοκρατικά εκλογικά συστήματα που εφαρμόζονται στις άλλες χώρες, έχουν ένα βασικό μειονέκτημα, ότι η προτίμηση ενός κόμματος από τον ψηφοφόρο βασίζεται σε μεγάλο ποσοστό σε αρνητικό κριτήριο. Δηλαδή ο ψηφοφόρος επιλέγει το κόμμα με βάση ότι θέλει και να τιμωρήσει ένα άλλο κόμμα και έτσι η απόφασή του επηρεάζεται σημαντικά και οδηγείται προς εκείνο το κόμμα, ώστε να επιφέρει κατά τη γνώμη του τη μεγαλύτερη ζημιά στο κόμμα που θέλει να τιμωρήσει. Την ψυχολογία αυτή των ψηφοφόρων τη γνωρίζουν καλά τα δύο μεγάλα κόμματα και την εκμεταλλεύονται καταλλήλως, με αποτέλεσμα να έχουμε σε έξαρση το φαινόμενο του δικομματισμού, που είναι και ο αποφασιστικός παράγων στην επιλογή του εκλογικού συστήματος, αφού ουσιαστικά τα δύο μεγάλα κόμματα λαμβάνουν την τελική απόφαση.Στις τελευταίες σχεδόν ταυτόχρονες διπλές εκλογές, το κριτήριο επιτυχίας του πρώτου κόμματος ήταν το μέγεθος υπεροχής του έναντι του δεύτερου κόμματος. Ετσι η μεγάλη αποχή στις ευρωεκλογές αντιμετωπίσθηκε λίγο γραφικά, δηλαδή ότι η βασική αιτία ήταν τα μπάνια του λαού. Δυστυχώς όμως υπάρχει άλλη πιο σοβαρή αιτία. Η υποβάθμιση των ευρωεκλογών, η οποία εξασθενίζει και το φαινόμενο του δικομματισμού, είναι ουσιαστικά η βασική αιτία της αποχής. Η αποχή αυτή είχε σαν αποτέλεσμα τα δύο μεγάλα κόμματα να χάσουν μεταξύ των δύο εκλογών ένα μεγάλο μέρος των ψήφων τους, δηλαδή 21,90% η Ν.Δ. και 30,95% το ΠΑΣΟΚ, ενώ τα άλλα κόμματα, παρά τη μεγάλη αποχή, είχαν αύξηση των ψήφων τους. Προς απόκρυψη του δυσμενούς αυτού αποτελέσματος τα δύο κόμματα αναφέρθηκαν μόνο στη μεταβολή των ποσοστών τους επί των έγκυρων ψήφων τους, που αντίστοιχα ήταν 2,33% για τη Ν.Δ. και 6,54% για το ΠΑΣΟΚ.Ολα αυτά τα φαινόμενα έχουν σαν βασική αιτία το εφαρμοζόμενο «δημοκρατικό σύστημα» και συμπληρωματικά το επιλεγόμενο εκλογικό σύστημα, που κάθε φορά αλλάζει σύμφωνα με τις ανάγκες του κόμματος που το προτείνει και στη συνέχεια το υπερψηφίζει, με αποτέλεσμα κάποιες φορές να καταλήγει σε βάρος του.Είναι λοιπόν θέμα επιτακτικής ανάγκης, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού Συντάγματος, να γίνει και η οφειλόμενη αναβάθμιση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Καλούμε λοιπόν την κυβέρνηση, τα κόμματα και κυρίως τους ευρωβουλευτές τους να αναλάβουν την πρωτοβουλία για να αποκτήσει το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τη δημοκρατική οντότητα που πρέπει να έχει.