Ο φανταστικός κόσμος της οικονομίας

Του Μίμη Ανδρουλάκη

Αθήνα,24/12/2004

Οι βουλευτές της αντιπολίτευσης αποκάλεσαν–και σωστά - τον προϋπολογισμό ουτοπικό, εξωπραγματικό. Πράγματι οι προϋπολογισμοί γενικά, αυτά τα άχαρα λογιστικά τούβλα των 6-7 τόμων κρύβουν μυστικά, περικλείνουν δημιουργική φαντασία, εύλογες ή ανυπόστατες προσδοκίες, αόριστες υποχρεώσεις, διπλούς χαρακτήρες, ότι δηλαδή και ένα καλό μυθιστόρημα. Αν μάλιστα υπολογίσουμε το σασπένς, την αβεβαιότητα από την πτώση του δολαρίου, την τιμή του πετρελαίου, και τις διακυμάνσεις των αγορών ή την αβεβαιότητα από το αν θα επενεργήσουν ή όχι στην πραγματική οικονομία οι νέοι αναπτυξιακοί και φορολογικοί νόμοι, ε τότε μπορούμε να δούμε σίγουρα τον Αλογοσκούφη σαν μυθιστοριογράφο.Οι αριθμοί του προϋπολογισμού είναι μιγαδικοί δηλαδή άθροισμα πραγματικών και φανταστικών αριθμών. Αλλά και όλα τα κρίσιμα μεγέθη της οικονομίας είναι μιγαδικά.Ας ξεκινήσουμε από τον πιο κοινότοπο αριθμό, τον πληθωρισμό. Ο κάθε πολίτης αντιλαμβάνεται ότι ο δείκτης τιμών με βάση το καλάθι του καταναλωτή, ο επίσημος πληθωρισμός, αποκλίνει από τον πραγματικό όπως τον βιώνει ο καταναλωτής και μάλιστα τον βιώνει διαφορετικά ο νέος από τον συνταξιούχο, διαφορετικά αυτός που έχει παιδιά και οικογένεια, διαφορετικά ο πλούσιος, ο μεσαίος, ο φτωχός. Η σκληρή αλήθεια είναι ότι νομότυπα υποεκτιμούμε τον πληθωρισμό. Κι όμως αυτός ο φανταστικός αριθμός, ο πληθωρισμός επηρεάζει αλυσιδωτά όλα τα κρίσιμα μεγέθη της οικονομίας. Έτσι οι μισθολογικές αυξήσεις υπολείπονται του πληθωρισμού, η φορολογία των νοικοκυριών αυξάνει, το οικογενειακό εισόδημα και η ζήτηση μικραίνει ενώ η ανταγωνιστικότητα των εγχώριων προϊόντων και η παραγωγικότητα της εργασίας εμφανίζονται μεγαλύτερες απ' ότι είναι. Ο συνολικός κοινωνικός πλούτος που παράγουμε είναι σχετικά μικρότερος απ' αυτό που υποθέτουμε. Το πραγματικό ΑΕΠ είναι μικρότερο. Είναι απλό, για να το υπολογίσουμε διαιρούμε το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές της αγοράς με τον αποπληθωριστή της κατανάλωσης, ο οποίος είναι μικρότερος από τον πραγματικό.Ας αφήσουμε όμως τον πληθωρισμό και ας πάμε σε κάτι πιο σημαντικό, στην παραγωγικότητα της εργασίας, στην οποία έτσι κι αλλιώς σημειώσαμε σημαντική πρόοδο. Φτάσαμε στο 90% του ευρωπαϊκού μέσου δείκτη σύμφωνα με την έκθεση του ΚΟΚ και μάλιστα προσεγγίζουμε σχεδόν τα επίπεδα της Γερμανίας (!) και της Ολλανδίας (!). Αν είναι αλήθεια ότι τα επίπεδα παραγωγικότητας προσδιορίζουν σε τελευταία ανάλυση τα στάνταρντ της ζωής θα έπρεπε ο Έλληνας να προσεγγίζει τα εισοδήματα και το επίπεδο ζωής του Γερμανού και του Ολλανδού. Αν ήταν έτσι θα έχουν απόλυτο δίκιο όσοι λένε ότι το μόνο που χρειαζόμαστε είναι να μοιράσουμε πιο δίκαια τον κοινωνικό πλούτο κι όχι και να τον αυξήσουμε σημαντικά για να συγκλίνουμε μισθολογικά με την Ευρώπη. Κι όμως αυτό το θαύμα της ελληνικής παραγωγικότητας έχει τη δική του δόση μυθιστορίας. (κι όχι μόνο της ελληνικής, η συζήτηση είναι ευρωπαϊκή, αμερικάνικη και κινέζικη). Η παραγωγικότητα είναι ένα κλάσμα. Εδώ και ο αριθμητής του, το ΑΕΠ, είναι υπερεκτιμημένο και ο παρανομαστής του, δηλαδή ο αριθμός των εργαζομένων ή των εργατοωρών που χρειάζονται για την παραγωγή του είναι υποτιμημένος, αφού καταρχάς δεν υπολογίζει το σημαντικό όγκο της μαύρης εργασίας. Αν μάλιστα δούμε σε ποιους τομείς πήγαν αυτά τα χρόνια οι αυξημένες ιδιωτικές επενδύσεις μπορούμε να βγάλουμε βάσιμα το συμπέρασμα ότι για να έχουμε αυτό το αυξημένο παραγόμενο προϊόν ανά εργαζόμενο ειδικά στη μεταποίηση χρειάστηκε μια σημαντική αύξηση του κεφαλαίου ανά εργαζόμενο. Δηλαδή στην πραγματικότητα οι επιχειρηματίες έριξαν περισσότερο κεφάλαιο και εξοπλισμό