Είναι προφανές ότι το δημοκρατικό σύστημα πρέπει να είναι ενιαίο για κάθε χώρα που θα θελήσει να το εφαρμόσει και προφανώς να εκφράζει τη βαθύτερη του όρου σημασία. Ετσι θα πρέπει σε όλες τις χώρες που πιστεύουν στη δημοκρατία να αρχίσει ένας συστηματικός αγώνας για την καθιέρωση ενός δυναμικού δημοκρατικού συστήματος, που θα έχει μέσα του εκείνη τη δυναμική που θα του επιτρέπει να αυτοβελτιώνεται, συγκλίνοντας ασυμπτωτικά προς την τελειοποίησή του. Είναι προφανές ότι εμείς οι Ελληνες έχουμε μια αυξημένη υποχρέωση να αναλάβουμε πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός τέτοιου δυναμικού δημοκρατικού συστήματος.Με την ευκαιρία τού υπό έγκριση ευρωπαϊκού Συντάγματος από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης επιθυμώ να κάνω μία πρόταση. Τα βασικά του σημεία να αποδοθούν σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες και να δοθούν σε όλους τους Ευρωπαίους πολίτες. Στη συνέχεια αφού προηγηθεί μία τοποθέτηση των ευρωπαϊκών κομμάτων, αλλά και καταξιωμένων πνευματικών ανθρώπων, να τεθεί σε ψηφοφορία και οι λαοί να αποφασίσουν με απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων για την αποδοχή του.Είναι τέλος προφανές ότι για σοβαρά θέματα το Σύνταγμα θα πρέπει να προβλέπει δημοψηφίσματα, που θα αποφασίζονται πάντοτε με την ίδια πλειοψηφία, όπως και εκείνη για την αποδοχή του.Το δημοψήφισμα για την αποδοχή του θα είναι το πρώτο σημαντικό βήμα για την αναγέννηση της Δημοκρατίας, πράγμα που είναι υποχρέωση κάθε δημοκράτη πολίτη και ας απαλλαγούμε από την απαισιόδοξη νοοτροπία, ότι τίποτε δεν μπορεί να ανακόψει την κατιούσα πορεία της ανθρωπότητας, γιατί είναι ακριβώς η άρχουσα τάξη που καλλιεργεί αυτή την πεσιμιστική νοοτροπία στους λαούς με τα μέσα που διαθέτει, έχοντας υποβαθμίσει την Παιδεία. Απόδειξη αυτού είναι ότι στα μεγάλα κυρίως κόμματα, όχι μόνο οι υποψήφιοι βουλευτές, αλλά και η επιλογή των ατόμων για την πλαισίωση σημαντικών θέσεων γίνεται συνήθως με βάση το στενό και κοντόφθαλμο κομματικό συμφέρον. Ετσι είναι σύνηθες να βλέπουμε σε καίριες θέσεις άτομα, όχι μόνο άσχετα με το αντικείμενο που καλούνται να υπηρετήσουν, αλλά και όχι με τις αναγκαίες πνευματικές ικανότητες που θα έπρεπε να διαθέτουν. Αλλά και η επιλογή των υποψηφίων βουλευτών από τους αρχηγούς κυρίως των μεγάλων κομμάτων μόνο αξιοκρατικά δεν γίνεται. Από την άλλη μεριά η δημιουργία νέου κόμματος έχει μεγάλο χρηματικό κόστος τόσο για τη δημιουργία του, αλλά κυρίως γιας την προβολή του. Ετσι αντί να επιλεγούν οι άριστοι, όπως είναι η βαθύτερη σημασία της δημοκρατίας, η επιλογή περιορίζεται εμμέσως ή αμέσως στους οικονομικά ισχυρούς.Οι λαοί λοιπόν και κυρίως οι πνευματικοί άνθρωποι ας αναλογισθούν την ευθύνη τους και ας αναλάβουν εκείνη την πρωτοβουλία που χρειάζεται για την αναγέννηση της Δημοκρατίας, απαραίτηρη προϋπόθεση για μια πνευματική, ηθική και υλική με σεβασμό στο περιβάλλον συνεχή εξέλιξη της ανθρωπότητας.* Ομ. καθηγητής Θεωρητικής Πληροφορικής, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 20/01/2005