για να παράγουν τα ίδια προϊόντα με τις ίδιες μεθόδους παραγωγής αντί να επενδύσουν αποδοτικά σε καινοτομία, σε νέα προϊόντα με νέες μεθόδους παραγωγής και σε νέες υπηρεσίες, ώστε να αυξήσουμε περισσότερο την πραγματική ολική παραγωγικότητά της οικονομίας (total multi-factor productivity). Θα υπογραμμίσω κάτι ακόμα πιο χαρακτηριστικό για να προσγειωθούμε σχετικά με τα θαύματα της ελληνικής παραγωγικότητας. Είναι πολύ πιθανό από το 2005 έως τουλάχιστον το 2007 να φαίνεται ότι αυξάνει κι άλλο η παραγωγικότητα της εργασίας μόνο και μόνο γιατί οι επιχειρηματίες θα ξεφορτώνονται με μαζικές απολύσεις το λιγότερο παραγωγικό και μεγαλύτερης ηλικίας εργατικό δυναμικό. Έτσι θα μειώνεται πάλι ο παρανομαστής ενώ ο αριθμητής, έτσι κι αλλιώς, θα φουσκώνει.Στην πραγματικότητα τηρώντας τους κανόνες της Ε.Ε. υποεκτιμούμε τον πληθωρισμό μας και υπερεκτιμούμε την παραγωγικότητά μας κι όμως αυτός ο φανταστικός κόσμος διαλύεται μόλις κοιτάξουμε τις εξαγωγές μας και τη διαρκή πτώση της ανταγωνιστικότητάς μας. Μπορεί να σκεφτεί κανείς πονηρά ότι η υποεκτίμηση του πληθωρισμού μειώνει τους μισθούς ενώ σε αντιστάθμιση η υπερεκτίμηση της παραγωγικότητας τείνει να αυξάνει τις προσδοκίες και τις διεκδικήσεις για υψηλότερους μισθούς. Στην πραγματικότητα το τελικό άθροισμα είναι σε βάρος της απασχόλησης και του εισοδήματος των εργαζομένων.Μη μας πιάνει όμως πανικός. Όλη η παγκόσμια οικονομία είναι πλημμυρισμένη από εικονικά, πλασματικά, φανταστικά και μυθιστορηματικά στοιχεία. Το ζήτημα είναι ότι σ' αυτή την ανοιχτή, παγκόσμια αγορά άλλες χώρες κερδίζουν, άλλες χάνουν, άλλες αυξάνουν, άλλες μειώνουν τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα. Οι Αμερικάνοι, οι Σκανδιναβοί, οι Ιρλανδοί και άλλοι ότι χάνουν σε συγκριτικά πλεονεκτήματα στους παραδοσιακούς τομείς της φτηνής εργατικής δύναμης που φεύγουν για αλλού το υποκαθιστούν στους τομείς της οικονομίας της γνώσης και της καινοτομίας και έτσι τελικά βγαίνουν, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, κερδισμένοι. Αναπτυσσόμενες φτωχές χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία αποκτούν διπλό συγκριτικό πλεονέκτημα και στους τομείς της φτηνής εργατικής δύναμης και στους καινοτόμους τομείς της υψηλής τεχνολογίας και βγαίνουν επίσης κερδισμένες από την παγκοσμιοποίηση. Αντίθετα ενδιάμεσες χώρες σαν την Ελλάδα με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης αυτά τα χρόνια κινδυνεύουν να χάσουν οριστικά κάθε πλεονέκτημα στους παραδοσιακούς τομείς ενώ θα δυσκολεύονται να διαβούν το κατώφλι προς μια νέα οικονομία της καινοτομίας και των νέων υπηρεσιών. Στο κρίσιμο ερώτημα τι θα παράγει η Ελλάδα τα επόμενα δέκα χρόνια που δεν θα μπορεί να τα παράγει πιο φθηνά η Βουλγαρία τι θα απαντήσουμε; Μόνο ναυτιλία; Μόνο τουρισμό και μάλιστα με πολλά «αν»; Τι άλλο; Υπάρχει ιδιαίτερη θέση της Ελλάδας στον νέο καταμερισμό εργασίας; Μ' αυτό το πρίσμα, της νέας ατζέντας για την Ελλάδα του 2005 -2015 ο νέος αναπτυξιακός νόμος, ο νέος φορολογικός νόμος και ο προϋπολογισμός, ειδικά σ' ότι περιέχει ο τελευταίος για την έρευνα, την καινοτομία και την εκπαίδευση, ανήκουν ξεκάθαρα στον κόσμο του χθες. Το χθες γενικά επισκιάζει το αύριο. Η αντιμεταρρύθμιση, το status quo, ο φόβος για τις ώριμες αλλαγές επικρατούν και επηρεάζουν όχι μόνο την κυβέρνηση αλλά, στον ένα ή στον άλλο βαθμό όλο το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό φάσμα. Αυτός ο βαθύς αριστεροδεξιός, πολιτικός, κοινωνικός και επιχειρηματικός συντηρητισμός είναι χίλιες φορές μεγαλύτερο εμπόδιο για την απογείωση της ελληνικής οικονομίας από τα όποια μυθιστορηματικά στοιχεία σημαδεύουν τους προϋπολογισμούς και την οικονομία.

DownLoad Pdf